De ECB zou bereid zijn meer Italiaanse staatsobligaties op te kopen als de uitkomst van het referendum op 4 december voor grote onrust zorgt, zo schrijft Reuters op basis van verschillende bronnen bij de centrale bank. De afgelopen maanden is de rente op staatsleningen van Italië veel harder gestegen dan die van Duitsland, omdat beleggers vrezen dat het mislukken van het referendum meer onzekerheid met zich mee zal brengen over de positie van Italië binnen de Europese Unie en de eurozone.
De Italiaanse premier Matteo Renzi zal opstappen als het referendum over constitutionele hervormingen op een nee uitdraait. Als dat gebeurt zouden er nieuwe verkiezingen kunnen komen, waar de 5-sterren beweging van Beppe Grillo als winnaar uit zal kunnen komen. Als we de peilingen mogen geloven zal de meerderheid van de Italianen aanstaande zondag tegen het referendum stemmen en zal de 5-sterren beweging bij nieuwe verkiezingen de grootste partij worden.
#Italy risk spread over Germany plunges as #ECB indicates will be a buyer in case of post-vote 'turmoil', spreads narrow, safety net. pic.twitter.com/XzAWGZ1opE
Om de onrust op de financiële markten te bezweren zou de ECB voor een korte periode van enkele weken meer Italiaanse staatsobligaties kunnen opkopen dan nu het geval is. Maar het is niet mogelijk structurele steun te geven aan Italië, omdat het stimuleringsprogramma van €80 miljard volgens een bepaalde verdeelsleutel werkt.
De Italiaanse staatsschuld is in verhouding tot andere landen in de Eurozone bijzonder hoog, namelijk meer dan 130% van het bbp. Toen de rente in 2012 een record van 7% bereikte besloot de ECB niet langer toe te kijken. Draghi verkondigde die zomer dat hij alles zou doen om de euro te redden, waardoor de rente weer begon te dalen.
De rente op een Italiaanse staatslening met een looptijd van 10 jaar steeg de afgelopen dagen tot 2%, het hoogste niveau in een jaar tijd. Vergeleken met het dieptepunt in augustus is de rente zelfs bijna verdubbeld.
Italiaanse rente op 10-jaars lening loopt sterk op (Bron: Bloomberg)
Mag de ECB dit wel doen?
Analisten van JP Morgan betwijfelen of de ECB werkelijk zal ingrijpen, zo schrijft Zero Hedge. Het stimuleringsprogramma van €80 miljard per maand is uitsluitend bedoeld om de inflatie aan te jagen en niet om specifiek te interveniëren in bepaalde landen. Daarvoor zou de ECB een ander stimuleringsprogramma moeten inzetten, zoals de Outright Monetary Transactions (OMT). Ook is het niet de taak van de centrale bank om de politieke problemen in lidstaten te verzachten, zeker niet als die problemen door politici zelf veroorzaakt zijn.
Het opkopen van meer Italiaanse staatsobligaties dan onder de huidige afspraken zou volgens JP Morgan goedkeuring vereisen van de Raad van Bestuur van de ECB. Het is volgens JP Morgan ondenkbaar dat de ECB tot actie zou overgaan zonder deze goedkeuring en zonder dat dat door de ECB zelf gecommuniceerd wordt. Een officiële verklaring van de centrale bank is tot op heden ook uitgebleven.
Italianen die zich zorgen maken over de uitkomst van het referendum rijden naar Zwitserland om goud te kopen, zo bericht het Duitse Wirtschaftswoche. Bij het filiaal van goudhandelaar Pro-Aurum in de Zwitserse stad Lugano staan Italianen in de rij om hun euro’s om te zetten in edelmetaal. Lugano ligt dicht bij de Italiaanse grens en trekt daarom ook veel klanten van over de grens aan.
“Normaal gesproken komt ongeveer 20% van de klanten uit Italië en 80% uit Zwitserland, maar die verhouding is in de aanloop naar het referendum op 4 december compleet omgekeerd”, zo verklaarde goudhandelaar Robert Hartmann van Pro-Aurum tegenover Wirtschaftswoche. Het kantoor moet meer goudbaren en gouden munten bijbestellen om aan de plotseling toegenomen vraag te kunnen voldoen.
Goud kopen
Het voorbeeld van de Brexit nog ook bij de Italianen nog vers in het geheugen. Ze maken zich zorgen en zetten daarom een deel van hun vermogen om in edelmetalen. Dat doen ze bij voorkeur in Zwitserland, omdat anoniem goud kopen in hun eigen land beperkt is tot €3.000 per keer en omdat de belastingdienst sinds kort meekijkt als je meer dan €5.000 per maand aan contanten opneemt.
In Zwitserland zijn deze regels minder streng en is het mogelijk om een bedrag tot €10.0000 de grens over te nemen om anoniem goud te kopen. Ook maken veel Italianen van de mogelijkheid gebruik om hun spaargeld weg te sluizen van een Italiaanse naar een Zwitserse bank.
Referendum
De Italiaanse premier Renzi heeft gezegd dat hij opstapt als het referendum over de aanpassing van de grondwet mislukt. Die belofte brengt veel onzekerheid met zich mee, want in de peilingen ligt de 5-sterren beweging van Beppe Grillo op voorsprong. Deze politieke partij verzet zich tegen de Europese Unie en pleit voor meer onafhankelijkheid voor Italië. Dat brengt onzekerheid met zich mee voor de banken en voor de positie van Italië binnen de EU.
Volgens de Financial Times kunnen er wel acht verschillende banken in Italië in de problemen komen als de regering valt en er nieuwe verkiezingen uitgeschreven moeten worden. Italiaanse banken hebben door hun grote blootstelling aan slechte leningen dit jaar al meer dan de helft van hun waarde verloren. Monte Dei Paschi di Siena, de derde grootste bank van het land, zag in een jaar tijd 14% van alle spaartegoeden verdwijnen. Deze bank staat voor de uitdaging om voor het einde van het jaar €5 miljard aan nieuw kapitaal op te halen.
Deze bijdrage wordt u aangeboden door Hollandgold, uw adres voor de aankoop van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over goud kopen? Neem dan contact op via [email protected] of bel 088-4688400.
In Italië is een nieuwe wet aangenomen om meer grip te krijgen op contant geld, zo schrijft ADN Kronos. Haal je meer dan €1.000 per dag of meer dan €5.000 per maand uit de geldautomaat, dan moet de bank daar voortaan melding van doen bij de belastingdienst. Ziet de belastingdienst vervolgens aanleiding om een onderzoek te starten, dan moet je kunnen aantonen dat het geld op legitieme wijze verkregen is.
Ook moeten Italiaanse banken voortaan bijhouden hoeveel transacties er worden uitgevoerd op je bankrekening. Kom je boven een bepaalde grens uit, dan is dat voor de bank ook reden om actie te ondernemen en een onderzoek te starten. Deze maatregelen gelden alleen voor privé bankrekeningen en niet voor zakelijke rekeningen.
Meer controle
Deze nieuwe maatregelen moeten helpen bij het opsporen van crimineel geld en het aanpakken van belastingontduiking, maar ze raken dus ook alle burgers die geen kwaad in de zin hebben. Wilt u bijvoorbeeld een paar duizend euro contant geld opnemen om een auto te kopen of om anoniem goud te kopen, dan loopt u het risico dat er een belastingambtenaar bij u op de stoep staat.
Het is niet voor het eerst dat de Italiaanse regering maatregelen neemt om het gebruik van contant geld te ontmoedigen. Zo werd in 2011 een limiet van €1.000 ingesteld op contante betalingen, een limiet die in 2015 verhoogd werd naar €3.000.
Wil je vermogen uit het financiële systeem halen zonder dat je getraceerd wordt, dan kan dat hooguit met €5.000 per maand en verspreid over tenminste twee transacties. Wil je voor een groter bedrag aankopen, dan ben je bijna verplicht om dat via een bankoverschrijving te doen.
Het wordt steeds moeilijker gemaakt om je vermogen uit het financiële systeem te halen. Het beperken en ontmoedigen van het gebruik van contant geld is slechts de voorbereiding op een samenleving waarin alleen elektronisch geld bestaat. Spaarder, wees op uw hoede!
In de aanloop naar het Italiaanse referendum zullen beleggers een deel van hun vermogen weghalen uit Italië, waardoor de rente op de staatsschuld opnieuw zal stijgen. Dat zegt David Folkerts-Landau, hoofdeconoom van Deutsche Bank, in een interview met Bloomberg. Hij verwacht dat het verschil met de Duitse 10-jaars rente kan oplopen tot 400 basispunten.
Begin dit jaar was zakte de spread tussen een Italiaanse en een Duitse 10-jaars obligatie tot beneden de 1%, het laagste niveau sinds het uitbreken van de financiële crisis. Maar dat verschil kan snel oplopen als het referendum over de Italiaanse grondwet slecht uitpakt voor Renzi en er nieuwe verkiezingen gehouden moeten worden. In de peilingen is de 5-sterren beweging van Beppe Grillo inmiddels uitgegroeid tot de grootste politieke partij van Italië.
Nieuwe crisis in Italië?
Italië heeft een zeer hoge staatsschuld van meer dan 130% van het bbp, terwijl de economie amper groeit. Daarom zal een stijging van de rente volgens de hoofdeconoom van Deutsche Bank zeer dramatische gevolgen hebben. Een stijgende rente zal de economie verder afknellen en dat kan ook de bankensector in de problemen brengen. Italiaanse banken hebben naar schatting €360 miljard aan slechte leningen op hun balans staan. Komen die banken in de problemen, dan zullen ook de spaarders met bankobligaties miljarden verliezen.
De rente op Italiaanse staatsobligaties is de afgelopen weken sterk gestegen en bereikte vandaag zelfs het hoogste niveau in meer dan een jaar tijd. Reden voor de stijging is het aanstaande referendum in Italië over de aanpassing van de grondwet op 4 december. Mislukt dit referendum, dan zal premier Matteo Renzi zijn aftreden bekendmaken. Beleggers vrezen meer politieke instabiliteit en doen daarom Italiaanse staatsleningen in de verkoop.
Na de onverwachte uitslag van het Brexit referendum en de even onverwachte verkiezingsuitslag in de Verenigde Staten houden beleggers nu alle opties open. De rente op Italiaanse 10-jaars leningen steeg met 18 basispunten naar 2,15%, het hoogste niveau sinds september 2015. Voor staatsleningen met een looptijd van 30 jaar steeg de rente met 20 basispunten tot 3,34%, de hoogste rente sinds juli 2015.
De onlangs uitgegeven staatsobligaties met een extra lange looptijd van 50 jaar raakte ook uit de gratie. Sinds de uitgifte van deze langlopende leningen is de rente met bijna zeventig basispunten kwart gestegen tot 3,6%. Bij ene stijgende rente daalt de waarde van staatsobligaties.
Rente Italiaanse staatsobligatie van 50 jaar schiet omhoog (Bron: Bloomberg)
Obligaties in de verkoop
Niet alleen Italiaanse obligaties raken uit de gratie bij beleggers, ook elders in de Eurozone zien we de rente van het schuldpapier oplopen. Beleggers zijn afwachtend en vrezen dat het beleid van Donald Trump zal leiden tot een hogere inflatie. Ook verwacht men meer politieke onzekerheid in andere Europese landen waar volgend jaar verkiezingen gehouden worden, zoals Frankrijk, Duitsland en Nederland. Het verschil in rente tussen Duitse en Italiaanse 10-jaars obligaties, de zogeheten ‘spread’, bereikte maandag het hoogste niveau in meer dan twee jaar tijd.
Een stijgende rente op staatsobligaties heeft verschillende gevolgen. Voor overheden wordt het duurder om te lenen, voor pensioenfondsen daalt de waarde van hun obligatieportefeuille en voor consumenten ligt een stijging van de spaarrente en de hypotheekrente in het verschiet.
De sancties tegen Rusland blijken vooral schadelijk te zijn voor de Baltische Staten, zo blijkt uit onderzoek van Radio Free Europe. Landen als Estland, Letland en Litouwen zagen hun export naar Rusland vorig jaar namelijk met ongeveer tien procent dalen. Dat is bijna vier keer zoveel als het gemiddelde van de hele Europese Unie. Ook Finland, Polen, Tsjechië blijken bovengemiddeld veel hinder te ondervinden van het importverbod dat Rusland heeft ingesteld als reactie op de Europese sancties tegen Rusland.
Het is opvallend dat niet deze landen, maar juist Italië en Griekenland zich het meest hebben uitgesproken tegen het sanctiebeleid. Deze landen hebben namelijk relatief weinig last van de handelsbeperkingen. Dat uitgerekend deze twee landen zich het meest tegen de sancties verzetten heeft naar alle waarschijnlijkheid te maken met de geopolitieke en economische belangen.
Sancties Rusland blijken vooral schadelijk voor Europa (Bron: RFERL)
Griekenland en Italië tegen sancties
Griekenland wordt door haar strategische ligging een belangrijke schakel in de Silk Road handelsroute. Daarnaast kan Griekenland zich met de aanleg van een nieuwe zuidelijke transportroute voor aardgas ontwikkelen tot een belangrijk knooppunt voor de distributie van aardgas voor alle Europese landen rond de Middellandse Zee. Poetin heeft niet voor niets gezegd dat Griekenland een belangrijke handelspartner is in Europa.
Ook Italië heeft belang bij het herstel van de relaties met Rusland. Het was tenslotte Italië dat samen met Rusland de South Stream wilde ontwikkelen. Nadat dat project in 2014 werd afgeblazen is een alternatieve route via de Trans-Adriatic Pipeline in beeld gekomen. Ook hebben Italiaanse energiebedrijven onlangs belangstelling getoond in de Nord Stream 2. Tegelijkertijd is Rusland door haar olierijkdom een belangrijke afzetmarkt voor Italiaanse luxeproducten.
Het spreekt voor zich dat verdere samenwerking met Rusland haaks staat op het huidige sanctiebeleid. Het is daarom te hopen dat Europa de sancties tegen Rusland stopt en dat de relatie met Rusland weer hersteld kan worden.
Turkije zal in de toekomst een belangrijke rol gaan spelen in de Europese energievoorziening. Met de aanleg van diverse nieuwe pijpleidingen ontstaat er een zuidelijke transportroute om aardgas uit Rusland en Azerbeidzjan naar de Europese markt te brengen.
De aanleg van een zuidelijke transportroute maakt de energievoorziening naar Europa minder afhankelijk van bestaande routes door potentiële ‘risicogebieden’ als Oekraïne en de Baltische Staten. In dit artikel vatten we de laatste ontwikkelingen samen en beschrijven we kort welke pijpleidingen er allemaal op de planning staan.
Turkish Stream
Op 10 oktober ondertekenden Poetin en Erdogan een overeenkomst over de aanleg van de Turkish Stream. Deze nieuwe transportroute bestaat uit twee gasleidingen die beide een capaciteit hebben van 15,75 miljard m³ gas per jaar.
De eerste leiding zal rechtstreeks aardgas leveren aan Turkije, terwijl de tweede bedoeld is voor transport van aardgas richting de Europese markt. De pijpleiding door de Zwarte Zee wordt door Gazprom aangelegd en zal tegen het einde van 2019 gereed zijn. De Turkish Stream begint met twee pijpleidingen, maar in de toekomst kan de capaciteit verdubbeld worden door het aantal uit te breiden naar vier.
"We zijn getuige van de ondertekening van het een overeenkomst tussen twee landen voor de bouw van de Turkish Stream. Als onderdeel van dit project en onze verdere samenwerking hebben we overeenstemming bereikt over een korting op aardgas voor Turkije. Op deze manier komen we dichterbij de realisering van het plan van de Turkse president om een belangrijk energieknooppunt in Turkije te bouwen", aldus Poetin.
De aanleg van de Turkish Stream is dus niet alleen bedoeld om meer aardgas naar Turkije te exporteren, maar ook om een extra transportroute te hebben om de Europese gasmarkt te kunnen bedienen. Econoom Mark Thornton van het Ludwig von Mises Instute zei daar het volgende over tegenover Russia Today:
"Europa is altijd al van Rusland afhankelijk geweest voor haar energievoorziening, vooral voor olie. Maar de laatste jaren is ook de afhankelijkheid van aardgas steeds groter geworden. Rusland is een van de weinige landen die voor een lange termijn energie kan exporteren. Natuurlijk is er de laatste decennia ook aanbod van energie uit het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. Maar de afhankelijkheid van Rusland voor energie gaat al een eeuw terug."
De Turkse president Erdogan zei dat Turkije een belangrijke doorvoerhaven moet worden voor Europa en dat hij met Rusland wil samenwerken om dat doel te bereiken. Tijdens het World Energy Congress in Istanbul zei hij daar het volgende over:
"Turkije wil een transportroute worden voor Europa en heeft de intentie om samen met Rusland een aanvoerroute te maken voor energietransport richting Europa. We kijken positief naar de Turkish Stream, die door Rusland ontwikkeld zal worden. Via deze pijpleiding kan het gas rechtstreeks door de Zwarte Zee naar de Balkan stromen."
Turkish Stream levert gas richting Turkije en Europa (Bron: Gazprom)
South Stream (gestopt in 2014)
De aanleg van een zuidelijke transportroute richting Europa ging niet zonder slag of stoot. De Turkish Stream kwam namelijk pas op de agenda toen duidelijk werd dat Bulgarije geen medewerking wilde verlenen aan de aanleg van de South Stream.
De South Stream was een initiatief van Rusland en Italië dat in 2007 werd aangekondigd. Het project werd in december 2014 gestaakt vanwege Europese bezwaren en de Westerse sancties die werden opgelegd na de ontwikkelingen in de Krim. Kort daarna kwamen Turkije en Griekenland in beeld voor de aanleg van een alternatieve route.
In 2014 werd een streep gezet door het South Stream project (Bron: Gazprom)
Trans Adriatic Pipeline (TAP)
Op 30 september werd officieel het startschot gegeven voor de aanleg van de Trans Adriatic Pipeline (TAP), een 878 kilometer lange pijpleiding door Griekenland en Albanië. Via deze pijpleiding, die op het netwerk van Turkije aangesloten zal worden, kan aardgas uit Rusland en Azerbeidzjan verder gedistribueerd worden richting verschillende Zuid-Europese landen als Bulgarije, Bosnië-Herzegovina, Montenegro en Kroatië.
Aan het andere uiteinde loopt de Trans Adriatic Pipeline door tot onder de Adriatische Zee richting het Italiaanse vasteland. Daarmee realiseert Italië op de lange termijn wat met de South Stream niet lukte, namelijk een nieuwe transportroute om de energievoorziening veilig te stellen.
Deze nieuwe pijpleiding heeft een capaciteit van 10 miljard m³ gas per jaar, voldoende om 7 miljoen huishoudens van energie te voorzien. Het project moet in 2020 gereed zijn. Meer informatie over dit project is hier te vinden.
Trans Adriatic Pipeline (TAP) brengt aardgas richting Europa (Bron: TAP-AG)
Italië wil haar energievoorziening voor de toekomst veilig stellen en ziet Rusland daarin als een belangrijke handelspartner. Begin deze maand lieten verschillende Italiaanse energiebedrijven weten dat ze willen deelnemen in zowel de Nord Stream 2 als in projecten die aan de Turkish Stream verbonden zijn.
"Italiaanse partners hebben belangstelling getoond. Het is geen geheim dat Saipem [onderdeel van het Italiaanse energiebedrijf Eni] deelneemt in de relevante procedures die Gazprom implementeert met betrekking tot de Nord Stream en de Turkish Stream", zo verklaarde Arkady Dvorkovich, plaatsvervangend vice-premier van Rusland tegenover persbureau TASS.
Trans Anatolian Pipeline (TANAP)
Met de Trans Anatolian Pipeline (TANAP) bouwt Turkije aan een zuidelijke transportroute van de Kaspische Zee tot aan de Turkse grens met Griekenland. Deze 1.841 kilometer lange gasleiding begint in Azerbeidzjan en loopt via Georgië en Turkije door richting Griekenland.
Dit project werd in 2011 aangekondigd en in 2015 begon men met de daadwerkelijke constructie. Men verwacht dat de pijpleiding vanaf 2018 in gebruik genomen kan worden en vanaf 2020 ook gas naar Europa kan exporteren. De TANAP zal in het begin een capaciteit hebben van 16 miljard m³ gas per jaar, maar dat kan later met sterkere turbines verder opgeschaald worden tot maximaal 60 miljard m³.
De TANAP zal worden aangesloten op de hierboven beschreven Trans Adriatic Pipeline, zodat het aardgas uit Azerbeidzjan de Europese markt kan bereiken. Daarmee realiseert Turkije haar plannen voor een Zuidelijke gascorridor naar Europa en versterkt het land haar strategische positie tussen Europa en Azië.
TANAP brengt aardgas van Azerbeidzjan naar Turkije en Europa (Bron: Wikipedia)
Conclusie
Als alles volgens plan loopt liggen er over vijf jaar drie nieuwe pijpleidingen die Turkije een grotere machtspositie geven ten aanzien van de energievoorziening van Europa. Ook wordt Griekenland een belangrijke schakel in de distributie van aardgas voor Europa.
Rusland krijgt een extra transportroute om haar aardgas op de Turkse en Europese markt te brengen en Zuid-Europese landen worden minder afhankelijk van de bestaande transportroutes door Oekraïne en de Baltische Staten.
De Italiaanse premier Matteo Renzi heeft zijn Europese collega’s ervan kunnen overtuigen geen nieuwe sancties op te leggen tegen Rusland. Dat is het resultaat van een bijeenkomst van verschillende Europese regeringsleiders in Brussel. Na gesprekken die negen uur duurden besloten de Europese regeringsleiders uiteindelijk de nieuwe sancties tegen Rusland van tafel te halen. De nieuwe sancties waren ter discussie voorgelegd door Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.
De Italiaanse premier Renzi zei na afloop van de bijeenkomst om 2 uur ’s nachts dat nieuwe sancties tegen Rusland geen positieve bijdrage zullen leveren aan het herstel van de vrede in Syrië. “Ik denk dat de uiteindelijke verklaring de juiste is, door te zeggen dat we er alles aan zullen doen om een overeenkomst te bereiken om de oorlog in Syrië te beëindigen. Ik denk dat nieuwe sancties tegen Rusland niet zullen helpen om dit probleem op te lossen.”
‘Russische dreiging’
De Europese regeringsleiders willen nog geen sancties opleggen, mede uit angst voor een intensivering van de bombardementen in Syrië. De Russen hebben hun vliegdekschip naar de Middellandse Zee verplaatst en volgens NAVO topman Jens Stoltenberg is dat een waarschuwing voor meer Russische bombardementen op Aleppo.
Het Europese topoverleg volgde op een eerdere bijeenkomst in Berlijn tussen de regeringsleiders van Duitsland, Frankrijk en Rusland. Daar spraken de drie landen zowel over de situatie in Oekraïne als in Syrië.
De uitkomst van het Europese topoverleg van deze week is dat er op dit moment geen nieuwe sancties komen tegen Rusland. Maar als de bombardementen in Syrië doorgaan, dan kan dat volgens de Franse premier Hollande en zijn Duitse collega Merkel reden zijn om alsnog nieuwe sancties te eisen.
De meeste mensen verkeren nog steeds in de veronderstelling dat wanneer zij geld op hun rekening bij de bank (laten) storten dat dit hun persoonlijke eigendom is wat de bank voor hen bewaart.
Maar de realiteit is dat het geld niet langer uw eigendom is als u het laat storten op een bankrekening. Het behoort toe aan de bank. Het enige dat u bezit is een belofte van de bank dat zij u zullen betalen. Het is een lening van u aan de bank, zonder onderpand. En dat is iets heel anders dan contant geld in een oude sok onder de matras of fysiek edelmetaal in eigen beheer. Door geld op je rekening te storten of te laten storten, word je technisch gezien dus een schuldeiser van de bank. En daarmee loop je risico wanneer je bank in de problemen komt en een bail-in in werking treedt.
Vergeet nooit het verhaal op Cyprus in 2013, waar mensen gingen slapen en op een normale zaterdagochtend wakker werden om tot de ontdekking te komen dat hun saldo op de bank was bevroren of weggenomen om de bankensector te herkapitaliseren.
Italië
Vorig jaar kwamen er vier kleine Italiaanse banken in de problemen en hadden dus per direct kapitaal nodig. De vier banken maakten daarom gebruik van de bail-in. Duizenden rekeninghouders verloren een groot deel van hun spaargeld. Verhalen van gepensioneerden die zelfmoord pleegden omdat ze alles kwijt waren, werden breed uitgemeten in de Italiaanse media.
De bevolking voelde een steeds groter wordende woede opkomen tegen de bail-in (dit houdt in dat een bank aan extra kapitaal komt door geld van haar schuldeisers te gebruiken, inclusief rekeninghouders). De Italiaanse bevolking is inmiddels nog banger voor de bail-in, omdat er nog meer Italiaanse banken in grote problemen verkeren.
Door die angst halen ze hun spaargeld van de bank en bewaren ze contant geld in huis. Anderen kopen goud. En hoe meer geld het banksysteem verlaat, des te eerder zullen de banken juist een bail-in nodig hebben. Maar, wanneer die bail-ins beginnen, zullen er nog steeds miljoenen nietsvermoedende Italianen hun spaargeld of pensioen kwijtraken.
Verkiezingen
Op 4 december gaan de Italianen naar de stembus om te stemmen over de macht van de Senaat. De 41-jarige premier Renzi wil zijn land namelijk politiek hervormen. Veel Italianen hebben geen idee waar het referendum op 4 december inhoudelijk precies over gaat. Maar doordat premier Renzi zijn eigen toekomst heeft verbonden aan de uitslag, wordt dit een stemming die ook voor de rest van Europa cruciaal wordt.
Mochten er voor deze datum bail-ins plaatsvinden, dan is de uitslag van het referendum zeker “nee”. De kans op een “nee” is sowieso levensgroot, omdat de Italianen het referendum waarschijnlijk zullen gebruiken om te protesteren tegen de eigen overheid en de EU.
Wordt het een “nee” en premier Renzi stapt op zoals beloofd, dan komen er verkiezingen waar partijen zoals de Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo heel hoog zullen scoren. Deze partij heeft al laten weten dat een referendum over een vertrek van Italie uit de euro het eerste is wat ze zullen doen. Een zogeheten ‘Italeave’ of ‘Italexit’ dus. En wanneer dat gebeurt en de bevolking voor stemt, dan is het niet alleen einde Europese Unie. Het zal de wereld op haar grondvesten doen schudden.
De Financial Times omschreef het als volgt:
“Als de Italianen besluiten om de euro vaarwel te zeggen, dan zou dit in een zeer korte tijd de katalysator kunnen zijn voor de totale ineenstorting van de eurozone. Het zou waarschijnlijk leiden tot de grootste gewelddadige economische schok in de geschiedenis van de mensheid, waarbij het faillissement van de Lehman Brothers en de crash op Wall Street in 1929 in het niet zullen verdwijnen.”
U hoort hierover vrijwel niets in onze media, maar momenteel is uw spaargeld bij een bank meer in gevaar dan ooit!
Sander Noordhof
Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].
George Friedman, de bekende geopolitieke specialist en – voorspeller, geeft in dit stuk zijn mening over de evolutie van de systeemcrisis waar de wereldeconomie mee kampt: Italië is al minstens acht maanden in crisis, maar de massamedia hebben dit niet eerder dan in juli uitgebracht. Deze crisis heeft geen enkel verband met de Brexit, ook al beweert de Brexit-oppositie het tegenovergestelde. Zelfs al had Groot-Brittannië vóór gestemd, dan nog zou de Italiaanse crisis in omvang toegenomen zijn.
Het hoge aantal slechte leningen op de bankbalansen was al voor de Brexit een probleem. Alleen een spectaculaire verbetering van de economie zou het mogelijk maken om deze leningen af te lossen. En de Europese economie kan niet voldoende groeien om hierin behulpzaam te kunnen zijn.
Italiaanse banken hebben op hun balans niet-presterende kredieten die eigenlijk reeds moesten afgeschreven zijn. Maar liefst zeventien procent van alle leningen zullen naar verwachting niet terugbetaald worden. De te verwachten schade zal niet alleen in de laars worden gevoeld. Italiaanse leningen worden verpakt en herverkocht en Italiaanse banken schrijven in op leningen van andere Europese banken. Die instellingen hebben op hun beurt leningen aangegaan met Italiaans staatspapier als onderpand. Italië is de vierde economie van Europa en in tegenstelling met Griekenland kan men gerust stellen dat het ‘la mamma’ is van alle systemische bedreigingen.
Bail-ins, geen bail-outs
De enige uitweg bestaat uit een bail-out door de regering. Italië maakt echter deel uit van de eurozone en dus is de mogelijkheid om zich 'uit de crisis te printen' beperkt. De regels van de Europese Unie (EU) maken het bovendien moeilijk voor overheden om banken te redden met belastinggeld (bail-out). De EU hanteert nu een bail-in strategie wat inhoudt dat schuldeisers en depositohouders van een falende bank hun geld dreigen kwijt te raken.
Dat is hetgeen de EU aan Cyprus oplegde. In Cyprus werden deposito's van meer dan 100.000 euro in beslag genomen om de schulden van de lokale banken te delgen. Een deel van deze sommen werd teruggestort, het grootste gedeelte niet.
De bail-in is een formule die tot bankruns aanzet. Het in Cyprus geconfisqueerde geld was afkomstig van pensioenfondsen en lonen. Rome wil er zeker van zijn dat depositohouders hun deposito's niet kwijtraken, want een run op de banken staat garant voor een heuse meltdown. En een ineenstorting zou de regering doen vallen en de weg vrijmaken voor de eurosceptische 'Vijfsterrenbeweging' van Beppe Grillo.
De bail-in regel is in voege omdat Duitsland geen belastinggeld wil gebruiken om financiële instellingen te redden via een bail-out. De groeiende populariteit van de nationalistische partij 'Alternative für Deutschland' bewijst dat het anti-Europese sentiment bij onze oosterburen sterk toeneemt. De Duitsers zitten met het gevoel dat vooral zij de fiscale verantwoordelijkheid dragen voor de eurozone en wensen niet meer te blijven betalen voor het onverantwoordelijke gedrag van anderen (Zuid-Europa).
De Duitse regering is dus gebonden en kant zich bewust tegen een Europees depositogarantiesysteem omdat dit 'Heimatgeld' op het spel zou zetten. En Duitsland zal ook niet toelaten dat er zomaar eurogeld zal worden gedrukt, daarvoor is de herinnering aan de hyperinflatie van de twintiger jaren van vorige eeuw nog te levendig. De Italianen kunnen dus hun problemen alleen aanpakken door de EU-regels te veronachtzamen, wat ze momenteel ook doen.
Crisis deint uit
En er broeit een andere Europese crisis. Duitsland haalt bijna de helft van haar bruto binnenlands product (bbp) uit export. Ondanks alle discipline en soberheid die de Duitsers zo kenmerken, blijft er het feit dat hun welvaart goeddeels afhangt van hun bekwaamheid om te exporteren. Maar die exportkracht hangt uiteindelijk ook af van de behoeften en de financiële gezondheid van hun buitenlandse klanten.
Duitsland voert veel uit naar de EU en de Italiaanse crisis zou een Europese bankencrisis kunnen veroorzaken. Dat zou de Duitse export behoorlijk pijn doen, het bbp naar beneden halen en de werkloosheid doen oplopen. Het is dus niet meer dan logisch dat de Duitsers er alles aan zouden doen om een Italiaanse faling af te wenden. Maar kanselier Merkel voelt er niet veel voor om haar landgenoten te vertellen dat hun economie afhankelijk is van de gezondheidstoestand van Italië.
De productie van Duitse kapitaalgoederen viel met 4% terug ten opzichte van de maand ervoor. De productie van consumptieproducten steeg met slechts 0,5%. Het staat vast dat de Duitse consumentenmarkt mogelijke exportverliezen op geen enkele manier kan opvangen. Het zakenleven bij onze oosterburen is zich bewust van dat gevaar. Daarbij komt nog dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) onlangs verklaarde dat Deutsche Bank, de grootste bank van Duitsland, het belangrijkste systeemrisico vormt voor de wereldeconomie. Een faillissement zoals dat van Italië zou in Europa een kettingeffect tot gevolg hebben dat ook Deutsche Bank zou raken.
Het Amerikaanse puzzelstuk
Toch vormt een Amerikaanse recessie de echte bedreiging voor Duitsland. Recessies zijn een normaal fenomeen, het zijn cyclische gebeurtenissen die nodig zijn om de economische efficiëntie te behouden en die inefficiënte bedrijven doen verdwijnen. De Verenigde Staten worden gemiddeld om de zes à zeven jaar geconfronteerd met een recessie. Momenteel huist er in het monetair beleid en in de economie een hoop irrationaliteit. De rentecurve begint af te vlakken. Normaal gesproken wordt een recessie drie à zes maanden voorafgegaan door een grote neergang van de financiële markten. Dat betekent dat we dit jaar allicht geen recessie zullen krijgen, maar mogelijk wel in 2017.
Omdat er stagnatie is in Europa, heeft Duitsland haar exportactiviteiten verlegd naar andere landen en in het bijzonder naar de Verenigde Staten. Als in Amerika de economie terugvalt, zal ook de vraag naar Duitse goederen afnemen. Voor Duitsland echter betekent een exportdaling van 1% dat het bbp met een half procent terugvalt. Gezien de huidige minimale groei, zou de val van enkele procenten de Duitse economie in een recessie brengen en hoge werkloosheid veroorzaken.
Een Amerikaans conjunctuurprobleem zou niet alleen Duitsland raken, maar ook de rest van Europa. Vele landen voeren uit naar de VS, hetzij rechtstreeks of via het produceren van componenten voor Duitse en Britse producten. De VS zijn enigszins blootgesteld aan buitenlandse wanbetalingen, maar niet voldoende om het Amerikaanse financieel-economische systeem neer te halen. Amerika is, meer dan Europa, een tamelijk zelfvoorzienende economie en minder afhankelijk van export.
De 'big picture'
De EU dient de Italiaanse en Duitse problemen aan te pakken, maar haar regelgeving maakt het vinden van oplossingen heel moeilijk. Wat er in Europa gebeurt, is in de eerste plaats een politieke en bestuurlijke crisis. Het Europese stelsel werd gecreëerd om vrede en welvaart te bevorderen, niet om een complexe economie te beheren.
De argumentatie van diegenen die gekant zijn tegen internationalisme is simpel. Soms falen de grote internationale systemen. Des te minder men verstrikt in -en afhankelijk is - van deze systemen, des te minder schade men zal ondervinden. En vermits deze systemische ongelukken in het verleden geleid hebben tot politieke conflicten en crisissen, krijgt het pleidooi voor nationalisme meer wind in de zeilen. Het is evident dat een systeemcrisis hoe dan ook zal leiden tot toenemend nationalisme.
Bron: Mauldin Economics(Dit artikel verscheen eerder op het blog systeemcrisis.blogspot.nl)
Op advies van tussenpersonen en banken stopten Italiaanse spaarders de afgelopen jaren een aanzienlijk deel van hun spaargeld in zeer risicovolle bankobligaties. Deze achtergestelde leningen werden jarenlang aangeprezen als zeer veilige pensioenbelegging, maar nu blijkt dat het financiële tijdbommen zijn die van de ene op de andere dag waardeloos kunnen worden.
Bloomberg schrijft dat Italiaanse banken sinds het uitbreken van de crisis op grote schaal achtergestelde leningen aan spaarders verkochten om hun balans aan te sterken. Bankmedewerkers kregen de opdracht om zoveel mogelijk van deze risicovolle obligaties aan spaarders te verkopen, als alternatief voor spaargeld en staatsobligaties die amper rendement opleveren. Hoge provisies gaven bankiers een extra motivatie om deze gevaarlijke financiële producten aan spaarders te verkopen. De bankobligaties werden zelfs samen met hypotheken en bedrijfsleningen verkocht, zo schreef het NRC onlangs in een onthullend artikel.
€31 miljard aan bankobligaties
Tussen 2007 en 2009 werd 80% van alle nieuw uitgegeven bankobligaties verkocht aan particuliere beleggers. Volgens cijfers van de Italiaanse centrale bank bezitten alle huishoudens in Italië samen ongeveer €31 miljard aan achtergestelde leningen van banken. Dat is omgerekend €1.260 per huishouden. Daarvan bestaat €5 miljard uit achtergestelde leningen van de probleembank Monte dei Paschi di Siena. Moet deze bank geherkapitaliseerd worden, dan worden deze bankobligaties conform de nieuwe bail-in regels van het ene op het andere moment zo goed als waardeloos.
Het zou niet voor het eerst zijn dat Italiaanse huishoudens op grote schaal geschoren worden. Na de devaluatie van de Argentijnse peso in 2001 waren 450.000 spaarders in Italië de klos, omdat ze hun spaarcentje voor de oude dag belegd hadden in Argentijnse staatsobligaties. Deze obligaties verloren door de devaluatie opeens meer dan driekwart van hun waarde. Twee jaar later was het weer raak, toen 100.000 spaarders hun geld verloren als gevolg van het boekhoudschandaal bij Parmalat.
"Het is verrassend vergelijkbaar met wat banken in het verleden met Argentinië en Parlamat deden. Veel van mijn cliënten zijn fabrieksmedewerkers en gepensioneerden die al hun spaargeld kwijt zijn. Sommigen daarvan kregen te horen dat beleggen in achtergestelde bankobligaties gewoon een manier is om meer rente te krijgen, maar dan met dezelfde veiligheid als een Italiaanse staatsobligatie", zo verklaarde advocaat Floro Bisello tegenover Bloomberg.
Italianen stoppen relatief veel spaargeld in obligaties (Bron: Bloomberg)
Spaargeld weg
Sommige Italiaanse banken probeerden hun klanten ervan te overtuigen staatsobligaties te ruilen voor achtergestelde bankleningen. Dat deden ze vooral bij hun klanten met weinig kennis van financiële zaken. Bloomberg geeft het voorbeeld van een gepensioneerde concierge, die in 2007 voor €112.000 aan achtergestelde leningen van Banca Marche in rook zag opgaan. Hij kwam er pas achter dat hij zijn geld verloren was toen hij naar zijn plaatselijke bankkantoor ging om opheldering te vragen.
Het is onvoorstelbaar hoeveel risico's sommige spaarders nemen met hun vermogen. Met de introductie van de nieuwe bail-in regels lopen obligatiehouders van banken per ingang van 2016 een veel groter risico. Het is aan te raden om eens goed te onderzoeken of u ook een deel van uw spaargeld in dergelijke bankobligaties heeft. Dat u als particulier veel geld kunt verliezen is al eens gebleken bij het omvallen van DSB en de nationalisatie van SNS.
Lees ook:
