Tag: cashless society

Zweden in 2023 zonder contant geld?

Volgens een nieuwe studie zou Zweden in 2023 kunnen stoppen met het gebruik van contant geld, omdat iedereen dan met behulp van elektronische en mobiele betaalsystemen digitaal kan betalen. Om de overgang naar een cashloze samenleving soepeler te laten verlopen zullen winkeliers nog een paar jaar langer munten en bankbiljetten blijven accepteren.

De hoeveelheid contant geld in Zweden daalt al sinds 2008 en is nu ongeveer terug op het niveau van 1990. Dat betekent dat de gemiddelde inwoner van Zweden na correctie voor inflatie en voor bevolkingsgroei nu al minder contant geld in handen heeft dan in 27 jaar geleden. De reden daarvoor is een sterke toename van het aantal elektronische betalingen, omdat er inmiddels bijna overal al met een bankpas of smartphone betaald kan worden.

Zweden als eerste cashloze samenleving?

Verschillende experts verwachten dat Zweden nog maar een paar jaar verwijderd is van het moment waarop men volledig afstand kan doen van munten en bankbiljetten. Volgens een onderzoek van Niklas Arvidsson van de Koninklijke Technische Hogeschool in Stockholm en Jonas Hedman van de Economische School van Kopenhagen wordt dat punt in 2023 al bereikt.

Het World Economic Forum schrijft dat de helft van de winkeliers in Zweden verwacht in 2025 zonder contant geld te kunnen werken. Op dit moment accepteert 97% van alle winkels nog munten en bankbiljetten, maar wordt slechts 18% van alle transacties ook op die manier afgehandeld. Het grootste deel van de betalingen verloopt dus al elektronisch.

Volgens onderzoeker Niklas Arvidsson voelen Zweden zich vertrouwd met elektronische betalingen. Hij zei daar het volgende over:

“We zijn een klein land en hebben al heel lang een zeer stabiele democratie. Voor ons is het geen probleem dat het geld alleen zichtbaar is op een internetsite. We vertrouwen het.”

Vertrouwen

De transitie richting een cashloze samenleving is niet alleen gebouwd op vertrouwen in het financiële systeem, maar ook op vertrouwen in de rechtsstaat en de overheid. Elektronische betalingen worden geregistreerd en bevatten privacygevoelige informatie. Het is de vraag hoe vertrouwelijk banken en de overheid met deze gegevens omgaan.

Het weghalen van contant geld heeft als voordeel dat winkeliers en banken minder snel een doelwit worden voor criminelen, maar het nadeel is dat de afhankelijkheid van elektronische betalingssystemen steeds groter wordt. Ook op internet zijn immers criminelen actief die zullen proberen in te breken op de systemen van banken.

Mocht om wat voor reden dan ook het banksysteem een paar uur of langer stil komen te liggen, dan heb je in een cashloze samenleving niet de mogelijkheid om op een ander betaalmiddel terug te vallen. Dat is een veiligheidsrisico waar overheden en centrale banken rekening mee dienen te houden.

Deze bijdrage is afkomstig van Geotrendlines

Zweden kan contant geld in 2023 afschaffen (Afbeelding via Flickr)

24 oktober 2017
Nauwelijks zwart geld onderschept in India
Indiërs hebben bijna al het geld dat op 8 november ongeldig werd verklaard inmiddels bij de bank ingeleverd, zo schrijft Bloomberg. Dat betekent dat er nauwelijks zwart geld onderschept is, terwijl dat volgens de Indiase regering juist de reden was om alle 500 en 1.000 roepie biljetten te verbieden. Op 30 december hadden Indiase banken al bijna 15 biljoen roepie ($220 miljard) aan oude bankbiljetten ingenomen, omgerekend ongeveer 97% van alle deze biljetten die in omloop waren.

De Indiase regering verwachtte dat ongeveer 5 biljoen roepie aan zwart geld waardeloos zou worden door het afschaffen van alle 500 en 1.000 roepie biljetten, maar dat is dus niet gebeurd. De corruptie is dus zo groot dat ook bij de banken een oogje werd dichtgeknepen als er meer geld werd ingeleverd dan was toegestaan. Vermogende Indiërs bleken inventief genoeg om alle regels te omzeilen en het geld op de bankrekening te krijgen.

Kritiek

Als het doel van de Indiase regering was om de corruptie aan te pakken, dan was de operatie om bankbiljetten uit omloop te halen een grote mislukking. “De premier is slecht geadviseerd en de regering was niet voorbereid om met deze situatie om te gaan. De verwachtingen van de regering zijn niet nagekomen”, zo verklaarde Nilakantha Rath van de Indian School of Political Economy tegenover Bloomberg.

Ook econoom Kenneth Rogoff was niet te spreken over de manier waarop India deze geldoperatie uitvoerde. In een verklaring tegenover CNBC zei hij dat de Indiase regering “zeer incompetent” te werk is gegaan en dat de operatie “behoorlijk verlammend” is geweest voor de economie. Volgens Rogoff, die zelf overigens voorstander is van een cashless society, had de Indiase regering deze operatie over een langere periode van vijf tot zeven jaar moeten doorvoeren.

Volgens de Harvard econoom is deze actie van de Indiase regering een voorbode op meer van dit soort maatregelen. Hij noemde het voorbeeld van Australië, dat overweegt het grootste biljet van 100 Australische dollar uit omloop te halen. Dit biljet wordt amper gebruiken voor het dagelijkse betalingsverkeer, maar vertegenwoordigt wel een aanzienlijk deel van al het briefgeld in circulatie.

Minder bankbiljetten

India is er dus niet in geslaagd zwart geld en corruptie aan te pakken, maar het is wel gelukt om meer geld op bankrekeningen te krijgen. In totaal werd er 15 biljoen aan oud briefgeld uit de economie gehaald, terwijl er slechts 8 biljoen aan nieuwe biljetten voor in de plaats kwam.

Bijna de helft van het briefgeld werd door deze ingrijpende operatie vervangen door banktegoeden. Als dat het werkelijke doel was, dan zou je de operatie wel een succes kunnen noemen.

Lees ook:
Dit artikel wordt u aangeboden door Goudstandaard, uw adres voor de aankoop en verzekerde opslag van edelmetalen. Wilt u goud kopen? Neem dan contact op door te mailen naar [email protected] of door te bellen naar +31(0)88-4688488.
4 januari 2017
“Eerst contant geld verbieden, dan negatieve rente invoeren”

De laatste jaren staat het gebruik van grote bankbiljetten ter discussie, omdat het vooral voor criminele activiteiten gebruikt zou worden. Maar is dat de werkelijke reden waarom er jacht wordt gemaakt op contant geld? Onderstaande slide uit een presentatie van Morgan Stanley geeft een andere uitleg van de jacht op contant geld. Volgens Zero Hedge gaf analist Huw van Steenis van Morgan Stanley daar het volgende commentaar bij:

“Een van de meest verrassende commentaren dit jaar kwam van een gesloten sessie over fintech, waar ik naast een beleidsmedewerker zat die voorstelde snel over te stappen naar een samenleving zonder contant geld, zodat we negatieve rentes van meer dan 1% kunnen invoeren. […] Bij een te lage rente zullen spaarders beginnen met het hamsteren van bankbiljetten, wat het monetaire beleid nog complexer maakt.”

Financiële repressie: “Eerst contant geld verbieden, dan een negatieve rente invoeren”

Maakt u zich zorgen om uw spaargeld?

Door een negatieve rente levert sparen vrijwel niets meer op en wordt het interessant naar alternatieven te kijken. De laatste tijd zijn er veel meer mensen die goud kopen bij Goudstandaard. Fysiek goud en zilver staan bekend als een veilige haven in tijden van crisis, omdat het edelmetaal waarde behoud en bestand is tegen schokken in het financiële systeem. Bij Goudstandaard zijn diverse goudbaren direct uit voorraad leverbaar.

15 februari 2016
Oud-bankier wil grote bankbiljetten verbieden
Grote bankbiljetten moeten uit circulatie gehaald worden omdat deze voornamelijk voor criminele doeleinden gebruikt worden. Dat is de boodschap die Peter Sands, voormalig directeur van de Britse bank Standard Chartered, in een nieuwste paper probeert over te brengen. Volgens de oud-bankier zijn illegale geldstromen een grote last voor de maatschappij, omdat ze volgens hem voornamelijk gebruikt worden voor malafide doelen als corruptie, mensensmokkel, drugshandel en belastingontduiking. Met de publicatie van dit paper probeert hij dit onderwerp op de agenda van de G20 te krijgen.

Peter Sands beschrijft in zijn paper getiteld “Making it Harder for the Bad Guys: The Case for Eliminating High Denomination Notes“ dat illegale geldstromen wereldwijd een totale omvang hebben van $2 biljoen per jaar. Ook beweert hij op basis van verschillende bronnen dat overheden 6 tot zelfs 70 procent aan belastinginkomsten mislopen door de ‘zwarte’ economie. Deze ongewenste effecten worden volgens hem gefaciliteerd door grote bankbiljetten zoals de €500, de $100 en de CHF 1.000, omdat daarmee gemakkelijker grote bedragen getransporteerd kunnen worden.

Grote bankbiljetten verbieden

Een bedrag van £250.000 bestaande uit kleine biljetten van £10 en £20 weegt ongeveer 20 kilogram en past net in een grote sporttas, terwijl hetzelfde bedrag in bankbiljetten van €500 in een dikke A4-formaat envelop vervoerd kan worden en slechts 600 gram in de weegschaal legt. Grote biljetten zijn dus praktisch als het om bedragen van enkele tonnen of meer gaat.

In een tijdperk waarin steeds meer mensen elektronisch betalen zouden we deze grote bankbiljetten moeten afschaffen, zo concludeert Sands.“Als je criminelen een bankbiljet van €1.000 zou aanbieden zouden ze daar meteen op overschakelen, dus moeten we de grens juist wat omlaag brengen. Als de mensen die ervaring hebben met terreur- en misdaadbestrijding denken dat dit een no-brainer is, waarom doen we dat dan niet?”

Criminaliteit?

Peter Sands was negen jaar directeur bij de Standard bank, maar hij gaf zijn positie vorig jaar op om bij de Harvard Kennedy School aan deze paper te kunnen werken. Zijn missie om grote bankbiljetten aan banden te leggen is omstreden, want er zijn twijfels over de werkelijke bedoeling van deze maatregel. Onder het mom van misdaad- en terreurbestrijding moeten grote bankbiljetten het veld ruimen, maar waar leg je dan die grens? Het klinkt als een opmaat naar een zogeheten ‘cashless society’, waarin alle betalingen via de digitale snelweg geregistreerd en uitgevoerd worden.

Overheden en banken vrezen dat spaarders door de extreem lage rente (binnenkort negatieve rente?) hun spaargeld van de bank halen en in contant geld bewaren. Als dat gebeurt moeten banken ergens anders vermogen aantrekken en zijn spaartegoeden niet meer te traceren. Om de grip op het geld van de burgers te verstevigen willen banken en overheden de vluchtroute van contant geld belemmeren. Je zou het een vorm van financiële repressie kunnen noemen.

Het verlies van controle over de geldstromen en de vrees dat de zwarte economie opbloeit onder een toenemende belastingdruk verklaren mogelijk de jacht op contant geld die momenteel plaatsvindt. Terrorisme en misdaad worden als goed excuus gebruikt om deze verandering door te drukken bij het grote publiek. Een ander probleem is waar je de grens legt. Het uit roulatie halen van €500 en €200 bankbiljetten zal criminelen en terroristen waarschijnlijk niet op andere gedachten brengen. Waarschijnlijk stappen ze dan over op biljetten van €50 om hun activiteiten voort te zetten.

Spaarder, let op!

In de toekomst zullen elektronische betalingen waarschijnlijk de standaard worden, onder andere vanwege het veiligheidsaspect en het gebruiksgemak. Maar we moeten ons ook realiseren dat er een kwetsbaarheid schuilt in een geldsysteem waarin iedereen spaargeld bij een bank parkeert. We leggen een groot vertrouwen in banken, terwijl we in 2008 hebben gezien dat het ook mogelijk is dat een bank omvalt en andere banken in haar val mee kan sleuren.

De spaarder dient zich ervan bewust te zijn dat er geen 100% zekerheid bestaat in het financiële systeem. Voor die kleine kans dat er iets mis gaat is het wellicht verstandig een stukje vermogen buiten het financiële systeem te bewaren, bijvoorbeeld door contant geld te bewaren of goud te kopen.

Meer over dit onderwerp lezen?
- Europese Commissie onderzoekt relatie tussen €500 biljet en criminaliteit (februari 2016)
- Bezit van contant geld neemt toe (januari 2016)
- Grootste bank Noorwegen wil geen contant geld meer (januari 2016)
- Column: Contant geld aan banden gelegd (december 2015)
- Zwitserland legt beperking op aan contant geld (december 2015)
- “Zorg dat je wat contant geld in huis hebt” (juni 2015)
- Frankrijk zet rem op gebruik contant geld (maart 2015)
- PvdA wil briefje van 500 euro verbannen (januari 2013)
8 februari 2016
Grootste bank Noorwegen wil geen contant geld meer

DNB, de grootste bank van Noorwegen, wil contant geld snel uitfaseren. De bank volgt daarmee het voorbeeld van Nordea, de tweede grootste bank van Noorwegen die sinds vorig jaar bankbiljetten en munten heeft verbannen uit haar bankkantoren. Contant geld wordt steeds minder gebruikt in het reguliere betalingsverkeer en vinden steeds vaker hun weg naar de zwarte markt. Ook wordt bankbiljetten vaker gebruikt voor witwassen, zo beweert de bank.

“Vandaag de dag zijn er ongeveer 50 miljard Noorse kronen in circulatie en de centrale bank kan slechts 40% daarvan herleiden. Dat betekent dat de meerderheid van 60% van het contante geld buiten hun controle circuleert. We denken dat dit komt door betalingen die ‘onder de toonbank’ gaan en door witwassen”, zo verklaarde Trond Bentestuen, directeur van het Noorse DNB. “Er zijn zoveel gevaren en nadelen verbonden aan contant geld dat we tot de conclusie zijn gekomen dat het uitgefaseerd moet worden”.

Slechts 6% van de bevolking gebruikt nog dagelijks contant geld en dat is vooral de oudere generatie. DNB ziet 85% van haar klanten zelden tot nooit, omdat men bijna alles online kan regelen en vrijwel overal met een bankpas uit de voeten kan. Contactloos betalen met de telefoon of pinpas maakt het nog makkelijker om kleine bedragen digitaal af te rekenen. “Het is beter om onze klanten hierin te volgen en dienstverlening te bieden daar waar de consument deze wil hebben, namelijk digitaal”, zo concludeert de bankdirecteur.

Contant geld uitfaseren

Vorig jaar besloot Nordea, de tweede grootste bank van Noorwegen, contant geld af te schaffen. De bank ziet contant geld als een veiligheidsrisico voor haar medewerkers en heeft daarom besloten het geld weg te halen uit de bankkantoren. Alleen bij pinautomaten door het hele land en bij het kantoor op het centraal station van de hoofdstad Oslo kunnen klanten nog bankbiljetten krijgen. Volgens Nordea is het slechts een kwestie van tijd voordat alle banken in Noorwegen overgaan op het gebruik van uitsluitend digitaal geld.

Het Ministerie van Financiën van Noorwegen vindt het nog te vroeg om op korte termijn over te stappen naar een zogeheten ‘cashless society’, maar bevestigt dat het wel tijd is om stappen in deze richting te zetten. De eerste stap in dit lange proces is bijvoorbeeld het afschaffen van het grootste bankbiljet van 1.000 kronen, dat omgerekend een waarde heeft van iets meer dan €100.

Gevaarlijk?

Wat vind u van deze ontwikkeling? Kunnen we leven zonder contant geld? Of maken we ons daarmee te afhankelijk van banken en computersystemen die kunnen falen? En hoe wordt privacy gewaarborgd in een wereld waarin alle betalingen geregistreerd en bewaard kunnen worden? Graag horen we uw mening hierover!

25 januari 2016
Column: Contant geld aan banden gelegd

Het digitale tijdperk brengt tal van gemakken met zich mee, ook voor het dagelijkse betalingsverkeer. U kunt vrijwel overal met uw pinpas betalen, online bestellingen rekent u af via iDeal en geld overmaken naar vrienden of familie doet u snel met uw mobiele telefoon. Maar al dat gemak heeft ook een keerzijde, want zonder dat u het misschien beseft, wordt u steeds afhankelijker van banken. U legt een zeer groot vertrouwen in banken en hun computersystemen. Met andere woorden, uw privacy wordt volledig aan banden gelegd. George Orwell schreef hier het beroemde boek ‘1984’ over.

Overheden en banken juichen digitaal geld toe en proberen het gebruik van contanten steeds meer te ontmoedigen. Want digitale geldstromen zijn veel makkelijker te volgen dan betalingen in contant geld. Er worden verschillende redenen genoemd om contant geld aan banden te leggen, denk aan criminaliteit, belastingontduiking of zelfs terrorisme.

Vaak wordt als argument opgevoerd dat er toch niets te verbergen is. Laatst zag ik ergens een prachtige poster hangen waar ik het volledig mee eens ben. De tekst luidde: “Ik heb niets te verbergen, maar dat gaat niemand iets aan.”

Limieten
In de afgelopen jaren hebben veel overheden al maatregelen getroffen om het gebruik van contant geld te beperken. In Italië en Frankrijk mag je bijvoorbeeld al geen contante betalingen meer doen van boven de €1.000. In Spanje ligt deze grens op €2.500. Wil je een groter bedrag overmaken, dan moet dat via een bankoverschrijving gebeuren. En zelfs in een land als Zwitserland, dat wereldwijd als ‘zeer vriendelijk’ bekend staat ten aanzien van het grote geld, is een limiet van 100.000 francs ingesteld. Wil je voor een groter bedrag iets aankopen, dan moet dat opnieuw via de bank.
‘War on Cash’
De ‘War on Cash’ zal de komende jaren een belangrijk thema blijven, want door de extreem lage rente is het al vrijwel niet meer rendabel geld op een spaarrekening te laten staan. Bij een negatieve rente loont het zelfs om stapels bankbiljetten in een kluis te bewaren. Ook ben je dan beschermd tegen de mogelijke spaardersheffing (bail-in) waar ik eerder al eens over geschreven heb. We hebben in 2008 gezien hoe kwetsbaar banken zijn als een systeembank, 'too big to fail', omvalt. Toen liep het allemaal net goed af. Maar kun je nog wel bij je geld komen als banken hun deuren sluiten? En hoe ga je in dat extreme - maar niet geheel ondenkbare - scenario je boodschappen betalen? Laten we hopen dat het nooit zover komt, maar uitsluiten kunnen we het helaas niet. Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard.

Gebruik contant geld wordt steeds verder ingeperkt

7 december 2015
Economen pleiten voor afschaffen contant geld

“Muntgeld en briefgeld zijn overbodig en verminderen de invloed van centrale banken. Daarom moeten de regering plannen steunen om contant geld af te schaffen.” Dat zei econoom Peter Bofinger afgelopen weekend in gesprek met de Duitse krant ‘Der Spiegel’. Hij pleit, net als andere vooraanstaande economen als Larry Summers en Kenneth Rogoff, voor een geleidelijke uitfasering van contant geld in de economie. Volgens Bofinger zijn munten en bankbiljetten niet meer van deze tijd, want met de hedendaagse technologie kan het betalingsverkeer ook in zijn geheel elektronisch plaatsvinden.

Veilig

Het afschaffen van contant geld heeft volgens voorstanders verschillende voordelen. Zo wordt het voor criminelen minder interessant winkels en dergelijke te overvallen als er geen contant geld meer in kas is en wordt het betalingsverkeer in de ‘zwarte’ economie bemoeilijkt. Wanneer alle betalingen elektronisch plaatsvinden wordt het moeilijker inkomsten en vermogen verborgen te houden voor de belastingdienst. Een geleidelijke manier om contant geld uit te faseren is om eerst alle grote coupures te verbannen, zodat het onhandiger wordt om grote bedragen contant af te rekenen. De PvdA heeft dat twee jaar geleden al eens voorgesteld.

Financiële repressie
De afschaffing van contant geld helpt volgens deze economen centrale banken in het uitvoeren van monetair beleid. Wanneer spaarders niet meer in contant geld kunnen schuilen kunnen ze ook moeilijk vermogensbelasting en een eventuele negatieve rente ontlopen. Anders geformuleerd: Een negatieve rente op spaargeld heeft meer effect als je de alternatieven voor de spaarrekening onbereikbaar maakt. Sommige economen zijn van mening dat de negatieve reële rente bittere noodzaak is om de economie weer uit het slop te trekken.

Kritiek
Hoewel we in Nederland verreweg de meeste betalingen al elektronisch uitvoeren is er veel weerstand tegen het plan om contant geld geheel uit te bannen. Vorig jaar hielden we op Marketupdate een enquête, waaruit naar voren kwam dat 86% negatief tegenover dit plan staat. Blijkbaar wegen de voordelen op het gebied van veiligheid en gebruiksgemak niet zwaar genoeg om afstand te doen van contant geld. Een bezwaar dat vaak genoemd wordt is dat de privacy in het geding komt wanneer alle transacties geregistreerd en opgeslagen kunnen worden. Anderen vinden het prettig om geld buiten het banksysteem te bewaren, voor het geval er een bankstoring is en het betalingsverkeer ontregeld wordt.
Buitenland
Er zijn meer landen die plannen hebben contant geld uit te bannen of die daar al stappen toe gezet hebben. Noorwegen en Zweden, landen waar nog maar een paar procent van de betalingen met contant geld uitgevoerd wordt, willen overstappen op een zogeheten 'cashless society' en in Frankrijk zijn dit jaar nieuwe beperkingen opgelegd aan het gebruik van contant geld.

Contant geld verdwijnt langzaam maar zeker uit straatbeeld. Vooraanstaande economen willen het afschaffen (Afbeelding van CNN)

19 mei 2015
Marketupdate lezers willen contant geld behouden

Onlangs schreven we op Marketupdate dat Noorwegen het gebruik van contant geld over een aantal jaar wil verbannen. Een omstreden plan, aangezien mensen toch nog gehecht zijn aan de munten en bankbiljetten. Een peiling onder de lezers van Marketupdate laat zien dat er nog niet veel draagvlak is voor het afschaffen van contant geld. Blijkbaar wegen de voordelen op het gebied van veiligheid en gebruiksgemak niet zwaar genoeg om afstand te doen van contant geld. Van alle 192 respondenten zag 86% een zogeheten ‘cashless society’ niet zitten. Slechts 7% staat er neutraal tegenover en hetzelfde percentage blijkt voorstander te zijn van een samenleving zonder contant geld.

Marketupdate lezers zijn geen voorstanders van een cashless society

7 augustus 2014
Noorwegen wil contant geld verbannen

De financiële organisatie Finans Norge heeft de wens uitgesproken om Noorwegen in 2020 geheel vrij te maken van contant geld, zo lezen we op Icenews. Momenteel wordt nog maar 5% van alle transacties in het Scandinavische land met contant geld afgerekend, de rest wordt verwerkt via betaalpassen, creditcards, internet en mobiel bankieren. Finans Norge, dat tweehonderd actieve financiële instellingen in Noorwegen vertegenwoordigt, denkt dat het haalbaar is om binnen zes jaar die laatste 5% contante betalingen uit te bannen.

In de eerste zes maanden van dit jaar nam het gebruik van giraal geld in Noorwegen met 8,6% toe. Een economie waarin men het gebruik van contant geld volledig weet uit te bannen wordt ook wel de ‘cashless society’ genoemd.

Cashless society
Niet alleen in Noorwegen leeft de wens om al het betalingsverkeer te digitaliseren. Ook in Israël en het Verenigd Koninkrijk wordt er al de laatste tijd serieus nagedacht over het verbannen van contant geld. De voorstanders zien tal van voordelen in een maatschappij zonder contant geld. Het plegen van een overval wordt minder lucratief, het wordt moeilijk om van zwart geld af te komen en andere vormen van belastingontduiking zouden makkelijker getraceerd kunnen worden. Het gemak van digitaal geld heeft contant geld in veel gevallen al overbodig gemaakt. Op steeds meer plaatsen kan gepind worden en online aankopen worden ook gemakkelijk digitaal afgehandeld. Toch zijn er ook voldoende argumenten op te brengen tegen een zogeheten cashless society. Denk aan veiligheidskwesties zoals fraude met bankpassen en onderschepping van het betalingsverkeer. Ook zijn er zo nu en dan nog storingen in het betalingssysteem, waardoor het niet op ieder moment mogelijk is digitaal te betalen.
[polldaddy poll=8213567]

Privacy
Het grootste bezwaar hebben we dan nog niet genoemd, namelijk privacy. Met een contante betaling is het mogelijk om vrijwel anoniem aankopen te doen, zonder een digitaal spoor achter te laten. Edward Snowden heeft de wereld laten zien dat vrijwel alle informatie opgeslagen wordt opgeslagen en tot ver in de toekomst weer opgevraagd kan worden. Dat gebeurt ook met banktransacties.

Wordt Noorwegen een land zonder contant geld?

29 juli 2014