Marketupdate

Blog

  • Welke gevolgen heeft negatieve rente voor beleggers?

    Na de financiële crisis heeft de wereldeconomie moeite om echt op gang te komen. Ondanks dat de centrale banken hebben getracht met ongekend monetair beleid, zoals QE, de motor aan te zwengelen, is de economische groei zwak geweest. Volgens de Wereldbank is de wereldwijde groei rond de 2,5% voor de afgelopen drie jaar. In de vier jaar vóór de kredietcrisis bedroeg de groei 3,8% tot 4,5%.

    interest-ratesEconomische groei is dringend nodig om een wereldwijde recessie te voorkomen en de schuldenlast die op de economie drukt te verlichten. Negative Interest Rate Policy (NIRP) of negatief rentebeleid is een van de laatste beleidsopties waarover centrale banken beschikken om de economische groei te stimuleren. Een negatieve rente betekent dat banken rente betalen in plaats van dat zij rente ontvangen over de reserves die zij bij de centrale bank aanhouden. Banken op hun beurt kunnen er dan voor kiezen om de rentekosten aan hun klanten die een deposito bij hen aanhouden, door te berekenen. NIRP wordt toegepast in Japan en in het grootste deel van Europa. David Brett, Investment Writer bij Schroders, kijkt naar de eventuele gevolgen van NIRP voor beleggers.

    Wat betekent negatieve rente voor beleggers?

    NIRP lijkt logisch: maak sparen ‘duur’ zodat het geld wordt uitgegeven in plaats van opgepot. Maar dit post-crisis tijdperk is niet zo logisch als zij lijkt, integendeel. Ondanks de pogingen van de centrale banken om met QE en lage rente robuuste economische groei op gang te brengen, lijkt het maar niet te willen lukken. Beleggers blijven terughoudend om te besteden. Daarnaast hebben QE en ultra-lage rente de rendementen in ‘veiligere’ beleggingscategorieën, zoals staatsobligaties, gedrukt, wat mogelijk tot asset bubbles kan leiden. Beleggers worden hierdoor gedwongen naar andere beleggingscategorieën uit te kijken in hun zoektocht naar rendement en overwegen dan in risicovollere beleggingen te stappen, zoals aandelen.




    Werkt NIRP?

    De vraag of NIRP werkt in de landen waar het wordt toegepast, is niet makkelijk te beantwoorden. Als het de bedoeling van NIRP is om bestedingen aan te jagen en de economische groei te versnellen, dan zal iedereen zeggen dat NIRP niet werkt, tot nu toe althans. Echter, landen als Zwitserland, Japan en Zweden hebben NIRP in de eerste plaats toegepast om hun munt te verzwakken. Maar als centrale banken wereldwijd concurreren met hetzelfde beleid wordt het potentiële effect van het beleid opgeheven. Zo is de Japanse munt sterker geworden nadat de Bank of Japan de rentetarieven eind februari van dit jaar verlaagde. De vraag kan ook anders gesteld worden: “Zou de wereldeconomie beter af zijn geweest zonder ultra-lage rente, NIRP en QE?”

    Wat is de oplossing?

    Centrale banken hebben nauwelijks nog beleidsopties tot hun beschikking. Ondanks de maatregelen die centrale banken hebben genomen, weigeren consumenten en bedrijven uit hun schulp te komen. Wellicht is de kredietcrisis nog niet uit het systeem van beleggers verwijderd of vrezen zij dat er nog een staartje zit aan te komen; beleggers lijken vast te zitten in een crisismentaliteit en hebben weinig vertrouwen in het financiële systeem. Degenen die wel investeren worden in steeds risicovollere beleggingen geduwd. De Bank of England is zich hiervan bewust. De gouverneur van de Engelse centrale bank, Mark Carney, heeft zijn bedenkingen ten aanzien van de effectiviteit van negatieve rentetarieven geuit in een toespraak in februari in het besef dat een dergelijk beleid druk op de business model van banken zou zetten. Hoewel het mogelijk is dat de Bank of England de tarieven aan het einde van 2016 tot nul verlaagt, anticipeert de markt niet op een negatieve rente in het VK. Zeker is dat als een centrale bank voor NIRP kiest, de toch al beperkte mogelijkheden voor duurzaam economisch herstel verder krimpen. Deze bijdrage is afkomstig van Schroder Investment Management Benelux. Lees meer in de TalkingPoint van David Brett, Investment Writer bij Schroders, getiteld ‘Will you pay to save?’

  • World Gold Council en LME lanceren nieuwe goudcontracten

    De World Gold Council (WGC) en de London Metals Exchange (LME) lanceren samen met een aantal grote banken een reeks nieuwe goudcontracten. Daarmee geven ze gehoor aan de wens van toezichthouders om de transparantie van de goudmarkt te verbeteren. Ook moet de goudmarkt van Londen met deze nieuwe gestandaardiseerde contracten toegankelijker worden voor nieuwe spelers. De nieuwe goudcontracten dragen de naam LMEprecious en worden op de Londen Metals Exchange verhandeld.

    goldprice-afbeeldingDe banken die zich bij dit initiatief hebben aangesloten zijn Goldman Sachs, ICBC Standard Bank, Morgan Stanley, Natixis, OSTC en Société Générale. Volgens de directeur van de World Gold Council, Aram Shishmanian, is deze samenwerking met de goudbanken en de London Metals Exchange een belangrijke stap richting het moderniseren van de goudmarkt. Daarover zei hij het volgende:

    “Dit versterkt de positie van Londen in de wereldwijde goudmarkt en stelt haar in staat de wensen van al haar deelnemers te vervullen, nieuwe deelnemers aan te trekken en te voldoen aan de hoogste eisen van toezicht. We zijn trots dat we de aanjager zijn geweest van dit proces en we hebben er vertrouwen in dat het nieuwe aanbod met succes door de markt geïmplementeerd en ondersteund zal worden.”




    Goudcontracten

    Onder de naam LMEprecious verschijnt er niet alleen een spot markt voor goud, maar ook dagelijkse en maandelijkse futurescontracten, opties en zogeheten 'calendar spread' contracten voor zowel goud als zilver. In de toekomst zullen daar vergelijkbare contracten voor platina en palladium aan worden toegevoegd. Al deze contracten worden verwerkt via LME Clear, het real-time clearing house van de Londen Metals Exchange. Deze nieuwe goudcontracten bieden flexibiliteit en de mogelijkheid om te onderhandelen over de goudprijs en de zilverprijs. Daarmee zijn de nieuwe contracten van LMEprecious een alternatief voor de zogeheten over the counter transacties, die rechtstreeks tussen twee partijen plaatsvinden. Door via de beurs te verhandelen krijgen beide partijen een betere prijs en wordt de prijsvorming van goud efficiënter, zo schrijft de World Gold Council in haar persbericht. Garry Jones, directeur van de Londen Metals Exchange, zegt in een verklaring het volgende:
    "We zijn verheugd om samen te mogen werken met de World Gold Council en een groep van toonaangevende banken. Met dit project kunnen we de marktstructuur verbeteren. LMEprecious biedt nieuwe mogelijkheden voor bestaande leden van de LME en voor hun klanten, maar ook voor nieuwe deelnemers die gebruik willen maken van een geoptimaliseerd handelsplatform voor edelmetalen."
    De banken die deelnemen aan dit initiatief voorzien in liquiditeit voor de nieuwe goudcontracten, zodat een efficiënte prijsvorming en voldoende beschikbaarheid van edelmetalen gegarandeerd kan worden. De nieuwe contracten van LMEprecious worden in de eerste helft van 2017 gelanceerd.

    gs-logo-breed

    Deze bijdrage wordt u aangeboden door Goudstandaard.com, gespecialiseerd in de verkoop van fysiek edelmetaal

  • Komt na het zuur eindelijk het zoet?

    Ooit zong Bob Dylan ’the times they are a changing’. Het zou zo maar kunnen dat we aan de vooravond staan van een belangrijke verandering in het economisch beleid in de Westerse landen. Tot dusverre waren overheden ervan overtuigd dat de financiële crisis, die de wereld al bijna acht jaar in haar greep houdt, alleen op te lossen was door fors te bezuinigen om zo hervormingen te kunnen doorvoeren. Als er al gestimuleerd moest worden dan was dat een taak van centrale bankiers. Economen als Larry Summers, die een meer Keynesiaanse aanpak van overheidsstimuleringen bepleitten, kregen geen voet aan de grond!

    Na jaren van bezuinigen, lastenverhogingen voor de burger en monetaire verruiming moeten we vaststellen dat dit beleid grotendeels gefaald heeft. Er is weer wel economische groei, maar daar is alles mee gezegd. Daar staan ontegenzeggelijk grote nadelen tegenover. De inkomensongelijkheid is in veel westerse landen tijdens de crisisjaren versneld toegenomen. De positie van de middenklasse staat zwaar onder druk met als gevolg dat de politieke instabiliteit in het Westen snel toeneemt.

    Overheidstekorten weer omhoog

    Onder druk wordt alles vloeibaar en dat gebeurt nu. In veel Westerse landen groeit de neiging en de bereidheid om de huidige overheersende economische doctrine van eindeloos bezuinigen los te laten. Het eerste land dat niet langer twijfelt om de overheid weer een dominante rol te laten in het economisch leven is Canada. De huidige premier Justin Trudeau gaat de komende zes jaren bewust de overheidstekorten laten oplopen om de economie nieuw elan te geven.

    shinzo-abe-wikipediaBij het buurland, de Verenigde Staten, is het sinds de pijlsnelle opkomst van Donald Trump niet langer uit den boze om over het opvoeren van de overheidsbestedingen te filosoferen en ook daadwerkelijk reële plannen op te stellen. De dreiging van een presidentschap van Donald Trump dwingt ook Hillary Clinton daadwerkelijk aandacht te besteden aan de klachten van de doorsnee Amerikaanse burger. Het kan bijna niet anders of dat betekent dat ook de Amerikaanse overheid meer zal doen om de ontevreden en verarmde burger tegemoet te komen.

    De grootste stappen voorwaarts worden echter in het Verre Oosten gezet. Aan kop gaat Japan, dat een ongekend groot bedrag van ongerekend $270 miljard gaat vrijmaken voor leningen en projecten voor de langere termijn en voor stimuleringsmaatregelen op de korte termijn. Er zijn plannen om de salarissen in de publieke sector te verhogen en er zijn voorstellen gedaan die het mogelijk en aantrekkelijk moeten maken dat meer vrouwen in Japan de arbeidsmarkt op gaan. Ook China doet van zich spreken met goedkope leningen aan banken, bedrijven en lokale overheden in een poging de groei te stimuleren.




    Europa

    De regio die het minst warm loopt voor veranderingen is Europa. Hoewel zelfs het Internationaal Monetair Fonds zich meer en meer opwerpt als pleitbezorger van een grotere rol voor de overheid om de economie te stimuleren, is zeker in noordwest Europa de bereidheid daartoe gering. Landen als Duitsland en Nederland zijn er nog steeds van overtuigd dat de huidige economische gang van zaken juist te wijten is aan een teveel aan schulden en overheidsuitgaven. Het helpt dus niet om die weg opnieuw in te slaan als de groei nog steeds heel zwak is. Het helpt zeker niet als er schulden genaakt gaan worden om bodemloze putten mee te financieren! schauble-wikipediaMisschien dat de Brexit aanleiding kan zijn om die mening toch te herzien. Sinds de memorabele dag van 24 juni is de bereidheid om het fiscale beleid te herzien over de volle breedte van het politieke spectrum sterk gegroeid. Symbolisch daarvoor is het ontslag van de Britse minister van Financiën, George Osborne. Hij was als minister pleitbezorger voor een streng bezuinigingsbeleid door de overheid. Zijn opvolger, Philip Hammond, heeft al gezegd dat het tijd is voor een 'fiscale reset', mocht dat nodig zijn om een recessie te voorkomen of te bestrijden. Misschien de grootste stimulans om het huidig strenge bezuinigingsbeleid te herzien komt waarschijnlijk uit het stemhokje. Ook in Duitsland en Nederland zijn er binnen een jaar belangrijke verkiezingen. Een grote winst lijkt weggelegd voor meer extreme partijen, terwijl het midden weggevaagd dreigt te worden. Dat kan het midden ertoe brengen de burger meer zoet in plaats van alsmaar meer zuur te bieden! Cor Wijtvliet Deze bijdrage is mogelijk gemaakt door Beurshalte beurshalte-logoOver Beurshalte: Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden! Disclaimer: Bovenstaand artikel is geen professioneel beleggingsadvies en het is ook geen uitnodiging om te gaan beleggen. Beleggen brengt kosten en risico’s met zich mee. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het artikel is louter de persoonlijke mening van de auteur.

  • Bank of England kan bijna geen staatsobligaties vinden

    De Bank of England kondigde vorige week aan voor £70 miljard aan obligaties op te kopen, maar dat blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. De Britse centrale bank wist dinsdag namelijk niet meer dan £1,12 miljard aan schuldpapier te kopen, terwijl haar doelstelling was om £1,17 miljard uit de markt te halen. Het is een verschil van slechts £50 miljoen, maar het geeft wel aan hoe slecht het gesteld is met de liquiditeit in de obligatiemarkt. De centrale bank moest ook een relatief hoge prijs bieden om de staatsobligaties in handen te krijgen, zo meldt de Financial Times.

    De centrale bank haalt de komende maanden staatsobligaties met een lange looptijd van 10 jaar uit de markt, in een poging de rente verder omlaag te drukken en daarmee de kredietverlening aan consumenten en bedrijven aan te moedigen. Door staatsobligaties te kopen worden pensioenfondsen en verzekeraars gestimuleerd hun geld in andere zaken te beleggen die meer rendement opleveren, zoals bedrijfsobligaties. Daarnaast is een daling van de lange rente gunstig voor consumenten, omdat die nog goedkoper geld kunnen lenen voor bijvoorbeeld de financiering van een eigen woning of een verbouwing.

    mark-carney-wikipedia-teaserRente daalt, maar helpt het?

    Sinds het begin van dit jaar is de rente op Britse 10-jaars leningen van ongeveer 2% naar een historisch dieptepunt van 0,56% gedaald. In dat opzicht is het beleid van de centrale bank dus succesvol geweest. Maar het is de vraag of een lagere rente zal bijdragen aan een ruimere kredietverlening. Er moet immers ook vraag zijn naar kredieten. Die vraag is er alleen als consumenten en bedrijven positieve verwachtingen hebben ten aanzien van de economische groei. Bedrijven gaan niet investeren als ze geen kansen zien en consumenten kopen niet snel een huis of een auto als er veel onzekerheid is over hun toekomstige financiële situatie.

    Negatieve effecten

    Het opkopen van staatsobligaties en het verder omlaag drukken van de rente brengt ook een aantal ongewenste effecten met zich mee. De 6.000 Britse pensioenfondsen die opereren in de private sector kunnen door de daling van de rente steeds minder rendement maken op ‘veilige’ staatsobligaties.

    Afgelopen maand kwamen deze private pensioenfondsen gezamenlijk £408 miljard tekort ten opzichte van hun toekomstige verplichtingen. Ter vergelijking, dat was een toename van meer dan £24 miljard ten opzichte van het tekort £383,6 miljard in de maand juni. Het gat tussen de pensioenverplichtingen en het vermogen dat de fondsen in kas hebben is nog nooit eerder zo groot geweest. Is helikoptergeld een beter alternatief?

  • Negatieve rente: Grote bedreiging voor geld en economie

    De centrale banken hebben een doorslaggevende rol gespeeld in het stabiliseren van de financiële crisis in 2008. Daarbij namen ze hun toevlucht tot onconventionele maatregelen. Een daarvan is de zogenaamde nulrentepolitiek, die geëvolueerd is naar een beleid van negatieve rente. Die strategie heeft echter bijzonder nefaste gevolgen voor het functioneren van het financieel-economisch systeem.

    Wat is negatieve rente ? De kredietcrisis zette centrale banken ertoe aan om de officiële rentevoeten agressief te verlagen. Hierdoor werd het aantrekkelijker om geld te lenen voor investeringen of consumptie. De Zweedse nationale bank was in 2009 de eerste om negatieve rente te introduceren. Maar ook Zwitserland, Japan en de Europese Centrale Bank (ECB) hanteren momenteel deze aanpak.

    interest-ratesWaarom drukken de centrale banken de rentestanden naar beneden ? Lage renteniveaus laten bedrijven en gezinnen toe om goedkoop te lenen. Daardoor wordt zowel de productie als de consumptie ondersteund en dus ook de economische groei. De monetaire beleidsmakers hopen tevens dat hun rentepolitiek de inflatie aanwakkert om de globale schuldenberg te doen inkrimpen of minstens beheersbaar te houden.

    In tegenstelling tot hetgeen velen denken, is het centralebankenbeleid van dalende intrest overigens veel eerder van start gegaan dan in 2008, het jaar van de wereldwijde financiële crisis. Onderstaande grafiek, die de langetermijnrendementen van overheidsobligaties sinds 1980 weergeeft, is daarvan een sprekend bewijs.

    longterm-bondyield

    Langetermijn rente daalt (Bron: ECB)

    Gevolgen wereldeconomie

    De wereldeconomie zit vast in een zogenaamde liquiditeitsval : zowel bedrijfsinvesteringen als consumptie reageren onvoldoende op de extreem lage rente. De centrale banken trachten dus de commerciële banken te forceren om geld uit te lenen terwijl er duidelijk weinig kredietvraag is. Banken die geen nieuwe leningen verschaffen worden gestraft. Zo past de ECB een boeterente van min 0,4% toe op bankdeposito’s die haar vanwege commerciële banken worden toevertrouwd, om te vermijden dat dit gecreëerde geld gewoon bij haar wordt gestald.

    Het gevolg van deze politiek is dat leningen worden toegekend aan ontleners die feitelijk insolvabel zijn. Het verkeerd investeren wordt gestimuleerd. Typisch voorbeeld hiervan is China, het land van de spooksteden, spookappartementen en spookvliegvelden. Zombiebedrijven, die onder normale omstandigheden failliet zouden gaan, blijven nu in leven.

    Centrale bankiers zijn hoegenaamd niet bij machte om het door hen excessief gecreëerde krediet naar productieve plekken te sturen. Onderstaande grafiek toont ons dat de schulden (van overheid, bedrijven en gezinnen) in de Verenigde Staten de laatste vijftig jaar meer dan tweemaal zo snel zijn gegroeid als het bbp (bruto binnenlands product). Ook bij de drie andere economische grootmachten – Europa, China en Japan – kunnen we dezelfde volkomen onhoudbare situatie vaststellen. De grote toekomstige schuldverplichtingen (pensioenen) zijn in deze voorstelling dan nog niet eens opgenomen… Men kan echt niet voortdurend meer schulden blijven aangaan dan inkomsten verwerven. Er komt onafwendbaar een – zeer pijnlijk – moment van afrekening.

    Debt-and-GDP

    Schulden groeien al decennia veel sneller dan het bbp (Bron: Peakprosperity.com)

    De wereldeconomie gaat niet alleen gebukt onder een enorme schuldenlast, het beleid van centrale banken heeft ook gezorgd voor een nooit eerder in de geschiedenis voorgekomen hoeveelheid verkeerd georiënteerde investeringen.

    Gevolgen voor ondernemers

    De normale gang van zaken in de ondernemingswereld is dat bedrijven geld ontlenen teneinde hun productie uit te breiden. Die bijkomende productie doet de winst toenemen. Een deel van deze winst dient om de intrest terug te betalen. Het probleem is dat steeds minder en minder ondernemingen dergelijke opportuniteiten kunnen ontdekken. Indien ze hiertoe in staat zouden zijn, zouden ze agressief lenen tegen de zeer lage rentevoeten van vandaag. Hun leengedrag zou de intrest naar boven jagen.

    Het ontlenen wordt tegenwoordig vooral aangewend voor financiële doeleinden (‘financial engineering’) zoals het terugkopen van eigen aandelen en het overnemen van – of fusioneren met – andere bedrijven. Het ontlenen aan ondernemers voor productieve doeleinden kalft af. Wat dus ongunstig uitpakt voor de economische groei, voor jobs en de creatie van nieuwe producten.

    In een normale wereld doet het ontlenen de rentevoet lichtjes stijgen (de wet van vraag en aanbod : de vraag naar geld doet het aanbod enigszins inkrimpen – daardoor wordt het geld ‘kostbaarder’). Het openen van bijvoorbeeld een nieuwe pizzatent doet de winstmarge op pizzatenten dalen (want een extra concurrent op de pizzamarkt). Alles gaat goed zolang de rentevoet waaraan men ontleent 5% bedraagt en de opbrengst 9%. Stel echter dat de rentevoet 5% bedraagt en de opbrengst eveneens 5% : dan zal niemand nog in de pizzabusiness stappen. Iedere kandidaat-ondernemer zal een dergelijke winstoverweging maken bij het opstarten van een zakelijke activiteit.

    Iedereen weet dat in Amerika het entrepreneurship hoog in het vaandel wordt gedragen. De volgende grafische voorstelling toont aan dat, voor de eerste keer in de geschiedenis van het moderne Amerikaanse bedrijfsleven, er meer bedrijven wegvallen (donkergroene lijn) dan er worden opgestart (lichtgroene lijn):

    business-startups

    Sinds 2008 meer faillissementen dan nieuwe bedrijven (Bron: Gallup)

    Wat gebeurt er feitelijk vandaag ? De centrale banken duwen de rentevoeten naar beneden. Het ontlenen voor het openen van een pizzatent doet de rente niet stijgen. Maar het beleid van de nationale bankiers heeft wel als gevolg dat de winstmarge inkrimpt. Deze evolutie zorgt dus op den duur niet alleen voor een overaanbod in de pizzasector, maar bewerkstelligt overproductie en overcapaciteit in de globale economie. De huidige monetaire politiek heeft als effect dat de rente niet meer kan stijgen. Maar winsten kunnen – en zullen – wel degelijk beginnen wegzakken.

    En zo zijn er voor ondernemers nog andere consequenties. Wat doen ondernemingen die merken dat de druk op hun winsten toeneemt ? Ze zullen iedere kostenpost zoveel mogelijk trachten te beperken. Er zal bespaard worden op de vaste bedrijfskosten. Denk aan het invoeren van Just in Time-leveringen. Kijk naar de opmars van robotisering, automatisering en digitalisering. Dure arbeidskost zal zoveel mogelijk worden weggesneden.

    Gevolgen voor werknemers

    Beschouwen we even dit laatste punt. Ieder bedrijf dat wenst uit te breiden, wordt geconfronteerd met de volgende keuze : werkkrachten aanwerven of investeren in kapitaalgoederen (machines, robottechnologie, ICT enz). Het management zal de neiging hebben om te kiezen voor datgene wat het minste kost. Des te duurder een nieuwe machine of technologie kost, des te attractiever het wordt om mensen aan te werven en vice versa. Natuurlijk is de keuze niet altijd zo eenduidig, maar we stellen de situatie even zodanig scherp dat de lezer een goed beeld krijgt van hetgeen er speelt.

    Omwille van het feit dat de meeste bedrijven lenen om machines (werkinstrumenten) te kopen, vormt de maandelijkse aflossing de meest onmiddellijke kost van een machine. Als de intrestvoet daalt, gaat de maandelijkse aflossing ook mee naar beneden. Wat de ondernemer zal doen besluiten om te investeren in machines in plaats van in personeel. Of om zijn bedrijf te verplaatsen naar een lageloonland. Deze situatie is dus ongunstig voor de lokale werkgelegenheid en voor de werknemerslonen. De monetaire politiek van de centrale banken veroorzaakt dus ook een hoop pijn voor werknemers.




    Gevolgen voor overheden en hun financiers

    Een van de redenen waarom de rentestanden naar beneden worden gemanipuleerd en kunstmatig laag worden gehouden, is om overheden te helpen hun grote schuldenlast draaglijk te houden. Keerzijde van de medaille is dat regeringen daardoor de neiging hebben om strenge begrotings- en besparingsdiscipline te laten varen. Het onwaarschijnlijke feit dat we vandaag vaststellen, is dat verschillende regeringen overheidsobligaties uitgeven met negatieve rentevoeten... terwijl vele van deze overheden eigenlijk bankroet zijn. Negatieve rente of negatieve opbrengst betekent dat een investeerder die geld leent aan de overheid MINDER geld zal terugkrijgen dan zijn originele inleg (bijvoorbeeld 99% in plaats van 100%) als de obligatie afloopt. Met andere woorden : de overheid wordt betaald om geld uit te lenen en financiert zich momenteel, dankzij het beleid van de centrale banken, zeer goedkoop. Vandaag staat een bedrag van meer dan $12 biljoen van voornamelijk staatspapier (het wereldwijde bbp bedraagt zo'n 78.000 miljard dollar) met negatieve rentevoet genoteerd. De snelheid waarmee deze bubbel groeit is zonder meer zorgwekkend : in januari van dit jaar bedroeg de hoeveelheid negatief noterende staatsobligaties $5.500 miljard, in februari $7.000 en in mei $9.900 miljard (de snel groter wordende gele zone in onderstaande afbeelding).

    negative-yielding-debt

    Steeds meer obligaties met negatieve rente (Bron: Wall Street Journal)

    Gevolgen voor banken, verzekeraars en pensioenfondsen

    Waarom belegt voornamelijk het grote - slimme - geld (banken, verzekeraars en pensioenfondsen) in effecten die verlies opleveren ? Omdat die instellingen, die natuurlijk veel beter uitgerust en ingelicht zijn dan de particuliere belegger, groot onheil verwachten op de financiële markten. Teneinde hun kapitaal te beschermen vluchten ze, ondanks het negatieve rendement, naar de veilige havens van soliede staatsobligaties. Bovendien verplichten de nieuwe Bazel III-richtlijnen banken om veiliger te beleggen en ook om die reden is overheidspapier steeds aantrekkelijker geworden. Uitermate noodlottig is dat er zich een negatieve feedbackcyclus heeft ontwikkeld tussen overheden en hun financiële instituties. De politiek van de Europese Centrale Bank, met haar basisstrategieën van kwantitatieve verruiming (het opkopen van effecten door de centrale banken in ruil voor likwiditeiten ter stimulering van de economie) en negatieve rente, is er op gericht om tegelijk banken en (staats)obligatiemarkten recht te houden. Zo is er echter een gevaarlijke situatie van onderlinge afhankelijkheid gecreëerd. Banken beleggen zwaar in staatsschuld en maken zich daardoor afhankelijk van de goede gezondheid van overheden. Op dezelfde manier zijn regeringen afhankelijk van banken om hun schulden te blijven opkopen. In deze context is het bijzonder verontrustend dat Europese overheden met loodzware - zichtbare en onzichtbare - schulden kampen en dat Europese grootbanken technisch insolvabel zijn. Bij heel lage rentevoeten wordt het voor de banken steeds moeilijker om een behoorlijke rentemarge (het verschil tussen de ontvangen rente op kredieten en de betaalde rente op deposito's) te realiseren, winst te maken en kapitaalbuffers op te bouwen. De negatieve rente heeft de Duitse banken vorig jaar zo'n 250 miljoen euro (zie onder 'reacties') gekost. Tot nu toe zijn er nog mogelijkheden om voor banken om wat te verdienen op andere gebieden. Interessante vraag : is dat genoeg om de verliezen op negatieve rente goed te maken en hoe lang kan dat duren ? Vooral instellingen met uitsluitend een klassiek verdienmodel (spaargeld omzetten in leningen) zijn het slachtoffer van het lagerentebeleid, omdat die weinig of geen andere inkomsten kunnen genereren. Banken zullen finaal gedwongen zijn om het lenen moeilijker en kostbaarder te maken. Wat de leninguitgifte uiteindelijk zal doen dalen : net het tegenovergestelde van hetgeen de monetaire planners voor ogen hebben... Ook de pensioenfondsen en de verzekeraars die rendement moeten halen op overheidsobligaties en andere schuldpapieren zijn de dupe. Die worden nu gedwongen om te speculeren in riskante activa. Het risico is reëel dat verschillende van deze entiteiten op een gegeven moment niet meer aan hun verplichtingen zullen kunnen voldoen. Dertienduizend miljard obligaties met negatief rendement : een fenomeen dat zich nog nooit eerder heeft vertoond. En wat gerenommeerde experts slecht zien aflopen. Er is geen enkele bank, verzekeringsbedrijf of pensioenfonds die op den duur overeind kan blijven bij negatieve rente. Positieve intrest is namelijk de basis van hun verdienmodel. Negatief rendement en negatieve rentestanden leiden onvermijdelijk tot het faillissement van het gehele financiële systeem.

    De gevolgen voor spaarders

    In essentie is de nulrentepolitiek een oorlog tegen de spaarders. De Zwitserse verzekeraar Swiss Re deed onderzoek naar de situatie in de Verenigde Staten en concludeerde dat Amerikaanse spaarders tussen 2008 en 2013 ongeveer 470 miljard dollar rente zijn misgelopen. Een enorm verlies aan koopkracht. Wereldwijd is het misgelopen rendement op spaargeld nog veel groter, want ook in andere delen van de wereld hebben centrale banken de intrest kunstmatig verlaagd naar een absoluut bodemniveau. Het hoeft geen betoog dat de duizenden miljarden aan verdwenen rente-inkomsten een funest effect hebben op de reële economie. De economische basiswet om welvaart te scheppen is uiterst simpel : produceer meer dan u consumeert. In het financieel-economisch systeem bestaan hiertoe twee mogelijkheden : u levert arbeid, al dan niet in dienstverband, of u laat uw kapitaal werken om van de opbrengst te kunnen leven. De huidige monetaire politiek van dalende - en negatieve rentevoeten ondergraaft echter volkomen die economische grondwet. Gepensioneerden die, in mindere of meerdere mate, moeten leven van de steeds afnemende intrest op hun spaargeld, worden gedwongen om uiteindelijk de hoofdsom aan te tasten. Dit fenomeen wordt de euthanasie van de rentenier genoemd. Consumptie (van kapitaal) zonder productie is op lange termijn onhoudbaar. Een samenleving die haar voorheen geaccumuleerd kapitaal opsoupeert, kan uiteindelijk niet overleven. Het sparen wordt ontmoedigd, men krijgt niet of nauwelijks nog rente. Omdat bedrijven en consumenten de toekomst als onzeker ervaren, stijgt in vele landen de spaarquote. Wat precies de omgekeerde uitwerking is van hetgeen de monetaire opperhoofden trachten te bereiken. Als de negatieve rente zich doorzet, zal zelfs de meest conservatieve spaarder op een bepaald moment niet anders meer kunnen dan zijn geld van de bank halen.

    Ongeziene kapitaalafbraak

    We hebben te maken met een ernstig en onderschat probleem: de productiviteit van kapitaal, van spaargeld (dat kan dienen om productieve investeringen te realiseren waarbij werkgelegenheid wordt gecreëerd) wordt langzaam maar zeker afgebouwd, terwijl tegelijkertijd de consumptie ervan wordt beloond. Een sluipend maar zich niettemin doorzettend proces dat reeds voor 2008 werd ingezet. Volgens de Amerikaanse monetaire specialist Keith Weiner moeten we de waardevermindering van kapitaal op een meer accurate manier gaan meten. Omdat bedrijven steeds efficiënter werken en omdat de activaprijzen blijven stijgen, geeft de consumenteninflatie geen correct beeld weer van de geldontwaarding. Daarom hanteert Weiner het begrip 'koopkrachtrendement', waarbij het rendement op activa gedeeld wordt door de consumentenprijsindex. Het concept bestaat er in om de productiviteit van kapitaal na te gaan, zodanig dat men een goed beeld krijgt van hetgeen men werkelijk kan uitgeven. Veronderstel dat een kilo rijst 5 € kost. En dat u over een kapitaal beschikt van 50 € dat u jaarlijks 10% intrest oplevert. Als u uitsluitend van de renteopbrengst zou willen leven, kan u jaarlijks welgeteld een kilo rijst consumeren (10% van 50 € is 5 €, exact de prijs van een kilo rijst). Veronderstel nu dat de rentevoet op uw kapitaal van 10% terugvalt naar 1%. Dan bedraagt de renteopbrengst slechts een halve euro (namelijk 1% van 50 €). Bij een rentestand van 1% heeft u dus maar liefst 500 € kapitaal nodig om uzelf een kilo rijst te kunnen verschaffen (1% van 500 € is 5 €). Deze ineenstorting van de koopkracht wordt door de consumenteninflatiecijfers niet weergegeven, maar wel door het fenomeen 'koopkrachtrendement'. Weiner heeft het koopkrachtrendement in de Verenigde Staten berekend, met 1962 als startjaar. De volgende grafiek geeft het resultaat daarvan weer. Om de trend beter te kunnen onderscheiden, heeft Weiner de grafische weergave omgedraaid. Het is duidelijk zichtbaar dat de daling in koopkracht (stijgend in deze omgedraaide grafiek) aanvangt rond 1984, toen de rentedaling net was aangevangen. Het resultaat van constant neerwaarts georiënteerde rentestanden is dus niet sterk stijgende consumentenprijzen, maar krimpende rendementen.

    yield-purchasing-power

    Koopkracht daalt al drie decennia (Bron: Gold Standard Institute)

    We kunnen een trage maar ontwrichtende ontwikkeling vaststellen, waarbij zakkende rentevoeten, nulrentepolitiek en een beleid dat uiteindelijk negatieve rente voortbrengt, de traditie van eeuwenlange kapitaalaangroei heeft omgekeerd. Want normaal gesproken spendeert men zijn spaarkapitaal niet, alleen het inkomen ervan. Gedurende eeuwen hebben mensen in de westerse beschaving kapitaal opgebouwd. Daarbij werd meer gecreëerd dan geconsumeerd en werd telkens nieuwe rijkdom aan de volgende generatie overgedragen. Deze evolutie wordt nu omgedraaid.

    Bubbelcultuur

    Een andere doelstelling van de centrale banken loopt eveneens in het honderd. De redenering van de beleidsbepalers was en is : naarmate de rente daalt, stimuleert dit niet alleen de opname van krediet maar doet dit ook de activaprijzen (aandelen, obligaties, vastgoed) stijgen en ontstaat er zowel bij bedrijven als gezinnen een positief welvaartsgevoel. Wat op zijn beurt hun uitgavepatroon - en dus de economische groei - gunstig beïnvloedt. Spaarders en beleggers, die nog enig rendement willen behalen, hebben inderdaad geen andere keuze dan over te schakelen naar aandelen, obligaties en vastgoed. Met als gevolg dat men in deze activaklassen grote zeepbellen kan waarnemen. In de volgende afbeelding zien we hoe de nulrentepolitiek van de Amerikaanse centrale bank (rode lijn) de prijzen van commercieel vastgoed in de Verenigde Staten (blauwe lijn) in de hoogte heeft gejaagd.

    real-estate-chheap-money

    Lage rente doet huizenprijzen stijgen (Bron: Casey Research)

    Het aangehaalde probleem van dalende kaptiaalproductiviteit wordt niet begrepen omdat dit fenomeen gemaskeerd wordt door stijgende activaprijzen. Speculatie is de beste manier geworden om winst te behalen. Nulrente maakt het aantrekkelijk om op activaprijzen te speculeren en is niets anders dan een transfer van spaarders naar speculanten. Stijgende activaprijzen zijn echter schijnwelvaart. De financiële geschiedenis bewijst ten overvloede dat stijgende markten en stijgende prijzen niet blijven duren. In die zin was het debacle van 2008 een ernstige waarschuwing, die tot op vandaag nog altijd niet goed wordt begrepen. Echte winst ontstaat namelijk alleen uit goed georiënteerde investeringen en productie, niet uit consumptie. De jarenlange evolutie van dalende rentevoeten hebben een gewoonte doen onstaan van steeds meer lenen en steeds meer schuld aangaan. Mensen ontlenen niet om hun consumptie te vergroten, maar om meer activa te bezitten. Het onvermijdelijke toekomstige uiteenklappen van voornoemde zeepbellen zal een enorm waardeverlies met zich brengen. We dienen ons voor te bereiden op structurele deflatie. Hetgeen in Japan tussen 1990 en nu gebeurd is - aandelen- en vastgoedcrash, belangrijke begrotingstekorten, enorme schuldentoename en geen of lage economische groei - kan als voorbeeld dienen.

    Ongelijkheid neemt toe

    Onderzoeker en auteur Chris Martenson van Peakprosperity.com heeft berekend dat Amerikaanse spaarders, beleggers en investeerders tussen 2008 en 2014 minstens 750 miljard dollar aan inkomsten gederfd hebben. Spaarders verliezen koopkracht, terwijl diegenen die schulden aangaan van een gedeeltelijke schuldenkwijtschelding kunnen genieten. Want onder een regime van negatieve rente betalen schuldenaren hun lening terug met minder geld (uitgedrukt in koopkracht) dan ze oorspronkelijk ontleenden. Wie profiteert hiervan het meest ? Zeker huizenkopers, maar nog meer de grote schuldenaren zoals overheden. Samen met multinationals en grootbanken kunnen zij zich momenteel zeer goedkoop financieren. Het losse geldbeleid van de globale banken stuwt eveneens de prijzen van activa hoger. Echter, om hiervan te kunnen profiteren moet men natuurlijk in die activa kunnen investeren. Wat gewoonlijk meer het geval zal zijn voor ouderen, terwijl het meestal de jongeren zijn die aankijken tegen bijvoorbeeld hoge huizenprijzen. De nationale bankiers verbreden op die wijze niet alleen de kloof tussen rijken en niet-rijken, ze brengen ook een vermogenstransfer op gang over de generaties heen. Het is net die toenemende vermogensongelijkheid die in grote delen van de wereld een duurzaam economisch herstel vermindert.

    Conclusies

    Rente, de prijs van het geld, is de basis van elke economische berekening en kan niet anders dan positief zijn. Het langdurig naar beneden manipuleren - en dus vervalsen - van de basismaatstaf van het financieel-economisch systeem is zeer ernstig en leidt tot een reeks welvaart vernietigende scheeftrekkingen. Deze politiek houdt zombiebedrijven overeind, verleidt gezonde ondernemingen tot financial engineering, leidt tot buitensporige arbeidsuitstoot en creëert overcapaciteit in de globale economie. Het sparen wordt ontmoedigd, het aangaan van schulden wordt vergemakkelijkt. De eeuwenlange opbouw van kapitaal wordt niet alleen teruggedraaid, er is tevens een enorme speculatie- en bubbelcultuur ontstaan. Geen enkele centrale bank, verzekeraar of pensioenfonds kan overleven bij negatieve intrest. Dit centralebankenbeleid, dat bovendien rijken rijker maakt en niet-rijken armer, is een experiment dat alleen mogelijk is in een gemanipuleerd systeem. Negatieve rentestanden ondergraven definitief het wereldwijde financieel-economische stelsel. Niet of maar wanneer komt de finale crash ? Hoe lang nog vooraleer de centrale banken de controle definitief kwijtraken?

    Door: Dirk Bauwens

    Dit artikel verscheen eerder op systeemcrisis.blogspot.nl

  • Groen licht voor Turkish Stream?

    De aanleg van de Turkish Stream, een gasleiding van Rusland naar Turkije, liep eind vorig jaar vertraging op door het incident met het neerschieten van een Russische gevechtsvliegtuig door het Turkse leger. Maar sinds Erdogan in juni zijn excuses aanbood lijkt er weer vaart te komen in het project. De Turkse president bracht deze week zelfs een bezoek aan zijn Russische collega in Moskou om de banden tussen beide landen weer aan te halen.

    Turkije is voor Rusland een belangrijke schakel, omdat het land op de route ligt van de gasleiding naar het zuiden van Europa. Met de Turkish Stream kan Rusland niet alleen rechtstreeks aardgas leveren aan Turkije, maar komt er via Griekenland ook een nieuwe route bij om het zuiden van Europa van energie te voorzien. Moskou wil de levering van aardgas via Oekraïne tot een minimum beperken, omdat dit land door Moskou gezien wordt als een potentieel risico voor de energievoorziening van Europa.

    Voor Turkije is er ook een goede reden om de relatie met Rusland te herstellen, want door het neerhalen van het gevechtsvliegtuig komen er veel minder toeristen uit Rusland naar de Turkse badplaatsen. Het toerisme in Turkije heeft er dus ook belang bij dat de verhoudingen tussen beide landen hersteld worden.

    Turkish_Stream

    Krijgt de Turkish Stream weer groen licht? (Afbeelding via Wikipedia)

    Turkish Stream

    De Turkish Stream wordt gezien als de meest veilige transportroute richting het zuidwesten van Europa. De pijpleiding loopt rechtstreeks van Rusland door de Zwarte Zee, om aan land te komen in het Turkse plaatsje Kıyıköy. Van daaruit kan de pijpleiding over land verlengd worden tot aan de grens met Griekenland. De pijpleiding loopt door het ‘Europese’ deel van Turkije, dat over het algemeen als zeer veilig bekend staat. Alternatieve transportroutes die vanuit het Midden-Oosten door Iran en Irak naar Turkije lopen zijn kwetsbaarder voor instabiliteit in de regio.

    Het Turkish Stream project werd in 2014 door Poetin aangekondigd als alternatief voor het oorspronkelijke ‘South Stream’ project. De South Stream kon geen doorgang vinden, omdat het op veel weerstand stuitte van de Europese Unie. De bouw van de gasleiding zou strijdig zijn met de Europese afspraken om minder afhankelijk te worden van energie uit Rusland. Deze afspraken worden overigens al genegeerd door verschillende Europese energiebedrijven, die samen met Gazprom bouwen aan de Nord Stream 2 gasleiding.

    Lees ook:


  • Is goud geen veilige haven?

    Goud is geen goede bescherming tegen inflatie en is door de grote prijsschommeling geen veilige haven, zo concluderen Robert Barro en Sanjay Misra van de universiteit van Harvard in een nieuw onderzoek. De twee economen bestudeerden de goudprijs en de economische groei in de periode van 1836 tot en met 2011 en kwamen tot de conclusie dat er geen correlatie bestaat tussen beide variabelen. Daarnaast concluderen de Harvard onderzoekers dat het edelmetaal in tijden van ‘macro-economische rampspoed’ amper beter presteert dan in tijden van economische groei.

    Volgens de Barro en Misra is goud een minder geschikte veilige haven dan een Amerikaanse staatslening. De volatiliteit van de goud is met 13,7% per jaar namelijk veel hoger dan de volatiliteit van Amerikaanse staatsleningen, terwijl het rendement van goud met gemiddeld 1,1% op jaarbasis niet veel hoger is dan dat van Amerikaanse staatsobligaties die gemiddeld 1% per jaar rendeerden.

    Dat brengt de Wall Street Journal bij de volgende conclusie:

    “De cijfers laten zien dat goud bijna even volatiel is als de aandelenkoersen, wat betekent dat het als belegging niet zo veilig is als de meeste mensen denken. En dat terwijl het rendement vergelijkbaar is met dat van ultra veilige Amerikaanse staatsobligaties.”

    Is goud een veilige haven?

    Het onderzoek van Harvard en het artikel uit de Wall Street Journal wekken de suggestie dat goud geen geschikte veilige haven is. Maar wat ze vergeten is dat het edelmetaal door de eeuwen heen waarde heeft weten te behouden, in tegenstelling tot ongedekt fiatgeld dat eens in de zoveel tijd gedevalueerd wordt of door hyperinflatie al haar waarde kan verliezen.

    Wat men ook onvermeld laat is dat heel veel overheden er een handje van hebben hun schuldverplichtingen niet na te komen. In het boek ‘This Time is Different’ van Reinhart en Rogoff kunnen we lezen dat bijna alle overheden door de geschiedenis heen wel eens hun schuldverplichtingen niet zijn nagekomen. Het is naïef om te denken dat zoiets in de toekomst nooit meer zal gebeuren. Fysiek goud kent geen risico van een tegenpartij die haar belofte niet kan nakomen.




    Volatiliteit

    Binnen de financiële wereld wordt risico vaak gedefinieerd als volatiliteit. Hoe meer de waarde van een belegging schommelt, hoe groter het risico. Ook dat is een theorie waar het een en ander op aan te merken valt. Natuurlijk zijn grote prijsschommelingen een risico als je om wat voor reden dan ook gedwongen wordt uw positie te verkopen. Je loopt dan immers het risico dat u een deel van uw inleg kwijtraakt. Maar het risico dat volledig onbesproken blijft is het tegenpartij risico, een risico dat je niet kunt aflezen aan volatiliteit en waar je geen enkele invloed op uit kunt oefenen. Ik hoef hier maar een paar voorbeelden van te geven. Devaluatie: Denk aan een land dat van de één op de andere dag besluit haar munt te devalueren. Dit is een politiek besluit dat in het geheim genomen wordt en waar je als belegger niet op kunt anticiperen. Kocht je als Europeaan of Amerikaan in 2001 een Argentijnse staatslening, dan verloor je zomaar van de ene op de andere dag driekwart van je geld. Weinig risico in termen van volatiliteit, maar een ontzettend groot tegenpartij risico! Bail-in: Een ander voorbeeld: Je bezit bankobligaties of ledencertificaten van een bank, waarvoor je een hoge rentevergoeding krijgt. Kijk je naar de volatiliteit van deze belegging, dan zou je zeggen dat er relatief weinig risico is. Maar wat als de bank in kwestie opeens in moeilijkheden komt en de bail-in in werking treedt? Precies, dan wordt jouw geld gebruikt om de bank te herkapitaliseren.

    Tegenpartij risico

    De laatste jaren zien we steeds meer van dit soort voorbeelden voorbij komen. Tot het uitbreken van de financiële crisis in 2008 dachten veel mensen dat je geld volledig veilig was op de bank, maar nu weten we wel beter. Ook banken kunnen omvallen en dat is een risico waar je als vermogende spaarder of obligatiehouder rekening mee dient te houden, zeker nu de bail-in in heel Europa van kracht is. De Europese Bankenautoriteit (EBA) twijfelt er zelfs aan of staatsobligaties nog wel als 'risicovrij' gewaardeerd mogen worden op de bankbalansen. Mijn verwachting is dat meer spaarders en beleggers de komende jaren kennis zullen maken met het fenomeen 'tegenpartij risico'. De contouren daarvan worden al zichtbaar als we kijken naar de situatie in Italië. Daar kunnen spaarders miljarden verliezen bij een herkapitalisatie van de bankensector. Maar ook in landen als Spanje, Portugal en Griekenland staan de banken er vrij beroerd voor. Blijft de economische groei stagneren, dan verwacht ik nog veel meer problemen met slechte leningen. Staatsobligaties van landen met een goede kredietstatus hebben steeds vaker een negatieve rente, wat betekent dat je een risicopremie moet betalen om dit schuldpapier in handen te krijgen. Het lijkt slechts een kwestie van tijd dat het bezit van een staatsobligatie meer kost dan fysiek goud. Kiest men dan nog steeds voor staatsobligaties met een tegenpartij risico, of voor fysiek goud dat geen tegenpartij risico kent?

    400-oz-Gold-Bars-teaser

    Is goud geen veilige haven?

  • Sterke cijfers uit VS, Bank of England overtreft verwachtingen

    Afgelopen week verwachtten we wat vuurwerk op de valutamarkten en we werden niet teleurgesteld. Op donderdag verlaagde de Bank of England haar rente en werd het QE-programma aanzienlijk uitgebreid. De renteverlaging werd door iedereen verwacht, maar slechts enkele analisten, inclusief wijzelf, hadden de uitbreiding voorspeld. Op vrijdag kwam er dan ook een sterk banenrapport uit de Verenigde Staten, wat betekent dat een renteverhoging in september een grotere mogelijkheid wordt. We zouden dit jaar zelfs nog twee verhogingen kunnen zien.

    NFP-data

    Nonfarm Payrolls Verenigde Staten (2010 – 2016) (Bron: Thomson Reuters Datastream)

    Intussen reageerden de markten weinig verrassend en werden de dollar en het pond naar omlaag gestuurd. Minder voorspelbaar was de stijging van risicovolle activa en valuta’s van opkomende markten na het Amerikaanse banenrapport. Het lijkt erop dat optimisme over wereldwijde groei de zorgen over hogere Amerikaanse rentes overstijgt.

    Deze week wordt relatief rustig. Er is weinig economisch nieuws uit de eurozone, de VS, het Verenigd Koninkrijk of Japan. Veel traders en investeerders zullen hiervan proberen gebruik te maken om met zomervakantie te gaan. Tot het einde van de maand verwachten we dat de belangrijke valuta’s in een smalle bandbreedte zullen bewegen. Daarna zal de jaarlijkse Jackson Hole conferentie voor centrale banken op de voorgrond komen en verwachten we duidelijke communicatie van Fed-voorzitter Yellen over de volgende renteverhoging in de VS.

    Euro

    Het enige macro-economische nieuws uit de eurozone dat vorige week van enig belang was, was een teleurstellende publicatie van Duitse fabrieksorders van de maand juni. Deze week staat er opnieuw weinig nieuws op het programma, maar we krijgen echter wel bbp-groeivooruitzichten voor het tweede kwartaal. Dit is een indicator gebaseerd op het verleden en dus van weinig nut bij het vaststellen van de manier waarop de economie in de eurozone reageert op de onrust na het Brexit-referendum. We verwachten daarom dat de impact op de valutamarkten laag zal zijn en de euro binnen smalle bandbreedte zal bewegen tussen $1,10 en $1,11 tegenover de dollar.



    Dollar

    Zorgen in verband met een vertraging van de Amerikaanse economie verdwenen als sneeuw voor de zon dankzij een sterk banenrapport voor de maand juli. Tijdens die maand werden er 255.000 banen gecreëerd, wat recente cijfers en verwachtingen overtrof. Ook de gemiddelde uurlonen namen toe en de totale salarissen groeiden met bijna 10% op jaarbasis. Daarnaast toonden ook de cijfers over de beroepsbevolking en arbeidsparticipatie (een grote zorg voor de Fed) gezonde vooruitzichten. Nieuwe geruchten over mogelijke renteverhogingen in september en de grote waarschijnlijkheid van minstens één en mogelijk twee verhogingen dit jaar, zorgden voor een stijging van de dollar. De Verenigde Staten is één van de weinige landen waaruit we deze week nieuws mogen verwachten, namelijk de schattingen van de detailhandelsverkopen voor de maand juli. Een gezonde groei van de lonen de voorbije twee maanden betekent dat we een behoorlijke stijging van deze volatiele indicator zullen zien.

    payrolls july

    Sterk banencijfer VS drukte goudprijs omlaag (Grafiek via Zero Hedge)

    Britse pond

    De Bank of England voldeed volledig aan onze verwachtingen in verband met de verlaging van de rente, maar ook met de uitbreiding van de monetaire verruiming. De bank ging echter nog verder en kondigde aan het inkoopprogramma uit te breiden met bedrijfsobligaties. Nog belangrijker was de aankondiging van het rechtstreeks lenen aan banken. De technische details van het programma zijn cruciaal, want het geeft banken de mogelijkheid om rechtstreeks te lenen van de Bank of England zonder onderpand. Dit zorgt ervoor dat de Bank of England de financieringskosten van banken kan scheiden van het algemene niveau van de rente. Intussen kan het een verwaarloosbare kost van financiering van banken behouden zonder het algemene renteniveau te moeten verlagen. Het pond kreeg klappen door zowel dit nieuws als door het pessimisme op lange termijn in de voorspellingen van de Bank of England na het Brexit-referendum. Vandaag zakte de waarde van het Britse pond voor de vijfde dag op rij tot $1,2978. Dat is de laagste koers sinds 12 juli. Volgens Bloomberg is het Britse pond deze maand slechter uit de startblokken gekomen uit een selectie van 32 verschillende valuta.

    Over Ebury:

    Ebury maakt internationale markten toegankelijker met valutadiensten op maat en flexibel handelskrediet voor ondernemingen. Ebury werkt samen met ruim 12.000 organisaties en verricht 12 miljard euro aan valutatransacties in 140 verschillende valuta. Het bedrijf heeft kantoren in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Spanje en Polen. De speerpunten van Ebury:

    • Financiële diensten die normaal zijn voorbehouden aan grote multinationals
    • Financiering van uw aankopen
    • Marktkennis en valutadiensten op maat
    • Ons netwerk van liquidity providers en intermediaire banken
    • Transacties in ruim 140 verschillende valuta
    Meer informatie op www.ebury.nl

  • Poetin voorspelde opkomst Islamitische Staat in 1999

    De opkomst van Islamitische Staat (IS) werd al in 1999 voorzien door de Russische president Poetin. In dit interview legde hij uit hoe terroristen, die in het buitenland getraind en bewapend werden, via Georgië Tsjetsjenië binnenvielen om aanslagen te plegen. De Russische president legt uit waarom hij zo hard wilde optreden om de terroristen geen ruimte te gunnen.

    “Wat er in feite gebeurt is dat het extremistische deel van de Islamitische wereld – en alleen het extremistische deel, dat wil ik graag benadrukken – een zeer solide ‘infrastructuur’ heeft in het Westen. In Noord-Amerika en in West-Europa. Deze infrastructuur wordt ook gebruikt door onze vijanden in de Kaukasus.

    Natuurlijk kunnen we ze wat gebied geven, maar dan moet je voorbereid zijn op het feit dat ze het daar niet bij zullen laten. Ze zullen doorgaan met het creëren van een extremistische Islamitische Staat. En ze zullen doorgaan met het uitvoeren van aanvallen, zoals we die de afgelopen jaren gezien hebben in Tsjetsjenië. En dat terwijl onze capaciteit om deze agressie te vechten zal afnemen.”

    Rusland hield Islamitische Staat buiten de deur

    Door hard op te treden in de Kaukasus kon het extremistische deel van Islamitische staat geen voet aan de grond krijgen in Rusland. Dat zou vijftien jaar later alsnog gebeuren in Irak en in Libië, twee landen die door het buitenlandse beleid van de Amerikaanse president George Bush en zijn Britse collega Tony Blair gedestabiliseerd werden. In het machtsvacuüm dat in deze landen ontstaan is zagen extremistische groeperingen hun kans om gebieden op te eisen en hun werkterrein uit te breiden naar Syrië.

    Onder de videofragment hebben we het interview voor u uitgeschreven.

    A: Onze grootste uitdaging is om de harten van de Tsjetsjeense bevolking te winnen. Je kunt geen oorlog voeren met de bevolking, in elk geval kun je een dergelijke oorlog nooit winnen. Je kunt deze mensen niet op hun knieën brengen. Maar we kunnen en zullen de terroristen vernietigen. Dit vereist geduld en onze tactiek is nu anders dan in 1996 [tijdens de eerste Tsjetsjeense oorlog].

    Q: Terreurgroepen in Tsjetsjenië lijken de confrontatie op dit moment te vermijden, ze vallen niet aan.

    A: Om de simpele reden dat ze dat niet kunnen.

    Q: Is het dan een mythe dat er 60.000 goed getrainde en bewapende strijders zijn?

    A: De schattingen lopen uiteen, maar feit is dat we te maken hebben met een serieuze vijand. Een vijand die in feite vanuit het buitenland bewapend en getraind wordt. En dat is geen mythe. Maar het feit dat ze niet in staat zijn geweest om aan te vallen is het resultaat van de strategie van ons leger. Ze worden op afstand gehouden van gebieden waar vanuit ze kunnen opereren en waar ze wapens kunnen stationeren. We hebben de doelwitten geïdentificeerd tijdens onze verkenningsmissies en de doelwitten zijn door de luchtmacht en door de artillerie uitgeschakeld. Dit is onze strategie en die is effectief gebleken.




    Q: Hoe zit het met de verzwakte invloed van Rusland in landen als Georgië en Azerbeidzjan? De politieke elite van deze landen kiezen de kant van de NAVO en daarmee de kant van de VS, omdat die de NAVO domineren. Heeft dit invloed op het succes in Tsjetsjenië? We horen namelijk dat huurlingen naar binnen gesmokkeld worden via Georgië. Het was onlangs nog in het nieuws dat Georgië negen rebellen had gedeporteerd, maar wat als ze de andere 90 doorlaten? Hoe sterk is onze positie in de Kaukasus regio? A: Ik zal je eens vertellen.. Constant andere landen de schuld geven als de oorzaak van al onze problemen is compleet verkeerd. Al onze problemen moeten in eigen land gezocht worden. Wij moeten onszelf de schuld geven van onze inefficiënties en onhandigheden. Kijk om je heen, de 'Tsjetsjenen' zijn overal. Niet alleen in de Kaukasus en dat bedoel ik niet letterlijk maar figuurlijk. Kijk naar onze economie, dat is één en al tragedie en catastrofe. Kijk naar onze internationale relaties - vooral onze relaties met de nabije buurlanden. Waar ik ook maar kijk, overal zie ik een gapend gat van problemen. Q: Ten aanzien van het Westen... Ik weet dat je probeert hun standpunt te verzachten. Je zegt vaak dat zij ook vechten tegen het internationale terrorisme. Maar in werkelijkheid is het Westen tegen Moskou en het Kremlin. Ze zijn tegen jou en onze overheid. putin-1999A: Dat zou ik niet zo willen zeggen. De strijd tegen internationaal terrorisme kent veel gezichten en we zien meer en meer weerstand ontstaan. Als je spreekt van het 'Westen', dan moet je weten dat dat niet één homogene entiteit is. Het 'Westen' bestaat uit heel veel verschillende mensen met verschillende politieke bewegingen en verschillende lagen uit de maatschappij. Natuurlijk, onze vijand draagt de oorlog tegen ons ook uit in de informatieve sfeer, en dat doet ze met succes. Wat er in feite gebeurt is dat het extremistische deel van de Islamitische wereld - en alleen het extremistische deel, dat wil ik graag benadrukken - een zeer solide 'infrastructuur' heeft in het Westen. In Noord-Amerika en in West-Europa. Deze infrastructuur wordt ook gebruikt door onze vijanden in de Kaukasus. Q: Maar we worden er niet veel beter van nu we de methodes begrijpen die zij gebruiken. Wat als de VS haar electoraat samenspant tegen ons en onze acties en de regeringen in Frankrijk en andere landen weet te mobiliseren om daaraan mee te doen, worden we dan compleet geïsoleerd? A: Ik denk dat we heel duidelijk moeten zijn in wat we willen bereiken. Is dat toegang tot leningen voor lollies [IMF en de Wereldbank] en het verlies van onze gebieden van de Zwarte Zee tot aan de Kaspische Zee? Is dat niet het uiteindelijke doel geweest van diegene die aanvielen in Dagestan? Ze maken geen geheim van hun plannen. Natuurlijk kunnen we ze wat gebied geven, maar dan moet je voorbereid zijn op het feit dat ze het daar niet bij zullen laten. Ze zullen doorgaan met het creëren van een extremistische Islamitische Staat. [minuut 5:01]. En ze zullen doorgaan met het uitvoeren van aanvallen, zoals we die de afgelopen jaren gezien hebben in Tsjetsjenië. En dat terwijl onze capaciteit om deze agressie te vechten zal afnemen. Q: Populariteit - Hoe denk je daarover? Is dat iets wat je nastreeft? Is dat waarom je meer radicale beslissingen wilt nemen ten aanzien van de Kaukasus? Wat ga je ermee doen? Dit thema blijft voor altijd bij je, of je het nou wilt of niet. Is het iets waar je nu mee kunt leven? Is het iets waar je trots op bent of waardoor je geïrriteerd raakt? A: Ik voel geen enkel euforie hierover, helemaal niets. Ik moet nog heel veel doen en ik weet dat ik getest zal worden. De problemen ten aanzien van het terrorisme in de Kaukasus zijn niet opgelost. Uiteindelijk zullen ze opgelost worden, maar we hebben nog veel te doen. We moeten voorbereid zijn op alle manieren waarop we getest kunnen worden. Mijn populariteit waar je het over hebt, ik zie graag dat dat zich uitspreekt in de acties van ieder individu. We leven nog steeds onder een reële dreiging van terrorisme, in het openbaar vervoer, in chemische installaties, kerncentrales en op andere plekken. Wat we vandaag de dag zien in de Kaukasus is het resultaat van de incoherentie van de huidige regering. Dit is allemaal het gevolg van de destabilisering van onze overheidsinstanties. Zoals ik eerder al zei, we zien dezelfde chaos in heel veel andere gebieden. Onze aanpak moet niet op één gebied, maar in zijn algemeenheid duidelijk zijn. Alleen dan hebben we de kans om ons land te herstellen. En die allesomvattende aanpak zullen we nemen. Meer over dit onderwerp:

  • OPEC: “Olieprijs boven $100 was abnormaal”

    De olieprijs van meer dan $100 per vat voor de prijsdaling van 2014 was een ‘abnormale’ situatie die niet meer houdbaar was. Dat concludeert de nieuwe topman van de organisatie van olieproducerende- en exporterende landen (OPEC), Mohammed Barkindo. Ook was de prijsstijging naar $147 per vat in 2008 volgens hem onhoudbaar en waarschijnlijk zelfs schadelijk voor de wereldeconomie. Vanaf nu moet de OPEC zoeken naar een “ongrijpbare eerlijke prijs”, aldus de OPEC-topman.

    De olieprijs stond in 2014 nog boven de $100 per vat, maar die prijs bleek onhoudbaar toen Saudi-Arabië besloot de oliekraan wagenwijd open te zetten. Gecombineerd met het toenemende aanbod van schalie-olie uit de Verenigde Staten, een stijgende olieproductie in Rusland en de terugkeer van Iran op de oliemarkt ontstond er een structureel overschot, dat tot op de dag van vandaag de olieprijs onder druk zet.




    OPEC tijdperk voorbij?

    Het oliekartel heeft in 2014 haar grip op de markt verloren door een toenemende olieproductie in landen die niet tot de OPEC behoren. Daarnaast zette het akkoord met Iran kwaad bloed bij Saudi-Arabië, omdat met het opheffen van de Westerse sancties er een nieuwe concurrent was bij gekomen. Iran heeft de potentie om heel veel olie te produceren tegen een zeer lage gemiddelde kostprijs. Zo lang de grote olieproducerende landen het niet eens kunnen worden over het beperken van de productie zal de prijs onder druk blijven staan. Dat verwacht ook het Internationaal Energieagentschap. Volgens de topman van het Russische oliebedrijf Rosneft is het oliekartel van de OPEC zo goed als uitgestorven. De stijging van de olieprijs sinds het begin van dit jaar werd de afgelopen weken weer gedeeltelijk teruggedraaid. De prijs zakte in een paar weken van bijna $50 naar $40 per vat.

    oil-well-pixabay

    OPEC: "Olieprijs van $100 was abnormaal"

  • Nog meer gratis geld

    De afgelopen week bezorgden veel berichten ons op kantoor gefronste wenkbrauwen, niet alleen bij mijzelf. Een aantal zal ik hieronder kort bespreken. De Europese Commissie wil een verplichte database maken van eigenaren van de virtuele, digitale munt Bitcoin. Natuurlijk is het officiële verhaal nog steeds dat de Bitcoin wordt gebruikt voor het financieren van terrorisme. Dus, in het belang van de veiligheid voor iedereen is er nog meer wetgeving nodig om de financiën van de eigen burgers nauwkeurig te kunnen volgen. We zien dit soort wetgeving meer en meer gebeuren op het Europese continent.

    Veel banken hebben reeds beperkingen ingesteld over hoeveel geld mensen mogen opnemen van hun eigen spaarrekening. In sommige landen mag je zelfs niet meer dan een bepaald bedrag opnemen, denk bijvoorbeeld aan Griekenland waar nog steeds kapitaalcontroles van kracht zijn. Het is daar heel moeilijk om via de bank geld naar het buitenland over te boeken.

    Daarnaast is er de voortdurende oorlog tegen contant geld. De geschiedenis laat zien dat (bijna) failliete overheden bijna altijd hun toevlucht nemen tot kapitaalcontroles. Het creëren van obstakels waardoor het spaargeld van mensen binnen het systeem blijft is iets wat we door de eeuwen heen vaker gezien hebben.

    Bank of England

    Gisteren zijn er door de Bank of England enorme stimuleringsmaatregelen aangekondigd. De algemene teneur was dat alle economische malaise komt door de Brexit. Mijn mening is overigens dat het Verenigd Koninkrijk veel beter kan zonder de EU dan de EU kan zonder het Verenigd Koninkrijk. De tijd zal het leren…

    Mijn voorspelling is dat deze Brexit in de toekomst vaker als ‘reden’ zal worden opgegeven voor negatieve ontwikkelingen in de wereld. Ik las bijvoorbeeld afgelopen week de volgende kop boven een artikel in het Algemeen Dagblad: ‘Brexit zorgt voor golf van racisme in Engeland’. Deze kop is natuurlijk op z’n minst suggestief te noemen. Nogmaals; de Brexit zal in de toekomst nog heel vaak de schuld krijgen van allerlei negatieve zaken. De positieve elementen zullen onderbelicht blijven.




    Helikoptergeld

    Het grootse hedgefonds ter wereld, Bridgewater, geeft in een maandelijks schrijven aan cliënten weer dat we in de nabije toekomst extreme maatregelen van centrale banken mogen verwachten. Ze hinten op het zogenaamde ‘helikoptergeld’. Iedereen gaat dus een bedrag krijgen van de centrale bank. Zomaar. Naar mijn mening hebben de centrale banken een enorm bord voor hun kop, want onderzoek heeft uitgewezen dat de gewone burger door de naderende negatieve rente aanvoelt dat het absoluut niet goed zit met de wereldeconomie. Dit is dan ook de reden dat de consument, ondanks de extreem lage rentes, de hand op de knip houdt. Men houdt er terecht rekening mee dat het in de toekomst weleens veel minder zou kunnen gaan dan nu. Toch blijven de centrale bankiers halsstarrig vasthouden aan hun eigen beleid. Het gratis weggeven van geld is natuurlijk erg vreemd. Naar mijn mening geeft het volgende spreekwoord het beste de acties weer van de centrale banken: ‘Een kat in het nauw maakt rare sprongen’.

    Stresstest banken

    Als laatste nog even een kort commentaar op de stresstest voor banken van vorige week. Europese bankaandelen daalden de afgelopen week verder na publicatie van de resultaten. Deze testen waren in feite opnieuw een goed nieuwsshow om het vertrouwen te herstellen net als voorgaande jaren. Maar deze keer trappen de beleggers er niet meer in. Banken als Dexia, Fortis, Bankia en Novo Banco slaagden in het verleden ook voor de stress testen van de ECB om niet veel later toch flink in de problemen te komen. Dit jaar werden Griekse en Portugese banken zelfs uitgesloten van de testen, waarschijnlijk omdat de ECB wist dat de resultaten dramatisch zouden zijn. De officiële reden voor het weglaten van deze banken was dat ze te klein zouden zijn. Om de testen nog verder te verdraaien, werden realistische scenario’s zoals negatieve rentevoeten en de gevolgen van de Brexit niet meegenomen. Ondertussen heeft een grote meerderheid van de bevolking totaal niet door wat er speelt, dit deel gaat door met het staren naar zijn of haar mobieltje, op zoek naar een Pokémon…. Sander Noordhof

    gs-logo-breed

    Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal.