De financiële markten zijn behoorlijk in beweging. Die vaststelling mag je gerust een eufemisme noemen. Onder de huidige omstandigheden zijn beleggers en analisten op zoek naar tekenen die waarschuwen voor naderend onheil. De meeste van die voortekenen zijn bij een min of meer breed publiek bekend. Het kan echter geen kwaad de meest gehanteerde nog eens op een rij te zetten.
1. Vix, de kampioen van de angst
De Volatility Index van de Chicago Board Option Exchange (CBOE) is de bekendste maatstaf voor angst. Deze index stamt alweer uit 1993, maar verdiende zijn prominente status tijdens de dotcomcrisis en zag zijn faam bevestigd tijdens de afgelopen financiële crisis. De media hanteerde het als peilstok voor de paniek op Wall Street. De index is afgekort tot VIX en meet de zogeheten impliciete volatiliteit van de Amerikaanse aandelenbeurzen voor een periode van 30 dagen. De implied volatility is een afgeleide van de prijzen van opties.
De index is zo gestructureerd dat bij een verwachting van fluctuaties op de S&P 500 van gemiddeld 1% per dag over een periode van een maand, het niveau van de VIX ongeveer 20 bedraagt. Dat is grofweg het langjarig gemiddelde. Op het hoogtepunt van de financiële crisis schoot de VIX naar een niveau van 89. Ten tijde van de beroeringen in februari piekte de VIX bij 50 en in oktober kwam die niet verder dan 25.
VIX volatiliteitsindex neemt toe (Bron: Bloomberg, Financial Times)
2. Skew, de uitdager
Evenals de VIX index is de Skew Index een product van de CBOE en is het ook gebaseerd op de prijzen van opties op de S&P500. De index is vernoemd naar de curve van de implied volatility en wordt door handelaren als Skew omschreven. De Skew meet het verschil in de kosten voor het kopen van een verzekering tegen een daling van de beurs afgezet tegen de kosten om het recht te kopen om te profiteren van een marktrally.
In theorie is deze index daarom een goede maatstaf voor angst in het financiële systeem. Skew beweegt zich doorgaans in de bandbreedte 100 – 150. Daarbij geeft een waarde van 100 aan dat de verwachte stijging van de koersen grofweg in lijn is met het gemiddelde. Hoe hoger de waarde van de Skew oploopt des te groter de bezorgdheid van beleggers dat de markt eerder gaat crashen dan sterk gaat rally-en.
In de praktijk valt het nut en de betrouwbaarheid van de Skew als maatstaf voor angst tegen. Ten tijde van de crisis had de index de neiging tot dalen. In de afgelopen maand steeg de Skew tot boven 120.
Skew index registreer toegenomen angst onder beleggers (Bron: Bloomberg, Financial Times)
3. De Yield curve, de oude en geduchte kampioen
De yield curve is de oudste maatstaf voor angst, maar het is er een die zijn nut nog steeds bewijst voor het voorspellen van economische recessies. De yield curve of rentecurve is de naam van de hellingsgraad (lelijk Nederlands) van het rendement op obligaties met verschillende looptijden. Onder normale omstandigheden is het goedkoper voor landen om leningen te plaatsen met een looptijd van 1 jaar dan om leningen te plaatsen met een looptijd van 5 jaar. Naarmate de looptijd langer wordt, heeft de yield curve of rentecurve de neiging steeds steiler te worden. Soms gebeurt het omgekeerde. Dan is het rendement op kortlopende leningen hoger dan die op langer lopende. In dat geval spreken we van een inverse rentestructuur.
Sommige economen geloven dat een inverse rentecurve erop wijst dat de Fed de rente te snel en te agressief heeft verhoogd met als gevolg dat een recessie zich aandient. Andere economen menen dat het omgekeerde het geval is. Een inverse rentestructuur veroorzaakt de recessie, omdat het de groei van krediet belemmert. Hoe het ook zij, het is een gegeven dat sinds WO II een inverse rentecurve altijd voorafging aan een economische neergang in de VS en daarbuiten. Het is om die reden dat veel beleggers en analisten met angst en beven kijken naar het afvlakken van de rentecurve.
Sommige denken dat de aandacht voor het verloop van de rentecurve overdreven is. Ze denken dat de rol ervan geleidelijk is uitgespeeld of zelfs altijd overdreven is.
Rentecurve vlakt af (Bron: Bloomberg, Financial Times)
4. Cross-currency basis: de dollar spreekt een woordje mee
De dollar is nog steeds de smeerolie van de wereldwijde economie. Een plotselinge stijging in de vraag naar dollars kan wijzen op groeiende spanningen in het financieel bestel. De cross-currency basis is een maatstaf om de groeiende spanningen te meten. Kortweg komt het erop neer dat banken extra kosten in rekening brengen om de ene valuta in de andere om te zetten in de derivatenmarkt.
In tijden van oplopende spanningen kan de dollar cross-currency basis op hol slaan. Dat gebeurde ten tijde van de financiële crisis en daarna ten tijde van de eurocrisis. Banken en beleggers vochten om dollars om zo aan hun verplichtingen te voldoen die in dollars genoteerd waren. Traditioneel is trouwens het einde van het jaar een tijd dat de basis de neiging heeft gek te gaan doen. Banken proberen in de weken voorafgaand aan het nieuwe jaar zoveel mogelijk derivate producten van de balans te verwijderen. Dat doen ze in verband met de verplichte rapportages aan centrale banken. Dat jaarlijks op hol slaan maakt volgens sommige critici de cross-currency basis een slechte maatstaf.
Daar zit een kern van waarheid in, maar dat neemt niet weg dat op andere tijdstippen in het jaar deze maatstaf wel degelijk nut heeft. Dan kan het beslist aangeven dat de stress in het systeem toeneemt. Zo was er aan het einde van de afgelopen maand september duidelijk sprake van een sterk oplopen van de dollar cross-currency basis. Dat maakte de Amerikaanse staatslening minder aantrekkelijk voor de buitenlandse belegger, met als gevolg dat de rentecurve sterk opliep. Dat was het sein voor de brede markt om een koers naar beneden in te zetten.
Schaarste aan dollars ook indicatief voor een crisis (Bron: Bloomberg, Financial Times)
5. Financial conditions, het monster van Frankenstein onder de angst indices
Financial Conditions Indices zijn gebaseerd op een groot aantal grootheden, zoals de rentecurve, valuta’s en waarderingen. Ze zijn zodoende als een soort benchmark bedoeld om vast te stellen hoe groot de stress in het financieel bestel is en in hoeverre die bijdraagt aan de groei of het beperken van de economische groei. De Financial Conditions Indices hebben de neiging op te lopen in tijden dat markten min of meer panikeren en de groei beperken. Ze laten een daling zien in tijden dat markten opbloeien en zodoende de expansie bevorderen.
De bekendste index is de Goldman Sachs Financial Conditions Index. Die gaat al heel wat jaren mee en was het resultaat van het denkwerk van Bill Dudley, voormalig hoofd van de New York Federal Reserve. Vandaag de dag heeft elke zichzelf respecterende investmentbank zijn eigen Financial Conditions Index, evenals de Federal Reserves van St Louis, Chicago en Kansas.
Financial Conditions index brengt verschillende indicatoren samen (Bron: Bloomberg, Financial Times)
De kern van al die indices is en blijft hetzelfde. Bewegingen op de financiële markten zijn van grote invloed op de bredere financiële omstandigheden. Het is daarom van het grootste belang om te begrijpen hoe ontwikkelingen op de markten van invloed kunnen zijn op de economie. Dat is dan ook weer van belang om hier een juist en passend monetair beleid voor te ontwikkelen. Dat alles op de juiste manier in kaart brengen en ten uitvoer brengen is bepaald geen sinecure. Het maakt tevens duidelijk dat de Financial Conditions Indices evenmin als welke maatstaf voor angst dan ook onfeilbaar zijn. Het blijft zoeken naar de Steen der Wijzen!
Cor Wijtvliet
Deze bijdrage is afkomstig van www.corwijtvliet.nl
Tot slot:
- Hebt u opmerkingen en/of vragen? Mail ze gerust aan: [email protected]
- Of via mijn twitteraccount: @wijtvliet
- Voor meer door mij geschreven artikelen bezoekt u mijn website: www.corwijtvliet.nl
- Of bezoek www.Beurshalte.nl
- Ontvangt u het Cor Wijtvliet Journaal niet rechtstreeks? Abonneert u zich dan hier!
Vindt u deze columns van Cor Wijtvliet interessant, dan kunt voor €25 per jaar donateur worden van het CorWijtvlietJournaal. Ook kunt u een geheel vrijwillige bijdrage overmaken naar NL14RABO0156073676, ten name van Wijtvliet Research.
Donateurs krijgen niet alleen zonder vertraging het CorWijtvlietJournaal in hun mailbox, maar kunnen ook rekenen op een wekelijkse extra nieuwsbrief met vijf beleggingstips van Cor Wijtvliet. Neem voor meer informatie contact op met Cor Wijtvliet via het hierboven genoemde mailadres.
