Marketupdate

Categorie: Valutacrisis

  • Jaaroverzicht goudmarkt 2015

    Het afgelopen jaar was zeker geen slecht jaar voor de goudmarkt. Ondanks het feit dat de goudprijs in dollars voor de derde jaar op rij daalde zien we nog steeds een zeer grote vraag naar fysiek goud. Niet alleen centrale banken kochten het afgelopen jaar weer veel goud, ook steeds meer spaarders en beleggers kozen voor de zekerheid van fysiek goud. Kwam de groei in 2014 nog voornamelijk van de goudmarkt in Azië, het afgelopen jaar maakten ook de Verenigde Staten en Europa een serieuze inhaalslag. Daar werd in 2015 beduidend meer goud en zilver verkocht dan een jaar geleden!

    Ontwikkeling goudprijs

    We kunnen er niet omheen dat de goudprijs ook het afgelopen jaar weer onder druk stond door een sterkere dollar en de verwachting van een renteverhoging door de Amerikaanse centrale bank. In de zomer zakte de prijs van goud in dollars zelfs naar $1.020 per troy ounce, het laagste niveau in vijf jaar tijd. Maar in euro’s liet goud een heel ander koersverloop zien. In de aanloop naar het stimuleringsprogramma van de ECB steeg de goudkoers in euro’s in een paar weken tijd van minder dan €1.000 naar bijna €1.150 per troy ounce! In deze korte periode bleek goud een goede hedge te zijn tegen een waardedaling van de munt.

    Iedere keer als centrale banken een nieuw stimuleringsprogramma aankondigen heeft dat een zeer positief effect op de prijzen van goud en zilver, omdat beide edelmetalen gezien worden als een veilige haven. Uit historisch oogpunt is dat goed te begrijpen, want goud heeft door de eeuwen heen een veel beter trackrecord opgebouwd als ‘store of value’ dan papiergeld. En dat is ook precies de reden waarom steeds meer mensen goud kopen.

    goudprijs-2015-euro

    Ontwikkeling goudprijs in 2015 (Bron: Goudstandaard)

    Van papier naar fysiek

    Beleggers die speculeren met goud doen dat bij voorkeur met papieren afgeleiden van goud, omdat die makkelijker te verhandelen zijn en lagere bewaarkosten met zich meebrengen. En juist deze papieren afgeleiden verliezen de laatste jaren in een razendsnel tempo aan populariteit ten opzichte van fysiek goudbezit. Het grootste goudfonds ter wereld zag haar voorraad goud onder beheer dit jaar verder dalen van bijna 710 naar 643 metrische ton. Veel beleggers keerden goud de rug toe en verkochten hun aandelen in het GLD.

    goudvoorraad-gld-31dec2015

    Goudvoorraad in GLD daalde in 2015 met 9%

    De verschuiving van papiergoud naar fysiek goud is een trend die ook in 2015 werd voortgezet. De meest recente cijfers van de World Gold Council laten zien dat er in de eerste drie kwartalen van dit jaar netto meer dan 60 ton goud is weggehaald uit ETF's en soortgelijke producten. Dat terwijl de vraag naar gouden munten en goudbaren in dezelfde periode ongeveer 750 ton bedroeg, vergelijkbaar met vorig jaar.

    Sinds het uitbreken van de financiële crisis is de markt voor beleggingsgoud wereldwijd in volume verdubbeld. In Europa wordt vandaag de dag ook veel beleggingsgoud verhandeld, terwijl deze markt tot voor het uitbreken van de crisis volgens de World Gold Council zo goed als 'non-existent' was. Ook in de VS, waar de goudprijs door de sterke dollar veel verder gedaald is, blijft het fysiek bezit van zowel goud als zilver aan populariteit winnen. Van augustus tot en met oktober waren zilveren munten zelfs niet aan te slepen, toen de zilverkoers naar het laagste niveau in ruim vijf jaar tijd wegzakte.

    goldbars-ubs

    Wereldwijde markt voor beleggingsgoud is verdubbeld sinds uitbreken crisis

    China en Rusland kopen goud

    Het verhaal dat in de reguliere media maar zelden verteld wordt is dat China en Rusland al jaren massaal goud aan het hamsteren zijn. De centrale banken van deze landen voegen vrijwel iedere maand ongeveer 10 tot 20 ton goud aan hun reserves toe. En dat terwijl ze tegelijkertijd hun dollarreserves afbouwen. De Central Bank of Russia voegde dit jaar al 197 ton goud aan haar reserves toe, dat meer dan de 172 ton van vorig jaar. Hoeveel goud de Chinese centrale bank dit jaar gekocht heeft weten we niet precies, maar in de zomer werd duidelijk dat het land de afgelopen zes jaar ruim 600 ton gekocht heeft. Per jaar is dat dus 100 ton goud. austria-gold-teaserEuropese centrale banken kopen al jaren geen goud meer, omdat ze in verhouding tot de rest van de wereld al over grote goudvoorraden beschikken. Maar dat goud bewaren ze vaak in het buitenland, in de kluizen van de Bank of England in Londen en bij de Federal Reserve in New York. Onder publieke druk en in het kader van transparantie besluiten meer centrale banken een deel van hun goud terug te halen. Duitsland en Nederland hebben daarin al stappen gezet, maar dit jaar liet ook Oostenrijk een deel van haar goudvoorraad terughalen. Ook interessant was de publicatie van een complete lijst van goudbaren door de Duitse Bundesbank, omdat centrale banken doorgaans zeer terughoudend zijn met het verstrekken van dit soort informatie.

    Goudmijnen in moeilijkheden

    De daling van de goudprijs eiste het afgelopen jaar ook slachtoffers. Vooral de goudmijnen zitten in de hoek waar de klappen vallen, want door de daling van de goudprijs zien zij een groot deel van hun inkomsten verdampen. In een jaar tijd verloor de GDX, een index van verschillende grote goudmijnbedrijven, een kwart van haar waarde. De GDXJ index, waarin de kleinere bedrijven in de goudmijnsector zijn opgenomen, verloor in 2015 ook ongeveer 20% van haar waarde. Ter vergelijking: De goudprijs in dollars daalde het afgelopen jaar met iets meer dan 10%. De index van grote goudmijnen presteerde het afgelopen jaar dus slechter dan de index met kleine en meer volatiele goudproducenten. Dat komt omdat een aantal grote mijnbouwbedrijven met heel veel schulden gefinancierd zijn. Zij kunnen de klappen minder goed opvangen en moeten als eerste activiteiten afstoten bij een aanhoudend lage goudprijs. De waarderingen in de goudmijnsector zijn op dit moment erg laag, omdat de helft van de goudmijnen naar verluid al verlies draait. Het vraagstuk of mijnen nu ondergewaardeerd zijn of niet is grotendeels afhankelijk wat de goudprijs gaat doen. Bij een herstel van de goudprijs kunnen de gezonde mijnen een flinke inhaalslag maken!

    gold-miners-5-year-chart

    Goudmijnen deden het in 2015 weer veel slechter dan goud (Grafiek van YCharts)

    Vooruitblik 2016

    Wat mogen we verwachten van de goudmarkt in 2016? Verschillende banken zien onder druk van een sterke dollar de prijs van goud volgend jaar verder dalen. Nederlandse banken zijn misschien nog wel het meest negatief in hun koersdoel. De ABN Amro voorziet een daling tot $900 per troy ounce, terwijl Han Dieperink van de Rabobank denkt dat de prijs zelfs naar $500 per troy ounce gaat. Dat lijkt ons zeer onwaarschijnlijk, aangezien iedere prijsdaling wereldwijd een stormloop op fysiek goud teweeg brengt. En dat levert nu bij vlagen al lange wachttijden op... Mocht de prijs inderdaad zo ver dalen, dan zal het ons niet verbazen als er bijna geen goud meer te krijgen is. Iedereen die het nog wel kan aanbieden zal een veel hogere premie vragen. We moeten niet vergeten dat de goudprijs door talloze factoren wordt beïnvloedt. Naast economische spelen ook politieke en geopolitieke factoren een rol. Het is daarom te simpel om enkel en alleen op basis van de renteverhoging door de Federal Reserve te stellen dat de goudprijs verder zal dalen. Uiteindelijk zijn het diegene die fysiek goud bezitten die iets te zeggen hebben over de prijs en de functie van het metaal. Tip: Wilt u ook goud kopen? Overweeg dan eens wat spreiding aan te brengen met fysiek goud. Door de geschiedenis heen heeft dit edelmetaal haar waarde weten te behouden, in tegenstelling tot veel valuta. Het is niet voor niets dat zelfs centrale banken nog steeds aanzienlijke goudreserves aanhouden. Wilt u goud kopen, dan kunnen wij Hollandgold en Goudstandaard aanbevelen als betrouwbare aanbieders van fysiek edelmetaal.

  • Grafiek: Peak valutareserves

    Centrale banken wereldwijd hebben het afgelopen jaar een deel van hun valutareserves moeten aanspreken om de waardedaling van hun munt op te vangen of hun koppeling aan de dollar vast te houden. Landen als China, Rusland, Saoedi-Arabië, Turkije en Mexico zagen hun valutareserves het afgelopen jaar met meer dan tien procent dalen. Zie ook onderstaande grafiek van Goldman Sachs die we tegenkwamen op Zero Hedge.

    De afgelopen vijftien jaar hebben centrale banken wereldwijd veel dollarreserves verzameld om de wisselkoers van hun munt te verdedigen. Handelsoverschotten werden steeds terug uitgeleend aan de Verenigde Staten, in ruil voor staatsobligaties. Daardoor konden Amerikanen al die tijd zeer goedkoop geld lenen en een structureel begrotingstekort in stand houden.

    Die situatie lijkt voor het eerst in lange tijd te veranderen. Waren centrale banken in het recente verleden nog netto kopers van staatsobligaties, nu zijn ze verkopers van het schuldpapier. De ‘monetaire verkrapping’ komt dus niet alleen van de Federal Reserve, maar ook van andere centrale banken over de hele wereld.

    foreign-exchange-reserves

    Centrale banken bouwen valutareserves af (Grafiek van Goldman Sachs, via Zero Hedge)

    Verwachting 2016

    Welke gevolgen heeft dit voor volgend jaar? Volgens zakenbank Goldman Sachs betekent het voor de olieproducerende landen dat de koppeling van hun munt aan de dollar (zoals in Saoedi-Arabië en Verenigde Arabische Emiraten) verder onder druk zal komen te staan. Olieproducenten die de wisselkoers van hun munt aan de markt overlaten kunnen proberen de koersdaling af te remmen door dollars te verkopen, maar een verdere waardedaling lijkt in die gevallen onvermijdelijk.

    China heeft met bijna $3,5 biljoen met afstand de grootste valutareserves ter wereld. Volgens analisten van Goldman Sachs zal ook hun centrale bank onder druk gezet worden om valutareserves te gebruiken. Die druk kan verminderd worden als China besluit haar wisselkoersbeleid af te stemmen op een mandje van verschillende valuta, in plaats van alleen de dollar.

    falling-reserves

    Valutareserves dalen al sinds september 2014 (Grafiek van Bloomberg)

    Lees ook:

  • Negatieve rente voor ruim €1.500 miljard aan staatsobligaties

    Meer dan €1.500 miljard aan staatsobligaties van landen in de Eurozone wordt op dit moment verhandeld tegen een negatieve rente, zo schrijft Bloomberg. De belangrijkste reden hiervoor is het stimuleringsprogramma van de ECB, dat bestaat uit het maandelijks opkopen van €60 miljard aan staatsobligaties. Daardoor is het kwalitatief hoogwaardige schuldpapier nog schaarser en dus ook duurder geworden.

    Beleggers parkeren hun vermogen bij voorkeur in schuldpapier dat veilig en makkelijk te verhandelen is. Binnen de Eurozone zijn dat vooral de staatsobligaties van Duitsland en Frankrijk, maar ook van landen als Nederland en België. De volgende grafiek van Bloomberg laat zien waar de meeste obligaties met negatieve rente zitten.

    negatieve-yield-bond-bbg

    Negatieve rente op met name Duitse en Franse staatsobligaties (Bron: Bloomberg)

    Gratis lenen

    De financiële markten vertrouwen erop dat de ECB voorlopig haar koers niet zal wijzigen en staatsobligaties zal blijven opkopen, want ook het kortlopende Italiaanse en Spaanse schuldpapier wordt vandaag de dag verhandeld tegen een negatieve rente. Maar weinig mensen hadden dat kunnen voorspellen, toen in 2011 de Europese schuldencrisis oplaaide en de 10-jaars leningen van deze landen tegen een rente van meer dan 7% verhandeld werden.

    Het stimuleringsprogramma van de ECB werd onlangs nog verlengd tot en met maart 2017. Het zal voor de centrale bank een uitdaging worden om voldoende schuldpapier uit de markt te halen, omdat ze geen schuldpapier mag kopen met een hogere negatieve rente dan de depositorente van -0,3%. Duitse obligaties met een looptijd van twee jaar zijn al ’te duur’ geworden voor de ECB met een rente van -0,337%. Bloomberg becijferde dat van de €1.500 miljard aan staatsobligaties met een negatieve rente meer dan €550 miljard een negatieve rente heeft hoger dan die grens van -0,3%.

  • Verenigde Arabische Emiraten wil Chinese yuan gebruiken

    De Verenigde Arabische Emiraten moet in de toekomst ook rechtstreeks in Chinese yuan kunnen betalen, zo maakte de centrale bank afgelopen zaterdag bekend. In een persbericht schrijft de centrale bank dat er eerder deze maand al overeenstemming bereikt is over de oprichting van een zogeheten ‘clearing bank’, waarmee rechtstreekse betalingen in yuan mogelijk worden.

    De kroonprins van Abu Dhabi, Mohammed bin Zayed al-Nahayan, bracht deze maand al een bezoek aan China. Tijdens dat bezoek werd ook besloten de bestaande valutaswap tussen beide landen ter waarde van $5,42 miljard met drie jaar te verlengen. De Verenigde Arabische Emiraten handelen steeds meer met China en zien in de Chinese munt een alternatief voor de Amerikaanse dollar. De afgelopen tien jaar is de handel tussen beide landen jaarlijks met gemiddeld 35% gestegen, tot een recordhoeveelheid van $16 miljard dit jaar.

    Chinese yuan

    De yuan speelt een steeds grotere rol in wereldwijde handel, investering en financiering. Vergeleken met de Amerikaanse dollar is de munt nog weinig significant, maar dat neemt niet weg dat er een duidelijke trend in gang is gezet richting de internationalisering van de yuan. Onlangs werd de munt opgenomen in de SDR, een belangrijke mijlpaal in de erkenning van de renminbi als wereldmunt. Een andere interessante ontwikkeling is de lancering van een nieuw goudcontract in Chinese yuan aan de grondstoffenbeurs van Dubai. Net als Saoedi-Arabië heeft ook de Verenigde Arabische Emiraten haar eigen munteenheid gekoppeld aan de Amerikaanse dollar. Deze muntkoppelingen staan onder druk door de lage olieprijs, die een gat geslagen heeft in de begroting van deze olieproducerende landen. Om de koppeling van de munt te verdedigen moeten de olieproducerende landen een groot deel van hun valutareserves aanspreken. Zijn de Verenigde Arabische Emiraten met deze stap richting de yuan aan het voorsorteren op een tijdperk waarin olie niet alleen meer in dollars verhandeld wordt?

    Central_Bank_of_the_United_Arab_Emirates

    Centrale bank van de Verenigde Arabische Emiraten wil handel in yuan mogelijk maken

  • The Matheo Solution voorkomt uiteenspatting euro

    ‘De nieuwe euro: is er een oplossing, of spat de EU uiteen?’ Onder deze titel was er begin oktober een interessante bijeenkomst in Felix Meritis over The Matheo Solution (TMS), georganiseerd door Follow the Money (FTM), waar de vaak door ons aangehaalde Jean Wanningen zijn zeer gewaardeerde blogs schrijft over met name de euro en de EU.

    Gespreksleider was Eric Smit van FTM die eerst op ontspannen manier ingenieur, jurist en euro-researcher André ten Dam interviewde, de bedenker van TMS. Daarna volgde een zeer levendige forumdiscussie over TMS met beide heren en de vooraanstaande economie-professoren Arnoud Boot en Lex Hoogduin. In de zaal zaten bekende gezichten, zoals Arend Jan Boekestijn, Ewald Engelen, Jean Wanningen, Marcel van Silfhout en Kees de Lange. Maar ook de rest van het publiek leek te beschikken over een bovengemiddelde kennis van zaken, waardoor ook door de vele vragen uit de zaal de discussie op niveau bleef.

    Ten Dam was goed op dreef en sprak opvallend ontspannen en bij tijden humoristisch. Smit slaagde er lange tijd in om het allemaal ook voor minder deskundig publiek begrijpelijk te houden en de discussie tot de hoofdlijnen te beperken, maar de heren professoren waren uiteindelijk toch te moeilijk in toom te houden, waardoor de avond niet tot een heldere uitkomst leidde. Het was jammer dat beiden vooralsnog weinig leken te zien in TMS maar dit slecht beargumenteerden. Daarom probeerde het publiek hen met goede vragen tot een helderder stellingname te bewegen. Helaas tevergeefs, pas in de gesprekken na afloop werd mij een en ander duidelijk.

    Wat is The Matheo Solution?

    Door: Theo Wolters

    Om landen met enorme verschillen in cultuur en productiviteit binnen één muntunie te kunnen handhaven, moet er flexibiliteit ingebouwd worden in de vorm van de mogelijkheid van onderlinge monetaire (externe) devaluatie en revaluatie. Dit in tegenstelling tot de interne devaluatie (die neerkomt op continue loonsverlaging) die sinds 2010 enorme economische en sociale ellende veroorzaakt in Zuid Europa.

    Bij TMS komt er in elk soeverein euroland weer een eigen munt voor alle contracten, lonen en prijzen, maar wordt er nog steeds betaald met de euro, via een wisselkoers. Zoals u ook in London of Oost-Europa overal met euro’s kunt betalen terwijl de prijzen in ponden, zloty’s en litas etc. worden/werden berekend. In TMS is de nieuwe gulden dus alleen nog maar een rekeneenheid, betalen blijft in alle eurolanden gebeuren met één en dezelfde euro.

    Bij TMS blijven dus de voordelen van de huidige euro bestaan, zoals overal kunnen betalen met één munt en het voortbestaan van de gemeenschappelijke Europese markt. Maar daarnaast biedt TMS het voordeel dat onder bepaalde voorwaarden landen met een onhoudbare economische achterstand, zoals op dit moment Griekenland, Italië en Portugal, hun ‘valuta’ kunnen devalueren. Die landen worden daardoor in één klap weer concurrerend en kunnen daardoor snel en op eigen kracht economisch herstellen. Terwijl toch één munt (de euro als enig gemeenschappelijk betaalmiddel) en één gemeenschappelijke markt blijven bestaan en geen enorm politiek gezichtsverlies wordt geleden. Ook betekent TMS het einde van de enorme transferbedragen van noord naar zuid.

    Dat TMS in financieel-economische kringen inmiddels een eigen plaats verworven heeft blijkt uit het feit dat hij is opgenomen in de De Financiële Begrippenlijst.

    Arnoud Boot: de euro is geen bindmiddel maar splijtzwam

    Boot had bij alle issues eigenlijk een tweeslachtige benadering. Hij beaamde de analyse van Ten Dam over het failliet van de euro, vond dat die op onvoorstelbaar naïeve manier ingevoerd is, en stelde dat die de gemeenschappelijke markt steeds meer bedreigt. Ook acht hij deelname aan de euro beslist niet onomkeerbaar, en ziet hij het aantal deelnemende landen over langere tijd zeker niet als constant.

    Hij zag geen toekomst voor een politieke unie met structurele transferbetalingen van de sterkere naar de zwakkere landen, omdat daar geen democratisch draagvlak voor is. Maar ook een terugkeer naar eigen munten achtte hij te riskant, met een veel te groot risico op chaos met onvoorspelbare gevolgen. Hij pleitte voor een veel meer gedisciplineerde houding van de regeringen van de zwakke landen, maar snapte ook dat dat cultureel eigenlijk niet binnen een generatie mogelijk is. Toch pleitte hij voor het verlichten van de lasten voor Griekenland om de bevolking mee te krijgen in de noodzakelijke hervormingen.

    Allemaal erg tegenstrijdig en onduidelijk dus. Eigenlijk hoopte hij op een pappen en nathouden situatie waarbij we het redden tot de volgende generatie wél voldoende Europees denkt om in een groter verband op te kunnen gaan. Maar hij omarmde The Matheo Solution nog niet. Hij vond dat de euro in TMS alleen nog maar een symbolische rol speelt, en zag er daarom het nut niet van in. Boot is verder beducht voor het effect op kapitaalstromen.

    TMS als gereedschap

    Hieruit blijkt een tekort aan inzicht in The Matheo Solution. Die moet je namelijk niet zien als een star principe, maar meer als een gereedschap. Hij maakt flexibiliteit mogelijk maar schrijft niet voor hoe die moet worden ingevuld. Beide professoren deden het voorkomen alsof na invoering van TMS elk land zelf zomaar naar eigen inzicht kan gaan devalueren. Dan is er inderdaad geen principieel verschil meer met het opheffen van de muntunie. TMS1Maar de voorkeursversie van TMS die Ten Dam heeft uitgewerkt maakt een devaluatie volledig afhankelijk van toestemming van een centraal Europees orgaan, en dat zal een devaluatie alleen maar toestaan onder bepaalde voorwaarden en op basis van objectieve economische fundamentals. Net zoals er op dit moment voorwaarden zitten aan hulpprogramma’s. Zie hier voor een grondige uitleg over TMS in de voorkeursversie van Ten Dam. Er is ook een andere invulling mogelijk: wanneer bijvoorbeeld Frankrijk in ernstige problemen komt (en dat is mijns inziens niet óf maar wanneer) en bij Duitsland aanklopt voor enorme bedragen, wordt (volgens Arjo Klamer) een Duitse exit waarschijnlijk en ontploft de muntunie. Om dat te voorkomen zou in één weekend TMS kunnen worden ingevoerd, waarna de zwakke landen een eenmalige devaluatie mogen uitvoeren, om de acute crisis te bezweren. Dat is ook een vorm van TMS, maar onder andere voorwaarden. Hoe TMS na deze invoering verder wordt ingevuld hangt af van de dynamiek die vervolgens in Europa ontstaat: die kan leiden tot méér Europa, dus strakkere economische, sociale en financiële discipline, of tot minder Europa, met steeds meer soevereine vrijheid om een eigen monetair beleid te voeren met door elk land zelf gekozen wisselkoers- en rentebeleid. TMS kan dus zowel uitmonden in een federale staat als in een volledige terugkeer naar de eigen munten en het opheffen van de euro. Als het aan Ten Dam ligt wordt het een stapje terug naar boven beschreven voorkeursversie, dus met ook in de toekomst wanneer noodzakelijk een devaluatie of revaluatie. Alles is mogelijk binnen TMS. Dit bracht Ten Dam wel naar voren maar kwam helaas niet genoeg uit de verf.

    TMS met gereguleerde devaluaties

    Ik zelf zie wel wat in een vorm van TMS waarbij de onderlinge verschillen in productiviteit, groei en gedisciplineerd overheidsbeleid per land voor meerdere jaren vastgelegd worden in jaarlijkse devaluatiepercentages. Dit stabiliseert het aanpassingsproces en voorkomt de nadelen van te grote uitslagen met telkens crisissituaties rond devaluaties. Bij een dergelijke per land te bepalen devaluatie- of revaluatievoet weten de bedrijven waar ze aan toe zijn bij hun export en investeringsbeslissingen. Maar ook ziet de bevolking duidelijker wat de gevolgen zijn van het te slappe overheidsbeleid, en zal men meer geneigd zijn om mee te gaan in hervormingen om daarmee van de devaluaties af te komen. Het verlagen van dit jaarlijkse percentage is natuurlijk een erg goed signaal over de groei van de economie en zal meteen de aan dat land berekende rente op de kapitaalmarkt verlagen. Ook dit is een incentive voor gezond overheidsbeleid. Uiteraard heeft ook deze versie nadelen, onder andere in de vorm van kapitaalvlucht, maar een pijnloze oplossing is er nu eenmaal niet. Daarbij: die kapitaalvlucht is er nu natuurlijk ook als je niks aan de crisis doet: geen enkele Griek, Spanjaard of Portugees met wat kapitaal heeft dat nog in het eigen land staan.

    Smit-Boot-Ten-Dam-Hoogduin-cr590

    Arnoud Boot, Lex Hoogduin en André ten Dam in debat over de eurocrisis

    Lex Hoogduin: er zit geen weeffout in de euro

    Er is verder ook geen politieke unie nodig om de euro te stabiliseren, en ook de permanente noord-zuid transferunie, die volgens velen onvermijdelijk is bij een muntunie met daarin landen met verschillende productiviteit, is nergens voor nodig. De professor leek in een totale staat van denial te verkeren: er is op zich helemaal geen probleem met de euro! Dat zelfs in de VS met een politieke unie en een bijna volmaakte optimal currency area nog steeds zeer grote en permanente transfers noodzakelijk zijn is hem blijkbaar ontgaan. Hij bleef hameren op economische discipline van de overheden als de panacee voor alles, wat Smit terecht samenvatte als “alle Europeanen moeten volgens u dus gewoon Duitsers worden!”. Als er iemand onder de “B” van Arjo Klamer valt is het Hoogduin wel… Had Boot nog enig besef van het doorslaggevende belang van de bestaande cultuurverschillen, Hoogduin zag er geen been in die per direct radicaal uit te roeien. TMS als oplossing is volgens Hoogduin erger dan de kwaal: die neemt de druk weg voor de zwakke landen om te hervormen. Ten Dam repliceerde hierop dat praktijkvoorbeelden uit de jaren 90 van monetaire devaluaties in Zuid-Amerika en Azië deze stelling van Hoogduin weerleggen. Die tonen aan dat de devaluaties van de desbetreffende nationale munten resulteerden in duurzaam herstel van economie, werkgelegenheid en overheidsfinanciën. Bij lang doorvragen bleek na afloop dat Hoogduin wel degelijk een zeer duidelijk standpunt had: hij wil gewoon terug naar het Verdrag van Maastricht, met harde (Duitse!) afspraken over economisch beleid, een terugkeer naar de knetterharde no bail-out regels, en afschaffing van de Quantitative Easing maatregelen die inmiddels ingevoerd zijn om de euro te redden. Hij verafschuwde de “We’ll do everyting necessary to save the euro” (de ultieme bail-out garantie) van Draghi. Vreemd genoeg noemde Hoogduin zijn voorkeur het voortzetten van de status quo, alsof het Verdrag van Maastricht nog in werking is. Maar de status quo is niet dat men zich niet goed aan de regels van Maastricht houdt, zoals Hoogduin suggereert: de huidige EU heeft onder Draghi een volstrekt tegengesteld regelmechnisme ingevoerd van juist gegarandeerde bail-out, en is druk bezig daar een federaal financieel stelsel omheen te bouwen. Maastricht bestaat allang niet meer. Hoe ver moet je van de Europese werkelijkheid af staan om ook met droge ogen de mogelijkheid te opperen dat de Brusselse elite de in 15 jaar kleine stiekeme stapjes veroverde voortgang richting de door hen gewenste federale Europese staat ooit terug zou draaien? Dat gaat never nooit gebeuren. The Matheo Solution heeft ook pijnpunten en ontmoet ook weerstand, maar vergeleken bij de Maastrichtse utopie van Hoogduin is dat echt peanuts. Op het moment wil geen enkele Brusselse politicus over TMS of andere alternatieven van de euro praten, ook praktisch geen enkele Nederlandse partij (behalve de PVV en SP), maar wanneer de zaak op ploffen staat (en wederom: dat is geen kwestie van óf maar wanneer!) is TMS de enige uitweg voor de politici die én hun gezicht redt én de weg naar een federale staat open laat.

    Conclusie

    Tot mijn verbazing kwam het pleidooi van beide professoren erop neer dat ze niet vooruit (federale staat) en niet achteruit (terug naar eigen munten) wilden of konden en daarmee kozen voor volhouden van de huidige situatie. Terwijl ik dacht dat we inmiddels wel kunnen vaststellen dat die echt volstrekt onhoudbaar is. Wat Boot eigenlijk ook met zoveel woorden toegaf. Zie hieromtrent ook De Euro-Solution-Matrix van economisch researcher Harry Geels, het dit aanmodder-scenario als allerslechtse optie..

    euro-solution-matrix

    De Euro Solution Matrix

    En juist omdat ik het met Boot en Hoogduin eens ben dat de federale staat de komende decennia geen haalbare kaart is, en een opbreken van de euro leidt tot een chaos die zo onvoorspelbaar is dat niemand die op zijn geweten wil hebben, is een ordentelijke invoer van The Matheo Solution in mijn ogen overduidelijk de enige nu bekende oplossing. Ook al zijn er daarbij kanttekeningen te plaatsen, TMS biedt in de kern een goede economische oplossing, en is ook politiek acceptabel omdat hij een complete afgang van de EUlite en een ontploffen van de eurozone kan voorkomen. Jammer dat we van de professoren niet gehoord hebben wat ze hierop te zeggen hebben. Het zou een uitstekend resultaat van deze boeiende avond zijn als de heren professoren hierdoor toch nog eens goed over een realistische uitweg uit de euro-crisis gaan nadenken. Dit artikel verscheen op 3 oktober 2015 op Climategate.

  • Zimbabwe accepteert yuan als wettig betaalmiddel

    In Zimbabwe kun je binnenkort ook met Chinese yuan betalen, want het land heeft de munt officieel erkend als wettig betaalmiddel. Sinds 2009 heeft het land al geen eigen valuta meer, nadat de Zimbabwaanse dollar door hyperinflatie compleet waardeloos was geworden. Sindsdien gebruikt de bevolking van het land buitenlands geld, voornamelijk Amerikaanse dollars, in het betalingsverkeer.

    Nu de Zimbabwaanse regering ook de Chinese munt erkent als wettig betaalmiddel kan ze ook geld van China lenen in de yuan en kunnen Chinese bedrijven die in het land actief zijn ook de kosten van het personeel en de belastingen in yuan afrekenen.

    China investeert in Afrika

    China investeert veel in het Afrikaanse continent en probeert daarom ook de handelsrelaties te verbeteren. De opkomende wereldmacht heeft veel grondstoffen nodig voor haar snel groeiende economie en investeert daarom veel geld in de mijnbouw en infrastructuur van Afrika.

    chinese-yuanOok met Zimbabwe heeft China een belangrijke handelsrelatie. Dat wordt nu onderstreept met de invoering van de yuan als wettig betaalmiddel. Momenteel is de Amerikaanse dollar de belangrijkste munt in de Zimbabwaanse economie, maar dat kan snel veranderen nu de yuan gekomen is. Zimbabwe handelt namelijk veel meer met China dan met de Verenigde Staten.

    De yuan was al opgenomen in de reserves van de Zimbabwaanse centrale bank, maar met ingang van volgend jaar kan de munt ook in de winkels gebruikt worden naast de dollar. Zimbabwe is het eerste land dat besloten heeft de yuan te gebruiken in het betalingsverkeer. In een verklaring zei Mugabe dat zijn land de blik op het Oosten wil richten, meer specifiek op de Oost-Aziatische landen.

    Internationalisering yuan

    De Chinese munt wordt al steeds vaker opgenomen in de valutareserves van centrale banken. Eind november voegde ook Rusland de yuan toe aan haar nationale reserves.

  • “Finland had euro nooit moeten invoeren”

    Finland had zich nooit bij de euro moeten aansluiten, zo maakte de minister van Buitenlandse Zaken Timo Soini, deze week bekend. De economische crisis is hard aangekomen in het meest noordelijk gelegen Euroland, onder andere door de neergang van elektronicagigant Nokia en door de krimpende papierindustrie. Het land wil graag devalueren, maar dat is door de gemeenschappelijke munt niet mogelijk.

    finlandZonder de mogelijkheid de munt te devalueren zit er voor Finland weinig anders op dan intern te devalueren, dat wil zeggen de loonkosten omlaag te brengen. De regering heeft becijferd dat deze gemiddeld met 15% omlaag moeten om de economie weer concurrerend te maken ten opzichte van belangrijke handelspartners als Zweden en Duitsland.

    De Finse economie krimpt nu al drie jaar op rij en de verwachting is dat er ook dit jaar met een min afgesloten zal worden. Als dat zo doorgaat is Finland in 2017 de zwakste economie van de Europese Unie met een groei die slechts de helft is van die van Griekenland.

    Devaluatie versus loonverlaging

    Het omlaag brengen van de lonen is op zichzelf niet veel anders dan een devaluatie. In het ene geval krijg je minder salaris binnen, in het andere geval krijg je salaris met minder koopkracht. Maar het grote verschil tussen een devaluatie van de munt en het omlaag brengen van de lonen is dat in het laatste geval de reële schulden toenemen. De schulden in euro worden dan nog duurder, omdat het afbetalen ervan een groter deel van je inkomsten opeist. Uit recente peilingen blijkt dat de meeste Finnen geen zin hebben in het proces om de muntunie te verlaten en een eigen munt in te voeren. Maar tegelijkertijd blijkt er een aanzienlijke groep Finnen te zijn die denkt beter af te zijn als ze de muntunie verlaten. Lees ook:

  • Zwitserland legt beperking op aan contant geld

    Met ingang van volgend jaar legt de regering van Zwitserland een maximum op aan het bedrag dat je in contanten mag betalen. De maatregel zal alleen de meest vermogende mensen raken, want de limiet is vastgesteld op 100.000 Zwitserse franc (ongeveer €92.300). De maatregel is officieel bedoeld om witwassen tegen te gaan en om te voorkomen. Ook zou Zwitserland volgens Bloomberg op een zwarte lijst komen als ze niet een dergelijke limiet had ingevoerd.

    Contant geld

    Zwitserland is in technologisch opzicht niet minder ontwikkeld dan andere Europese landen, maar desondanks geven de inwoners nog vaak de voorkeur aan contant geld. Uit cijfers van de Bank for International Settlements (BIS) blijkt dat er geen land in de wereld is waar zoveel contant geld circuleert als in Zwitserland.

    Omgerekend naar dollars circuleert er per inwoner vijf keer zoveel geld in Zwitserland als in Canada. Ten opzichte van de Eurozone bezitten Zwitsers gemiddeld twee keer zoveel vermogen in de vorm van bankbiljetten.

    cash-swiss

    Contant geld zeer populair in Zwitserland (Bron: Bloomberg)

    En terwijl Zwitserland aan kop gaat voor wat betreft de hoeveelheid contant geld, zo laag scoort het land op betalingen met een bankpas. In heel 2014 gebruikten Zwitsers gemiddeld minder dan veertig keer hun bankpas om een betaling te verrichten, tegenover bijna 190 keer in Nederland en zelfs 270 keer in Zweden.

    bank-card-swiss

    Zwitsers gebruiken hun bankpas gemiddeld vrij weinig (Bron: Bloomberg)

    Hoge limiet

    Zwitserland voert ten opzichte van veel andere Westerse landen een relatief soepel beleid ten aanzien van contant geld. Fijn voor vermogende mensen die het liefst anoniem zaken doen, maar ook prettig voor mensen die proberen op deze manier belastingen te ontduiken of geld wit te wassen.

    De meningen zijn dan ook sterk verdeeld over het nieuwe plan om betalingen in contant geld te beperken tot 100.000 Zwitserse francs. “Ik kan dit alleen uitleggen als een grap. Als ze de limiet hadden verlaagd tot 10.000, dan zou ik misschien denken dat het menens was”, zo verklaarde voormalig beleidsmedewerker van de Bank of England Charles Goodhart tegenover Bloomberg.

    In veel andere Europese landen is het gebruik van contant geld al beperkt, zoals Sander Noordhof eerder al schreef in deze column. In Griekenland mag je maximaal voor €1.500 in contanten betalen, terwijl deze grens in Italië en Spanje op €3.000 is vastgesteld. In Nederland mag je tot een maximum van €10.000 in contanten betalen zonder legitimatie te overleggen en in Zweden kan dat tot €15.000.

    “De limiet zou veel lager moeten zijn, want je kunt met veel minder [dan 100.000 franc] al veel schade aanrichten, vooral als het aankomt op het financieren van terrorisme”, zo verklaarde Nikos Passas, hoogleraar strafrecht van de Northeastern University in Boston tegenover Bloomberg.

    Zwitserland

    De regering van Zwitserland staat vooralsnog aan de kant van de rijken, omdat ze de meest vermogende mensen die hun geld in Zwitserland parkeren niet weg willen jagen. De Staatssecretaris van Financiële Zaken schreef in een verklaring het volgende: "Voor bedragen beneden de 100.000 francs kan er een goede reden zijn om in contanten te betalen, zonder dat je meteen tot de conclusie hoeft te komen dat het dan om witwassen gaat." 1000francsWe kunnen ons dat goed voorstellen. Denk bijvoorbeeld aan mensen die goud kopen en die deze informatie - met het oog op een mogelijke confiscatie - liever niet met de banken willen delen. Een betaling in contanten is de enige veilige manier om deze transactie te doen zonder dat deze achteraf getraceerd kan worden. Een alternatief als Bitcoin wordt op veel plekken nog niet geaccepteerd en kent bovendien een aanzienlijk koersrisico. "Contant geld is wettig betaalmiddel en ik zie niet in waarom dat gelimiteerd zou moeten worden", zo verklaarde Pirmin Schwander van de Conservatieve partij van Zwitserland in een televisie interview uit 2014. "Het is meer dat de staat wil meekijken en haar burgers in de gaten wil houden", aldus de politicus. Zijn standpunt wordt niet gedeeld door Daniel Vischer van de Groenen, die het sowieso verdacht vind als mensen bedragen van meer dan 100.000 franc met bankbiljetten willen afrekenen.

    1.000 Francs

    Om grote transacties in contant geld gemakkelijker te maken heeft de regering besloten het grootste biljet van 1.000 franc (€923) in omloop te houden. Deze grote paarse biljetten zien maar zelden het daglicht, maar vertegenwoordigen desondanks 10% van alle bankbiljetten die de Zwitserse centrale bank heeft uitgegeven. Omgerekend naar Francs was het marktaandeel van de duizendjes zelfs 60%, meer dan alle andere bankbiljetten samen. Ter vergelijking: Van de totale waarde van alle euro bankbiljetten bestaat ongeveer 30% uit briefjes van vijfhonderd euro.

    compositie-geld-in-omloop-percentages

    Totale waarde van bankbiljetten naar soort (Bron: ECB)

    aantal-biljetten-in-omloop

    Ook in de Eurozone zijn de grootste biljetten mateloos populair (Bron: ECB)

    De hoge nominale waarde van de biljetten maken het makkelijker om grote hoeveelheden geld op te stapelen en te vervoeren. Een miljoen Zwitserse francs is bankbiljetten van 1.000 is volgens Swissinfo 10 centimeter hoog en heeft een volume van 1,3 liter en heeft daarmee een bijna twee keer zo hoge 'dichtheid' als hetzelfde bedrag in bankbiljetten van €500. Amerikaanse dollars zijn nog minder interessant om in de kluis te leggen of in een koffer te stoppen. Ze worden weliswaar wereldwijd het meest geaccepteerd, maar voor $1 miljoen heb je een stapel van 10 kilogram aan bankbiljetten. Dat komt omdat er in de VS geen biljetten groter dan $100 zijn. Stapel je €1 miljoen op in bankbiljetten van €500, dan kom je op 2 kilogram aan briefgeld.

  • Als niets meer werkt…

    Als eerste wil ik u graag wijzen op deze infographic. Echt een aanrader, want deze maakt erg duidelijk hoe de verhoudingen binnen ons financiële systeem momenteel liggen.

    Overheden en centrale banken zijn gek op inflatie. Het zorgt ervoor dat prijzen stijgen en dat brengt voor hen vele voordelen met zich mee. Maar ondanks de vele stimuleringsprogramma’s lijken centrale banken er maar niet in te slagen de consumptieprijsindex te doen stijgen. Het spreekwoordelijke geld ‘bijdrukken’ door centrale banken is blijkbaar niet voldoende voor het creëren van inflatie, dit geld dient ook uitgegeven te worden. Diegene die het ontvangt moet het op zijn beurt uitgeven, enzovoort. Dit heet de circulatiesnelheid. Economen onder u zullen weten dat we het dan hebben over de bekende formule M (geldhoeveelheid) *V (circulatiesnelheid) = P (prijs) *T (het aantal transacties).

    Omloopsnelheid daalt

    Het is net die circulatiesnelheid (en dus het aantal transacties) die de laatste jaren drastisch gedaald is. Iedereen voelt aan dat de economie het niet zo goed doet en dus lenen mensen minder geld en geven ze minder uit. Deze evolutie saboteert de inspanningen van de ECB en de FED om inflatie te creëren. Erger nog: het zorgt ervoor dat deflatie een reële mogelijkheid wordt. Wat is dan het laatste redmiddel dat een centrale bank kan gebruiken om inflatie te creëren? “Ze kunnen een vergadering bijeenroepen, stemmen over een nieuwe aanpak, buiten komen en aan de wereld verkondigen dat vanaf nu de prijs van goud $5.000 per ounce is.” Als de prijs van goud stijgt van $1.000 naar $5.000, dan is dat in werkelijkheid een devaluatie van de dollar met 80%.

    velocity-of-money-fed

    Omloopsnelheid van het geld blijft dalen (Bron: St. Louis Fed)

    Devaluatie

    Die devaluatie zal alle andere prijzen ook doen stijgen. Olie kan in dat geval $200 per vat kosten, een bioscoopkaartje $40, enzovoort... U denkt vast dat dit ondenkbaar is, maar dit is precies wat er in het (recente) verleden tweemaal gebeurd is. De eerste keer was in 1933, toen Roosevelt (The New Deal) de goudprijs met ongeveer 70% liet stijgen naar $35 per troy ounce (het goud werd vlak voor de devaluatie geconfisqueerd, privaat goudbezit zou tot 1974 verboden blijven voor Amerikanen). Hij maakte zo een einde aan de deflatie van de Grote Depressie. De tweede keer was in de jaren '70, toen Nixon weigerde nog langer dollars om te ruilen voor een vaste hoeveelheid goud. De goudprijs maakte een sprong van $35 tot $800. In vijf jaar tijd verloor de dollar de helft van zijn waarde! Het is daarom raadzaam om je in te dekken tegen deze extremen. Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard.

    gs-logo-breed

  • Argentijnse peso daalt 26,5% in waarde

    De koers van de Argentijnse peso is deze week met 26,5% gedaald ten opzichte van de dollar, nu de regering de kunstmatig lage wisselkoers loslaat en de waardebepaling van de munt aan de markt overlaat. Het is de grootste devaluatie van de munt in decennia.

    Op de zwarte markt werd de munt al voor een veel zwakkere koers tegenover de dollar verhandeld, dus voor de meeste mensen kwam het besluit niet als een verrassing. Ook was de devaluatie van de peso begin deze week al aangekondigd.

    De munt werd door de centrale bank gedevalueerd tot 14 peso tegenover de dollar. Bij het sluiten van de handel was de waarde van de munt weer iets aangesterkt tot 13,38 peso voor een dollar. Gedurende de dag heeft de centrale bank naar eigen zeggen geen poging gedaan de waarde van de munt te ondersteunen. Dat zou pas gebeuren als de wisselkoers boven de 15 zou komen.

    Gevolgen devaluatie

    Omdat de devaluatie van de munt al van tevoren was aangekondigd kon men zich er al op voorbereiden. Zo werden de prijzen in de winkels in de eerste helft van december al verhoogd om de waardedaling van de munt op te vangen. Producten die uit het buitenland komen en die in dollars worden afgerekend zijn door de devaluatie opeens een stuk duurder geworden. Daardoor zal de toch al hoge inflatie op korte termijn verder oplopen. De nieuwe president van Argentinië heeft aangestuurd op een devaluatie van de munt. Volgens hem brengt dat op termijn juist voordelen met zich mee. Nu de overwaardering van de peso eruit gehaald is wordt het voor buitenlandse investeerders aantrekkelijker geld te investeren in de Argentijnse economie. Ook profiteren de boeren, omdat hun landbouwproducten omgerekend meer geld opleveren in het buitenland. De verliezers van de devaluatie zijn spaarders die hun geld in pesos aanhouden. Deze spaartegoeden en bankbiljetten hebben opeens een stuk minder koopkracht. Maar iedereen die zijn vermogen in tastbare zaken heeft zitten gaat er niet op achteruit. Als voorbeeld presenteren wij de ontwikkeling van de goudprijs in Argentijnse peso. Tijdens een devaluatie behoudt goud haar koopkracht.

    arg-peso-gold

    Goud in Argentijnse peso naar all-time-high (Bron: Goldprice)

  • Goudprijs stijgt in aanloop naar rentebesluit Federal Reserve

    De goudprijs en de zilverprijs zijn in aanloop naar het rentebesluit gestegen. De goudprijs schoot vanmiddag met ongeveer een procent omhoog naar €981,93 en $1.073 per troy ounce (+1%), terwijl de prijs van een kilo zilver naar €415 en $454,97 per kilogram wist te stijgen (+2,5%). Beleggers die nerveus zijn over de gevolgen van het rentebesluit van vanavond zoeken veiligheid in edelmetalen. Begin deze week zakte de goudprijs nog naar €965 per troy ounce, het laagste niveau in een jaar tijd. De zilverprijs dook maandag even onder de €400 per kilo, de laagste koers sinds het voorjaar van 2010.

    Rentebesluit Fed

    Edelmetalen als goud en zilver worden nog steeds gezien als een veilige haven, maar het vooruitzicht van een stijgende rente zet de koersen van beide metalen al enige tijd onder druk. Volgens veel analisten is een renteverhoging ongunstig voor goud, omdat het edelmetaal geen cashflow oplevert. Aan de andere kant kan een renteverhoging juist positief uitpakken voor de edelmetalen, als blijkt dat de Amerikaanse economie door een hogere rente opnieuw in een recessie terechtkomt. Een daling van de obligatie- en aandelenkoersen als gevolg van een stijgende rente kan ook een vlucht richting edelmetalen teweeg brengen.

    goudprijs-stijging

    Goudprijs stijgt in aanloop naar rentebesluit Fed (Grafiek van Goudstandaard)