De daling van de olieprijs tot onder de $30 per vat is potentieel een grote bedreiging voor de status van de Amerikaanse dollar als wereldreservemunt. Blijft de olieprijs nog lang laag, dan wordt het voor landen veel gemakkelijker over te schakelen naar een andere munt om de olie in af te rekenen. Maar hoe gaat dat in zijn werk? Een analyse…
Oliedollar
Om dit onderwerp goed te bespreken blikken we eerst even terug in de tijd. Na het loslaten van de koppeling tussen de dollar en goud was er geen anker meer dat de dollar waarde gaf. De dollar was niet langer garantie op levering van goud, een probleem dat door Kissinger heel slim opgelost door in 1973 een deal te sluiten met Saoedi-Arabië. Olie zou voortaan uitsluitend in dollars afgerekend worden, waarmee alle dollarreserves die centrale banken in de loop der tijd verzameld hadden een nieuwe functie kregen. Ze waren niet langer een claim op goud, maar op een overvloedige voorraad olie uit het Midden-Oosten.
Alle landen die olie importeren hadden vanaf dat moment dollars nodig om olie te kunnen kopen, waardoor wereldwijd de vraag naar dollars werd veiliggesteld. En omdat de wereldeconomie zo afhankelijk is van olie was het niets minder dan logisch dat men ook andere grondstoffen in dollars zouden afrekenen.
Neem als voorbeeld een land dat koper en graan exporteert en olie importeert. Als zij weten dat de olie alleen in dollars betaald kan worden, dan zou de meest logische reactie zijn om dollars te vragen voor de goederen die ze aan het buitenland verkopen (in dit voorbeeld koper en graan). En omdat deze situatie hetzelfde was voor alle olie-importerende landen en omdat olie een relatief grote kostenpost is duurde het niet lang voordat alle grondstoffen wereldwijd in de Amerikaanse dollar werden afgerekend.
Dit systeem zorgde voor een aanhoudende vraag naar dollars, waardoor de waarde van de munt kunstmatig hoog gehouden werd. Dit geeft een bevoorrechte positie aan de Verenigde Staten, omdat zij als enige in staat zijn dollars te creëren. Dit monopolie is al verschillende keren aangevallen, denk aan de oliecrisis van 1973, maar ook aan pogingen van Irak en Libië om olie in een een andere munteenheid te verhandelen.
Daling olieprijs
Terug naar de ontwikkelingen van vandaag de dag. De olieprijs zakte deze week onder de $30 per vat, terwijl in de zomer van 2014 nog meer dan $100 betaald werd voor een vat olie. Waarom blijft een land als Rusland een recordhoeveelheid olie oppompen, terwijl hun gemiddelde kostprijs hoger ligt dan de prijs waarvoor de olie op dit moment verhandeld wordt? En waarom zijn landen als Saoedi-Arabië en Rusland zo vastberaden hun productie verder op te schroeven, terwijl de opbrengst per vat als een baksteen naar beneden gaat?
Opvallend is dat Saoedi-Arabië de laatste tijd meer toenadering tot Rusland zoekt om de verstandhouding te verbeteren, terwijl het land in het verleden juist goede relaties onderhield met de Verenigde Staten. Staan we aan de vooravond van grote veranderingen?
Van dollar naar euro?
Een mogelijk scenario is dat deze twee olieproducerende landen een transitie voorbereiden van de dollar naar de euro als wereldwijde handelsmunt. Die stap wordt makkelijker gemaakt bij een lage olieprijs, omdat de rest van de wereld dan minder dollarreserves aan hoeft te houden. En dat is ook precies wat we in 2015 voor het eerst sinds in decennia zagen gebeuren.
Een zeer lage olieprijs zorgt voor minder vraag naar dollars, waardoor landen meer beweegruimte krijgen om de import van olie in een andere munt af te rekenen. Zo levert Iran inmiddels olie aan India in ruil voor roepies en ondernemen zowel China als Rusland initiatieven om olie in hun eigen munt te verhandelen.
Wereldwijde valutareserves dollar (Grafiek van Bloomberg)
Alternatief
Toen de dollar in 1971 werd losgekoppeld van goud en toen een paar jaar later de oliecrisis uitbrak was er geen alternatieve wereldmunt voor de dollar. Inmiddels is die er wel, want de euro is uitgegroeid tot een munt die door meer dan 300 miljoen mensen gebruikt wordt en die het vertrouwen van de markt heeft gekregen door de evenwichtige betalingsbalans en de productiviteit van de Eurozone als geheel.
Zou de euro de rol van wereldwijde handelsmunt kunnen overnemen? De zegen van Rusland hebben ze! Wat denkt u?
Kan de lage olieprijs de transitie naar de euro als wereldhandelsmunt versnellen?
De Japanse centrale bank worstelt al jaren met een hardnekkige schulddeflatie. De Japanse economie is bijna kapot gestimuleerd met kredieten en moet nu een moeizaam aanpassingsproces doorlopen waarbij de reële schuldenlast via de inflatie naar een lager niveau gebracht moet worden.
