Marketupdate

Tag: geld

  • Interview Lex Hoogduin: “Beleid centrale banken is doorgeschoten”

    Marketupdate sprak met Lex Hoogduin over de negatieve rente, de onafhankelijkheid van centrale banken en de rol van goud in het monetaire systeem. Ook vroegen we hem hoe we ons geldsysteem duurzamer kunnen maken. Hebben we daarbij centrale banken eigenlijk wel nodig?

    Verschillende centrale banken hanteren al een negatieve rente of overwegen dat te gaan doen. Wat vindt u van dit beleid?

    Centrale banken zijn doorgeschoten door de rente onder nul te brengen. Een negatieve rente leidt op termijn tot bubbels in de economie, die pas gezien worden als het al te laat is. Met een negatieve rente stimuleer je laagproductieve economische groei, omdat er opeens allemaal investeringen gedaan worden die met een hogere rente niet rendabel zouden zijn. Dat is onwenselijk, omdat het de economische groei op de langere termijn juist kan hinderen.

    Met een kunstmatig lage rente en maatregelen zoals monetaire verruiming wordt de broodnodige sanering van schulden alleen maar verder uitgesteld. Sterker nog, het lokt meer onrendabele investeringen uit. Ook worden overheden bij een extreem lage rente niet meer geprikkeld hervormingen door te voeren en de begroting op orde te brengen. Dat zien we bijvoorbeeld in Europa, waar landen vandaag de dag bijna gratis kunnen lenen.

    De rente zou verhoogd moeten worden, ook al heeft dat in eerste instantie een negatieve impact op de economie. Wat we nu aan het doen zijn met negatieve rentes is het vooruitschuiven van het schuldenprobleem, zonder het echt op te lossen.

    Lees ook:

    negative-interest-rates

    Steeds meer centrale banken hanteren negatieve rente

    Is de ECB nog wel onafhankelijk te noemen?

    Als je ziet dat de ECB nu staatsobligaties van landen aan het opkopen is en de financieringskosten van overheden laag houdt, dan is het moeilijk vol te houden dat de centrale bank onafhankelijk is gebleven. Het omslagpunt was in de zomer van 2012, toen Draghi in een toespraak zij dat hij alles zou doen om de euro overeind te houden.

    De ECB moest op dat moment kiezen tussen twee kwaden: De eerste optie was om niets te doen, waardoor de onrust op de financiële markten verder zou toenemen en de stabiliteit van het systeem in gevaar zou kunnen komen. De tweede optie was om een krachtige politieke uitspraak te doen, met als gevolg dat ze haar onafhankelijke positie zou kwijtraken.

    Dat Draghi de tweede optie gekozen heeft laat zien hoe moeilijk het is voor een centrale bank om onafhankelijk te blijven. De ECB wilde het niet op haar geweten hebben dat de Europese schuldencrisis zou escaleren en heeft daarom op het laatste moment toch ingegrepen. Sindsdien is het van kwaad tot erger gegaan.

    Lees ook:

    Waarom lijkt het huidige monetaire beleid niet te werken?

    Naar mijn mening hebben centrale banken een verkeerde diagnose gesteld. Er is niet alleen en in de eerste plaats sprake van een bankencrisis, maar van een crisis in ons monetaire systeem. Daarom levert het huidige monetaire beleid niet het gewenste resultaat op. Men probeert de vraag opnieuw aan te jagen door nog meer krediet beschikbaar te stellen, terwijl dat juist de oorzaak is geweest van de crisis waar we nu in zitten. De vraaguitval waar we nu mee te maken hebben is het resultaat van een monetair systeem dat al sinds het begin van de jaren ’70 geen anker meer heeft.

    Begin jaren zeventig is het al begonnen, toen goud als monetair anker werd losgelaten. Daardoor raakte de balans tussen de financiële sector en de reële economie verstoord en begon de financiële sector steeds verder te groeien. Wat volgde was een lange periode van dalende rentes en oplopende schulden. Het monetaire beleid werd in deze periode vooral ingegeven door de ontwikkelingen in de financiële sector, met als gevolg dat er te lang een veel te ruim monetair beleid gevoerd werd waarin onvoldoende oog was voor de ontwikkelingen in de reële economie.

    De vraaguitval na de crisis van 2008 is voor mij het logische gevolg van de decennia aan overstimulering in de periode dat de koppeling aan goud werd losgelaten. De vraag werd toen aangejaagd omdat het makkelijker werd geld te lenen. Het groeipotentieel is hierdoor systematisch uitgehold.

    uk-banking-assets-as-a-percentage-of-gdp

    Bezittingen banken als percentage van het bbp in het Verenigd Koninkrijk (Via Azizonomics)

    financial-sector-growth

    Financiële activa zijn sinds 1980 explosief toegenomen (Bron: McKinsey, via de WSJ)

    Heeft het geldsysteem een dergelijk anker nodig?

    Als je de monetaire geschiedenis bestudeert, dan zie je dat er slechts een paar korte periodes zijn geweest waarin het monetaire systeem niet gedekt was door iets met intrinsieke waarde. Edin Mujagic heeft hier onderzoek naar gedaan en kwam tot de conclusie dat ongedekte geldsystemen altijd een relatief kort leven beschoren zijn. Dat komt omdat de geldhoeveelheid bij het ontbreken van een monetair anker - zoals goud - de neiging heeft veel te snel te groeien. Of een geldsysteem een monetair anker nodig heeft, daarover zijn de meningen nog steeds verdeeld. Voorstanders zijn van mening dat een geldsysteem zonder monetair anker gedoemd is vroeg of laat te ontsporen, terwijl tegenstanders van mening zijn dat het hebben van een dergelijk anker juist de economische groei belemmert. Met de komst van de moderne geldtheorie kwam er een geloof dat geld geen dekking meer nodig had en dat centrale banken in staat waren de economische groei en de inflatie onder controle te houden. Deze theorie werd door de politiek al snel omarmd, omdat het opeens mogelijk was om langdurig veel meer geld uit te geven dan er binnen kwam. Wat mij betreft is het duidelijk dat de huidige crisis het gevolg is van het feit dat het geld al een aantal decennia geen anker meer heeft.

    goldbars-bbc

    In 1971 werd de koppeling tussen de dollar en goud losgelaten

    Is dat ook de reden dat Rusland en China nu zoveel goud kopen?
    Ik weet niet precies met welk doel deze landen goud kopen. Mogelijk maken deze landen zich zorgen over het dollarsysteem en willen ze om deze reden een grotere goudvoorraad aanhouden. Je kunt het zien als een vorm van diversificatie van hun reserves.
    Hoe kunnen we ons geldsysteem duurzamer maken?
    Een manier om het geldsysteem duurzamer te maken is om de geldgroei te beperken. De centrale bank zou een maximum kunnen opleggen aan de geldgroei, bijvoorbeeld door van banken te eisen dat ze meer reserves aanhouden. Men zou moeten onderzoeken of een dergelijke maatregelen aan full reserve banking gekoppeld kan worden, een moderne variant van het zogenoemde Chicago Plan. Een geldgroeiregel (eventueel met full reserve banking) zijn beide oplossingen waarbij er een centrale bank blijft. Full reserve banking houdt in dat banken 100% reserves aanhouden ten opzichte van de passiva die onderdeel van de geldhoeveelheid uitmaken. Het probleem van geldgroei zie ik ook niet opgelost worden in Freegold, daar zit ook geen natuurlijke rem op de hoeveelheid krediet die banken mogen verstrekken. Dat loopt binnen de kortste keren uit de hand. Een andere mogelijkheid is om de Taylorregel sterker te verankeren in het monetaire beleid van centrale banken. Deze regel houdt in dat centrale banken de nominale rente afstemmen op de inflatie. Bij een 1% hogere inflatie zou de rente meer dan een procent moeten stijgen. Dit kan meer vertrouwen in centrale banken en een grotere prijsstabiliteit opleveren. Nu hebben centrale banken nog veel vrijheid om zelf te bepalen wanneer ze de rente verhogen of verlagen.

    Zijn er nog meer mogelijkheden om het geldsysteem structureel te hervormen?

    We zouden meer na moeten denken over alternatieve geldsystemen, zoals privaatgeld. Denk bijvoorbeeld aan iets als bitcoin, maar dan gekoppeld aan goud. Daarmee kun je een decentraal geldsysteem opbouwen waarin je helemaal geen centrale bank meer nodig hebt. Ook kan het betalingsverkeer dan zonder tussenkomst van banken plaatsvinden. Je kunt het goud dan ook in private handen brengen. Eigenlijk zou het geld vrij moeten zijn van controle door overheden en centrale banken, maar dat is nog steeds niet gelukt. Het kenmerk van beschaving is de onafhankelijkheid van taal, wetgeving en geld. Die eerste twee hebben zich goed ontwikkeld, maar het is ons nog steeds niet gelukt om de controle over het geld weg te halen bij de staat.

    lexhoogduin

    Over Lex Hoogduin

    Lex Hoogduin is als hoogleraar monetaire economie, complexiteit en onzekerheid verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is hij voorzitter van LCH.Clearnet, een clearing instelling gevestigd in Londen met dochterbedrijven in Parijs en New York. Hoogduin werkte ook een lange tijd bij de Nederlandsche Bank, onder andere als directielid, hoofd van de afdeling 'Onderzoek' en als hoofd van de afdeling van 'Monetair en Economisch beleid'. Van 1997 tot en met 2001 was Hoogduin adviseur van Wim Duisenberg, de eerste president van de Europese Centrale Bank (ECB). Van 2005 tot en met 2009 was hij hoofdeconoom bij Robeco. Hij heeft een eigen weblog waarop hij video's en artikelen plaatst.

  • Japan gaat meer bankbiljetten drukken

    Het Japanse ministerie van Financiën wil meer bankbiljetten van ¥10.000 laten drukken, omdat steeds meer spaarders geld van de bank halen en omzetten in contant geld. Het briefje van tienduizend yen is het grootste biljet in Japan, met een waarde van omgerekend iets meer dan €80.

    In het fiscale jaar 2016 laat Japan 1,23 miljard van deze bankbiljetten drukken, dat zijn er 180 miljoen meer dan vorig jaar. In de periode van 2011 tot 2015 werden er in Japan gemiddeld 1,05 miljard briefjes van ¥10.000 bijgedrukt.

    Het ligt voor de hand dat de toename in grote bankbiljetten het gevolg is van de extreem lage rente. Spaargeld levert al geen rente meer op en de vrees is dat de introductie van negatieve rente door de centrale bank op termijn ook gevolgen zal hebben voor de spaarrente. Daarom geven steeds meer Japanners de voorkeur aan contant geld in een kluis boven een spaarrekening bij een bank.

    10000yen-banknote

    Japan laat meer bankbiljetten van 10.000 yen drukken

    Japan vlucht naar contant geld?

    Volgens econoom Hideo Kumano van het Dai-ichi Life Research Institute speelt ook de invoering van een nieuw registratiesysteem voor de belastingen een rol. Japanners die hun vermogen liever verborgen willen houden voor de overheid hebben uit voorzorg al een deel omgezet in contant geld.

    De hoeveelheid contant geld in omloop in Japan is het afgelopen jaar met 6,7% toegenomen, de grootste stijging in dertien jaar tijd. En het is vooral de vlucht van vermogen die in deze cijfers zichtbaar wordt, want de toename van de hoeveelheid contant geld komt bijna geheel voor rekening van het grootste bankbiljet van ¥10.000. Daarvan zijn er nu 6,9% meer in omloop dan een jaar geleden, terwijl het aantal kleinere bankbiljetten van ¥5.000 en ¥1.000 slechts met 0,2% en 1,9% is toegenomen.

    Lees ook:

  • Video: “Goud is het geld van de vrije markt”

    Waarom werd goud en zilver vroeger gebruikt als geld? Was er een keizer, koning of regering die het aan de bevolking oplegde? Nee, het was de keuze van de vrije markt. Uit een langdurig proces van indirecte ruil kwamen goud en zilver naar voren als het meest geschikte ruilmiddel. Maar wat ging daar allemaal aan vooraf? En hoe kwam papiergeld opeens om de hoek kijken? Een interessant videocollege van Lawrence Reed over geld en inflatie. In deze video van 1 uur bent u weer helemaal bij!

    Zie ook:

    Ook u kunt goud en zilver bezitten! Het meest populair zijn de gouden Maple Leaf en de zilveren Maple Leaf munten. Deze hebben een relatief lage premie en zijn afkomstig van de gerenommeerde Royal Canadian Mint.

    goud-zilver-maple-leaf

  • Zwitserse politici willen 5.000 Franc biljet invoeren

    We horen de laatste tijd meer geluiden dat overheden en centrale banken grote bankbiljetten willen afschaffen, maar er zijn ook mensen die zich juist tegen deze beweging verzetten. Twee Zwitserse politici gaan in de verdediging en doen een oproep om juist een groter bankbiljet te introduceren. Zij zijn van mening dat er naast het grootste biljet van 1.000 Franc (omgerekend iets meer dan €900) ook een nieuw briefje van 5.000 Franc in omloop gebracht moet worden. Met grotere bankbiljetten kan contant geld makkelijker dienst doen als veilige haven voor spaarders, zo is de redenering.

    Politici Philip C. Brunner en Brandenberg Manuel vrezen dat contant geld op een dag geheel afgeschaft zal worden om plaats te maken voor elektronisch betalingsverkeer. Het afschaffen van bankbiljetten is volgens het tweetal een poging de individuele vrijheden van burgers te verzwakken en de controle op de bevolking te versterken. “In deze context is contant geld vergelijkbaar met het dienstwapen dat iedere burger soldaar in Zwitserland in huis heeft. Deze objecten zijn er om staatscontrole over de privézaken van burgers te vertragen”, zo verklaren de twee politici uit een agrarische regio van Zwitserland.

    Een woordvoerder van de Zwitserse centrale bank, Walter Meier, liet weten de zorgen van de twee politici niet te delen. Hij verklaarde tegenover het Zwitserse 20min dat de centrale bank het mandaat heeft voldoende liquiditeit te verschaffen. Hij liet weten dat er geen plannen zijn om een 5.000 Franc biljet in te voeren, maar dat er evenmin plannen zijn om het 1.000 Franc biljet uit omloop te halen.

    Lees ook:

    5000-franc

    Zwitserse politici willen een groter 5.000 Franc biljet invoeren

  • Grootste bank Noorwegen wil geen contant geld meer

    DNB, de grootste bank van Noorwegen, wil contant geld snel uitfaseren. De bank volgt daarmee het voorbeeld van Nordea, de tweede grootste bank van Noorwegen die sinds vorig jaar bankbiljetten en munten heeft verbannen uit haar bankkantoren. Contant geld wordt steeds minder gebruikt in het reguliere betalingsverkeer en vinden steeds vaker hun weg naar de zwarte markt. Ook wordt bankbiljetten vaker gebruikt voor witwassen, zo beweert de bank.

    norwegian_krone“Vandaag de dag zijn er ongeveer 50 miljard Noorse kronen in circulatie en de centrale bank kan slechts 40% daarvan herleiden. Dat betekent dat de meerderheid van 60% van het contante geld buiten hun controle circuleert. We denken dat dit komt door betalingen die ‘onder de toonbank’ gaan en door witwassen”, zo verklaarde Trond Bentestuen, directeur van het Noorse DNB. “Er zijn zoveel gevaren en nadelen verbonden aan contant geld dat we tot de conclusie zijn gekomen dat het uitgefaseerd moet worden”.

    Slechts 6% van de bevolking gebruikt nog dagelijks contant geld en dat is vooral de oudere generatie. DNB ziet 85% van haar klanten zelden tot nooit, omdat men bijna alles online kan regelen en vrijwel overal met een bankpas uit de voeten kan. Contactloos betalen met de telefoon of pinpas maakt het nog makkelijker om kleine bedragen digitaal af te rekenen. “Het is beter om onze klanten hierin te volgen en dienstverlening te bieden daar waar de consument deze wil hebben, namelijk digitaal”, zo concludeert de bankdirecteur.

    Contant geld uitfaseren

    Vorig jaar besloot Nordea, de tweede grootste bank van Noorwegen, contant geld af te schaffen. De bank ziet contant geld als een veiligheidsrisico voor haar medewerkers en heeft daarom besloten het geld weg te halen uit de bankkantoren. Alleen bij pinautomaten door het hele land en bij het kantoor op het centraal station van de hoofdstad Oslo kunnen klanten nog bankbiljetten krijgen. Volgens Nordea is het slechts een kwestie van tijd voordat alle banken in Noorwegen overgaan op het gebruik van uitsluitend digitaal geld.

    Het Ministerie van Financiën van Noorwegen vindt het nog te vroeg om op korte termijn over te stappen naar een zogeheten ‘cashless society’, maar bevestigt dat het wel tijd is om stappen in deze richting te zetten. De eerste stap in dit lange proces is bijvoorbeeld het afschaffen van het grootste bankbiljet van 1.000 kronen, dat omgerekend een waarde heeft van iets meer dan €100.

    Gevaarlijk?

    Wat vind u van deze ontwikkeling? Kunnen we leven zonder contant geld? Of maken we ons daarmee te afhankelijk van banken en computersystemen die kunnen falen? En hoe wordt privacy gewaarborgd in een wereld waarin alle betalingen geregistreerd en bewaard kunnen worden? Graag horen we uw mening hierover!

  • Zwitserland houdt referendum over geldsysteem

    In Zwitserland wordt binnenkort een referendum gehouden over het aan banden leggen van geldcreatie door banken, zo schrijft de Telegraph. Een petitie over dit onderwerp kreeg meer dan 100.000 handtekeningen, waarmee het onderwerp op de politieke agenda is gekomen. De campagne werd georganiseerd door het Zwitserse ‘Vollgeld‘ initiatief en heeft als doel een einde te maken aan het fractioneel bankieren.

    swiss-francsVoorstanders van deze campagne zijn van mening dat speculatieve bubbels in de economie veroorzaakt worden door een fractioneel geldsysteem, waarin banken veel meer geld kunnen uitlenen dan wat ze aan spaartegoeden beheren. Van al het geld dat in Zwitserland in omloop is bestaat meer dan 90% uit digitale banktegoeden, geld dat gecreëerd is door commerciële banken. Fysiek geld in de vorm van munten en bankbiljetten, dat alleen door de centrale bank in omloop kan worden gebracht, vertegenwoordigt minder dan 10% van al het geld.

    Banken hebben dus een zeer grote invloed op de totale geldhoeveelheid in de economie. Geven ze veel krediet, dan kan dat speculatieve bubbels in de hand werken. Draaien ze de kredietkraan dicht, dan kan dat een deflatoire crisis teweeg brengen. Om deze grote schommelingen in de economie tegen te gaan moet de kredietcreatie door banken aan banden gelegd worden, zo menen de voorstanders van het referendum.

    100% reserve

    Het Zwitserse ‘Vollgeld’ initiatief streeft met dit referendum naar een geldsysteem waarbij banken niet meer geld kunnen uitlenen dan de totale spaartegoeden. “Banken zullen niet meer in staat zijn eigenhandig geld te creëren, ze kunnen alleen nog maar het geld uitlenen dat ze hebben gekregen van spaarders”, zo verklaarde een woordvoerder van de campagne.

    Als het referendum wordt aangenomen krijgt de Zwitserse centrale bank niet alleen het monopolie op de creatie van munten en bankbiljetten, maar ook op de creatie van digitale banktegoeden. “Het besluit om meer geld in omloop te brengen komt dan in handen te liggen van de overheid”, zo stelt de campagne ‘Vollgeld’.

    In het huidige financiële systeem wordt de geldcreatie slechts beperkt door reserveverplichtingen die van bovenaf op commerciële banken worden opgelegd, zoals de eisen van Basel III. Maar ook deze eisen blijken onderhevig aan veranderingen. In een opwaartse economische cyclus zal men geneigd zijn de teugels los te laten en weinig beperkingen op te leggen aan de kredietverlening door banken. Keert de economische cyclus weer, dan worden de reserveverplichtingen opeens aangescherpt, waardoor de recessie langer kan voortduren.

    Grote Depressie

    De discussie over geldcreatie is niet nieuw, want begin jaren dertig van de vorige eeuw gingen er ook al stemmen op om de kredietcreatie door banken te beperken. De Amerikaanse econoom Irving Fisher wees toen ook al naar het fractioneel banksysteem als bron van speculatie en als oorzaak voor roekeloos leengedrag. In 2008 stond ook in IJsland het fractioneel banksysteem ter discussie en in Nederland probeert Burgerinitiatief Ons Geld hetzelfde doel te bereiken als de Zwitserse ‘Vollgeld’ beweging.

    Het is nog niet bekend op welke datum Zwitserland dit referendum zal houden.

    Lees ook:

  • Video: Paneldiscussie met Mike Maloney, Jeff Christian en Grant Williams

    Eind november werd in San Francisco het Silver Summit 2015 gehouden, een conferentie voor beleggers die ieder jaar georganiseerd wordt door verschillende bedrijven in de mijnbouwsector. Onderdeel van deze conferentie was een paneldiscussie met Mike Maloney (directeur Goldsilver.com), Jeffrey Christian (Managing Partner CPM Group) en Grant Williams (Auteur van de financiële nieuwsbrief Things That Make You Go Hmmm…). Alle drie de heren hebben een affiniteit met edelmetalen, maar ze zijn het zeker niet altijd met elkaar eens. Bekijk hier de highlights van de discussie…

  • Column: Contant geld aan banden gelegd

    Het digitale tijdperk brengt tal van gemakken met zich mee, ook voor het dagelijkse betalingsverkeer. U kunt vrijwel overal met uw pinpas betalen, online bestellingen rekent u af via iDeal en geld overmaken naar vrienden of familie doet u snel met uw mobiele telefoon. Maar al dat gemak heeft ook een keerzijde, want zonder dat u het misschien beseft, wordt u steeds afhankelijker van banken. U legt een zeer groot vertrouwen in banken en hun computersystemen. Met andere woorden, uw privacy wordt volledig aan banden gelegd. George Orwell schreef hier het beroemde boek ‘1984’ over.

    Overheden en banken juichen digitaal geld toe en proberen het gebruik van contanten steeds meer te ontmoedigen. Want digitale geldstromen zijn veel makkelijker te volgen dan betalingen in contant geld. Er worden verschillende redenen genoemd om contant geld aan banden te leggen, denk aan criminaliteit, belastingontduiking of zelfs terrorisme.

    gs-logo-breed

    Vaak wordt als argument opgevoerd dat er toch niets te verbergen is. Laatst zag ik ergens een prachtige poster hangen waar ik het volledig mee eens ben. De tekst luidde: “Ik heb niets te verbergen, maar dat gaat niemand iets aan.”

    Limieten

    In de afgelopen jaren hebben veel overheden al maatregelen getroffen om het gebruik van contant geld te beperken. In Italië en Frankrijk mag je bijvoorbeeld al geen contante betalingen meer doen van boven de €1.000. In Spanje ligt deze grens op €2.500. Wil je een groter bedrag overmaken, dan moet dat via een bankoverschrijving gebeuren. En zelfs in een land als Zwitserland, dat wereldwijd als ‘zeer vriendelijk’ bekend staat ten aanzien van het grote geld, is een limiet van 100.000 francs ingesteld. Wil je voor een groter bedrag iets aankopen, dan moet dat opnieuw via de bank.

    ‘War on Cash’

    De ‘War on Cash’ zal de komende jaren een belangrijk thema blijven, want door de extreem lage rente is het al vrijwel niet meer rendabel geld op een spaarrekening te laten staan. Bij een negatieve rente loont het zelfs om stapels bankbiljetten in een kluis te bewaren. Ook ben je dan beschermd tegen de mogelijke spaardersheffing (bail-in) waar ik eerder al eens over geschreven heb. We hebben in 2008 gezien hoe kwetsbaar banken zijn als een systeembank, 'too big to fail', omvalt. Toen liep het allemaal net goed af. Maar kun je nog wel bij je geld komen als banken hun deuren sluiten? En hoe ga je in dat extreme - maar niet geheel ondenkbare - scenario je boodschappen betalen? Laten we hopen dat het nooit zover komt, maar uitsluiten kunnen we het helaas niet. Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard.

    Euro

    Gebruik contant geld wordt steeds verder ingeperkt

  • “Burgerinitiatief Ons Geld verdient eerlijke discussie”

    Marketupdate promoot de discussie over ons geldsysteem en moedigt daarom het initiatief van Burgerinitiatief Ons Geld aan. De volgende bijdrage is van Niels Verduijn, sympathisant van het Burgerinitiatief. Hij roept betrokken partijen op de discussie op een open manier te voeren, vrij van economische dogma’s en ongefundeerde kritiek.

    “Burgerinitiatief Ons Geld verdient eerlijke discussie”

    Door: Niels Verduijn

    Op 14 oktober 2015 was het zover. Voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis werd binnen de muren van het Parlement het geldscheppende privilege van commerciële banken ter discussie gesteld. Dit alles naar aanleiding van het Burgerinitiatief Ons Geld.

    In het eerste blok was het woord aan de initiatiefnemers van het burgerinitiatief, bestaande uit Luuk de Waal Malefijt, Martijn Jeroen van der Linden en Edgar Wortmann van de stichting Ons Geld én George van Houts, namens de theatergroep De Verleiders. In het tweede blok was het woord aan de ‘experts’. Opmerkelijk daarbij was de boeiende discussie die ontstond tussen Klaas van Egmond (Hoogleraar Geowetenschappen en SER-lid), die het volmondig opnam voor het burgerinitiatief, en een aantal overige deelnemers, die kritischer waren over de voorstellen van de initiatiefnemers.

    De initiatiefnemers kregen helaas niet de gelegenheid om te reageren op de geventileerde kritiekpunten. En dat is jammer. Er werden door een aantal critici namelijk behoorlijk wat twijfelachtige opmerkingen gemaakt:

    Financiële ongeletterdheid

    ‘’De huidige schuldenproblematiek is iets wat we met z’n allen hebben gebouwd, niet alleen de banken.’’ (Reinier Pollman, AFM) Het spits werd afgebeten door dhr. Pollman van de AFM, die stelt dat we de overmatige schuldenproblematiek met elkaar gecreëerd hebben, niet alleen de banken. Deels een terecht punt. Alhoewel je je daarbij kunt afvragen in hoeverre de gemiddelde burger zich realiseert wat er op macro-economisch niveau gebeurt wanneer men collectief geld leent bij de bank. Zo werd bijvoorbeeld het rendement in de huizensector voor het uitbreken van de kredietcrisis in stand gehouden door de instroom van nieuwe leningen. Oftewel, de instroom van nieuw geld hield het rendement in stand en er was dus een steeds bredere basis geld nodig om de boel gaande te houden. Banken creëerden dan ook maar al te graag al dit nieuwe geld. Banken verdienen inherent aan het creëren van geld. In Engeland bijvoorbeeld strijken de banken op deze manier op jaarbasis een totaalbedrag van £ 213.000.000.000 aan rente op. Tevens zijn het niet alleen de burgers die financieel ongeletterd zijn. Ook veel politici en economen ontbreekt het vaak aan feitelijke kennis over de werking van ons geldstelsel. Het Burgerinitiatief Ons Geld is er dan ook in geslaagd om een maatschappelijke, politieke en academische discussie rondom dit onderwerp van de grond te krijgen en is alleen daarom al een groot succes te noemen!

    Duurzaamheid

    Daarna was het woord aan dhr. Bezemer, die stelt dat ‘’zolang schuld en inkomen in balans zijn we decennia lang financieel duurzaam kunnen groeien’’. Een valide punt, want zolang de schulden de fysieke economie ondersteunen in de vorm van investeringen in productiecapaciteit en toekomstige innovatie, kan de fysieke economie de toenemende schuldenlast redelijk accommoderen. Ray Dalio (oprichter van s ’werelds grootste hedgefund bedrijf Bridgewater Associaties) maakte hier een briljante animatie over, genaamd ‘How Does The Economic Machine Works’ (zeker kijken!). In deze animatie laat Dalio zien dat we door het gebruik van ons kredietgeldsysteem per definitie opgaande en neergaande schuldencycli creëren. Wanneer we collectief meer gaan lenen en uitgeven dan we schulden afbetalen kan dit echter uit de hand lopen, waardoor de economie zich als geheel zal moeten deleveragen [1]. Dat betekent het afbouwen van overtollige schulden. Toch vraag ik me af wat Bezemer onder ‘financiële duurzame groei’ verstaat. Het huidige geldsysteem is namelijk alles behalve duurzaam te noemen. Met een Soeverein Geldsysteem daarentegen zouden we een steady state economy kunnen creëren. Een economie waarin groei mogelijk is, maar niet noodzakelijk.

    Geld als een sociaal construct

    ‘’Geld is een claim.’’ (Dirk Bezemer, Universitair Hoofddocent RUG) Vervolgens ontstond er een discussie tussen Bezemer en Van Egmond over de vraag wat geld nu in essentie is. Net als de meeste mainstream economen is Bezemer namelijk van mening dat geld een claim is en dit daarom alleen als zodanig in omloop kan worden gebracht. In tegenstelling tot Van Egmond, die claimt dat geld niks meer is als een sociaal construct, een middel om waarde mee uit te wisselen. Een definitie die op gelijke voet staat met die van Stephen Zarlenga (oprichter American Monetary Institute), die hier het volgende over zegt:

    ‘’Money is an instrument, a tool for handling claims and debts. The claims and debts, however, are not ‘in’ the money, but are constituted in a mutual relation between a claimant and a debtor. Money thus is not identical with claims and charges. Money is a social medium indeed. Language, for example, ‘is’ not communication, but is a tool for verbal communication. Money need not be something owed and due, it’s what we use to pay something owed and due. Money and debt are two different things, that is why we have different words for them. We pay our debt with money.”

    ‘’Ik zie er historisch geen precedent voor om geld en kredietverstrekking te scheiden.’’ clay-tabletBezemer komt echter met het tegenargument dat het fenomeen ‘geld als schuld’ al zo oud is als de Sumerische kleitabletten én dat hij er historisch gezien geen precedent voor ziet om geld en kredietverstrekking van elkaar te scheiden. Dit is simpelweg niet waar [2]. Wellicht zou Bezemer dan ook eens het historisch en antropologisch werk van Stephen Zarlenga moeten bestuderen. In zijn meer als 700 pagina’s tellende boek ‘The Lost Science Of Money’ beschrijft Zarlenga namelijk alle geldsystemen die in het verleden hebben bestaan. Wat blijkt: niet alleen hebben er in het verleden wel degelijk publieke schuldvrije geldsystemen bestaan, maar deden deze ook zeer zeker niet onder voor geldsystemen waarin de geldschepping in private handen lag. Tevens zijn argumenten zoals ‘het is altijd al zo geweest’ van weinig meerwaarde (wat voor zich spreekt).

    Economische groei

    Ook ontstond er een discussie over een uitspraak die Van Egmond maakte. Van Egmond stelt namelijk dat, wanneer je een geldsysteem hebt waarin de overheid verantwoordelijk is voor de geldschepping en waarin geld en kredietverlening van elkaar gescheiden zijn, de overheid zelfs verplicht is om geld bij te maken om op die manier de prijs constant te houden. Volgens Bezemer is dit de omgekeerde wereld. Bezemer claimt namelijk dat je éérst krediet nodig hebt wil je de productieve capaciteit van de economie vergroten. contant-geldWat hij hiermee bedoelt is dat het dus niet zo is dat economische groei een gegeven is en je daar met monetair beleid ‘achteraan kunt hollen’ door vervolgens de geldhoeveelheid te vergroten. Toch is dit niet wat de stichting Ons Geld voorstelt. Wat de leden van de stichting wel voorstellen is een hybride geldsysteem, waarin een aanzienlijk deel van de economie draait op schuldvrije tokens, maar waarin ook ruimte is voor kredietgeld, mits dit geld aangewend wordt voor productieve doeleinden. Op deze manier kan geldcreatie ingezet worden om gericht doelen in de productieve economie na te streven (in tegenstelling tot het huidige geldstelsel, waarin banken de spreekwoordelijke geldpers aanwenden voor hun eigen commerciële gewin). We kunnen op die manier een stabielere economie creëren (minder opgaande en neergaande schuldencycli), hebben lagere publieke en private schulden én de economische groei waar Bezemer naar refereert kan nog steeds ‘on-demand’ gecreëerd worden.

    Financiële bubbels

    Wat mij ook opviel gedurende de hoorzitting was de onwetendheid (of desinteresse?) rondom de voorstellen van stichting Ons Geld bij de meeste deelnemers aan het tweede blok, zowel van de kant van de banken en de wetenschap, als van de politiek. Zo bleef Bezemer vasthouden aan het idee dat in het alternatieve geldsysteem dat stichting Ons Geld voorstelt, geld nog steeds als krediet geschapen wordt, met als enig verschil dat de overheid dan de geldpers in handen heeft in plaats van de banken. Zo zegt hij dat wanneer er een volgende huizenbubbel zich voordoet, mensen zich evengoed in de schulden steken door geld te lenen bij de banken, dat de banken op hun beurt weer lenen bij de overheid. De visie hierop van stichting Ons Geld staat uitgebreid beschreven op de website. Deze visie wijkt af van het verwrongen beeld dat Bezemer hierover creëert. Dit neemt echter niet weg dat financiële bubbels onder het voorgestelde alternatieve geldsysteem nog steeds voor kunnen komen. Verschil hierbij is alleen dat mocht het mis gaan banken dan gewoon om kunnen vallen omdat risico en beloning op één lijn komen te liggen. Tevens is de kans op long term debt cycles minimaal, omdat er dan effectief anticiperend beleid kan worden gevoerd met betrekking tot een belangrijke bron van conjunctuurschommelingen, te weten de perceptie van risico bij de commerciële banken zelf met als gevolg verruiming en inkrimp van bankkrediet ‘at will’.

    Monetarisme

    ‘’Centrale banken hebben dit in de jaren 70/80 al geprobeerd, zonder succes.’’ (Jan Marc Berk, hoogleraar, divisie directeur DNB, SER-lid) Naast Bezemer bleek ook dhr. Berk van de DNB de voorstellen van stichting Ons Geld niet serieus te hebben bestudeerd. Zo stelt hij dat soortgelijke monetaire experimenten ook al in de jaren 70/80 zijn geprobeerd, zonder succes. Berk gaat er namelijk vanuit dat wat stichting Ons Geld beoogt hetzelfde is als monetarisme, wat niet het geval is.

    Hardnekkige mythes

    ‘’Historie heeft aangetoond dat het niet verstandig is om de overheid aan de geldpers te laten zitten.’’ ‘’Banken kunnen niet tot in het oneindig geld creëren.’’ Ook kwam Berk met een aantal mythes die keer op keer weer de revue passeren tijdens discussies over het geldstelsel. Bijvoorbeeld de claim dat de monetaire geschiedenis ons leert dat het niet verstandig is om de overheid aan de geldpers te laten zitten én dat in het huidige geldsysteem de centrale banken de geldhoeveelheid kunnen managen. Op de website van stichting Ons Geld zijn echter diverse publicaties te vinden die dit soort mythes met de grond gelijk maken.[3][4]

    Regulering

    Desondanks blijven veel economen hun heil zoeken in ‘betere regelgeving en meer buffers. Ondanks talloze publicaties waaruit blijkt dat het indirect aansturen van de geldhoeveelheid door monetaire instrumenten, zoals bijvoorbeeld reserve-eisen, kapitaaleisen, de rentestand of QE in veel gevallen niet werkt. Maar ook bij nieuwe beleidsmechanismes zoals bijvoorbeeld macroprudentieel toezicht is het nog maar afwachten of deze de gewenste effecten zullen vertonen. Daarnaast kun je je afvragen of nog meer regelgeving het toezicht niet complexer maakt dan het al is. Wat is bovendien nog de waarde van meer regulering in een digitaal tijdperk, waarin banken zich in toenemende mate bezighouden met schaduwbankieren en zich op die manier dus weten te onttrekken aan iedere vorm van regelgeving?

    Digitalisering van geld

    Tegelijkertijd bieden ICT en digitalisering ook de mogelijkheid om ons geldstelsel te updaten naar de 21ste eeuw. Bijvoorbeeld door een staatsmunt te introduceren die gebruikt maakt van de blockchain-technologie. Op die manier wordt monetair beleid niet alleen volledig transparant, maar kan technologie ook misbruik van de geldpers voorkomen.

    Tot slot

    onsgeld-teaserIn het huidige systeem geldsysteem creëren banken het merendeel van ons geld ‘uit het niets’. Iets wat veel mensen merkwaardig vinden. Toch heeft dit ook een functie. Namelijk het overbruggen van mismatches tussen spaarders en leners. Ik zie het huidige geldsysteem dan ook niet als iets wat inherent slecht is. Wel ben ik van mening dat het vigerende geldsysteem in zijn huidige vorm onhoudbaar is en dat een fundamenteel debat over ons geldstelsel meer dan nodig is. Het liefst ééntje zonder economische dogma’s, ongefundeerde kritiek en misinterpretaties van elkaars ideeën. Die dragen namelijk niet bij aan een zinvolle gedachtewisseling. En zonder partij te trekken voor banken die vrijspel krijgen in reguliere kranten als Volkskrant en FD. Niels Verduijn Sympathisant stichting Ons Geld Leestips:

    Verwijzingen

    1. Dalio noemt een aantal middelen die volgens hem ingezet kunnen worden om een neergaande schuldencyclus in goede banen te leiden, namelijk bezuinigingen, herstructureren van schulden, herverdeling van rijkdom en kwantitatieve verruiming. Wat hij helaas niet noemt is ‘kwantitatieve verruiming voor de mensen’, ook wel ‘helikoptergeld genoemd (= geld geproduceerd door de centrale bank dat op één of andere manier aan de bevolking ten goede komt).
    2. Bank of England (2015). Old Money, New Money. Powerpoint, CCBS Chief Economists’ Workshop. Beschikbaar op: http://www.bankofengland.co.uk/research/Documents/conferences/ah0515.pdf
    3. Berk haalt als voorbeeld de hyperinflatie in Zimbabwe en de Weimarrepubliek aan. Hier speelden echter tal van andere factoren een rol: https://biflatie.nl/artikelen/economisch/hitler-en-de-hyperinflatie-duitsland/ http://onsgeld.nu/de-echte-waarheid-over-zimbabwes-hyperinflatie/
    4. De received wisdom onder veel economen is dat commerciële banken beperkt zijn in hun geldscheppend vermogen. De minicursus Banking 101 van Positive Money toont echter aan dat dit niet op waarheid is berust.

  • Dit gebeurt er als je bankbiljetten begraaft…

    rotten-yuan-notesDat het niet verstandig is al je spaargeld in de matras te verstoppen wisten we al, maar een Chinees echtpaar heeft geleerd dat het nog onverstandiger is om een contant geld onder de grond te stoppen. Ze besloten vier jaar geleden hun spaargeld onder de keukenvloer te begraven, verstopt in een plastic zak in een metalen kistje. Toen ze het geld weer tevoorschijn haalden kregen ze de schrik van hun leven: de 100.000 yuan aan bankbiljetten (€14.000) waren in vier jaar tijd samengeklonterd tot één hoop pulp.

    Het rottingsproces van de bankbiljetten was al zo ver gevorderd dat het geld bij iedere aanraking verder uit elkaar viel. Bij het plaatselijke bankfiliaal wisten ze niet wat ze zagen toen de familie het geld kwam brengen. De familie hoopt dat ze nog een deel van het geld kunnen inwisselen.

    “Mijn ouders waren in shock. Het was hun spaargeld dat ze door jaren heen verdiend hadden met hun werk in de stad. Ze kunnen het verlies niet accepteren”, zo verklaarde de zoon van de familie tegenover persbureau Xinhua. Het geld was bedoeld als geschenk voor de bruiloft, want de zoon van de familie zou binnenkort gaan trouwen.

    Geld begraven

    Waarom de moeder het geld onder de keukenvloer begraven heeft en niet naar de bank heeft gebracht is onduidelijk. Op het platteland van China is het niet ongebruikelijk wat contant geld in huis verstoppen. Ook komt het wel eens voor dat geld begraven wordt, maar het komt zelden voor dat het om dergelijk grote bedragen gaat. Ook hebben we nog niet eerder verhalen gehoord van rottende bankbiljetten. Had de vrouw het geld omgezet in gouden munten en goudbaren, dan was er niet veel aan de hand geweest. Het edelmetaal blijft in goede conditie, ook wanneer het op de zeebodem terechtkomt of in de grond begraven wordt. Misschien was het goud dan minder waard geworden door de daling van de goudprijs, maar het is zeer onwaarschijnlijk dat het helemaal waardeloos wordt. De vrouw had het geld uiteraard ook op een bankrekening kunnen parkeren, maar dan loop je het risico dat een bank omvalt of dat inflatie de koopkracht van het spaargeld aantast.

    rotten-yuan-notes2

    Van het spaargeld van de Chinese familie was niet veel meer over

  • Reminder: Reinvent Money (26 september 2015)

    Vanwege het grote succes van het ‘Geld voor de Toekomst‘ event organiseert Paul Buitink ook dit jaar weer een conferentie over de toekomst van ons geld en het monetaire systeem. De nieuwe conferentie “Reinvent Money” vindt wederom plaats op de campus van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Paul Buitink heeft diverse gastsprekers weten aan te trekken die vanuit verschillende invalshoeken naar geld kijken. De line-up bestaat uit Max Keiser, Stacy Herbert, Willem Middelkoop, Edin Mujagic, Joris Luyendijk, Simon Dixon en Vit Jedlicka. Een internationaal gezelschap en dat betekent dat er gedurende de hele conferentie in het Engels wordt gesproken.

    Tijdens deze conferentie gaat het niet alleen over het huidige geldsysteem, maar ook over radicaal nieuwe vormen van geld en krediet. Denk bijvoorbeeld aan bitcoin en andere cryptocurrencies, crowdfunding en de opkomst van parallelle lokale geldsystemen.

    De conferentie zal naar verwachting de hele ochtend en middag in beslag nemen. De lunch wordt verzorgd en is bij de prijs van een ticket inbegrepen. Na afloop is er gelegenheid om na te praten onder het genot van een drankje in het nabij gelegen Novotel. De conferentie ‘Geld voor de Toekomst’ van vorig jaar werd ook op video vastgelegd. Zie onder meer hier, hier, hier en hier voor een impressie.

    Volgende week wordt de definitieve agenda met alle sprekers bekendgemaakt. Klik hier voor de meest actuele lijst.

    >> Wilt u deelnemen aan dit evenement? Klik hier om alvast een ticket te reserveren <<

    reinvent-money

    Reinvent Money conferentie vindt plaats op 26 september 2015