Tag: bankbiljetten

Criminaliseren van contant geld is financiële repressie

De laatste jaren gaan er steeds meer geluiden op om contant geld te verbieden of om tenminste de grote bankbiljetten uit omloop te halen. Er verschijnen opeens verschillende onderzoeken en wetenschappelijke papers waarin het verband wordt gezocht tussen cash geld en criminele praktijken als witwassen, belastingontduiking en financiering van terrorisme.

Econoom Kenneth Rogoff vat het heel ernstig op en publiceerde onlangs zelfs een boek over de ‘vloek’ van contant geld. In dit boek probeert Rogoff iedereen ervan te overtuigen dat het zowel voor de economie als voor onze veiligheid beter is als we grote bankbiljetten uit omloop halen. Als het aan hem ligt zijn er in de toekomst zelfs geen biljetten meer groter dan $10 (of het equivalent daarvan in andere valuta). Daarin wordt hij gesteund door Peter Sands, die zijn functie als directeur van Standard Bank opgaf om bij de universiteit van Harvard een paper te kunnen schrijven over het afschaffen van grote bankbiljetten.

Opvallend is deze boodschap wordt ook uitgedragen door websites als Stratfor (een Amerikaanse denktank) en Project-Syndicate (dat onder andere gesponsord wordt door de Open Society Foundation van George Soros).

Criminaliseren contant geld
Contant geld bestaat al heel lang, maar het is pas sinds kort dat er zo nadrukkelijk een relatie gezocht wordt met criminele activiteiten als witwassen, belastingontduiking, wapenhandel, drugshandel en terrorisme. Natuurlijk komt het voor dat contant geld gebruikt wordt voor malafide doeleinden, omdat het een anoniem betaalmiddel is dat zonder tussenkomst van banken gebruikt kan worden. Maar dat is zeker niet de enige reden om grote bankbiljetten te gebruiken... Toen in 2008 de financiële crisis uitbrak werd opeens duidelijk dat ook banken kunnen omvallen en dat je als spaarder dus ook een risico loopt. Door middel van bail-outs en garanties van spaartegoeden kreeg je als spaarder meestal je geld nog wel terug, maar dat is vandaag de dag met de nieuwe bail-in regels allesbehalve zeker. Deze nieuwe regels schrijven voor dat ook obligatiehouders gaan meebetalen aan het redden van de bank. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de extreem lage rente, waardoor spaargeld op de bank vrijwel geen rendement meer oplevert. Laat je je spaargeld op de bank staan, dan lever je ieder jaar een beetje koopkracht in. De rente is nu al te laag om te compenseren voor de werkelijke inflatie en de verwachting is dat banken de komende jaren de negatieve rente ook zullen doorberekenen aan klanten. Sparen bij een bank is toegankelijk en je geld is beschermd tegen diefstal. Maar op het moment dat er een nieuwe bankencrisis uitbreekt loopt je met je spaargeld een significant risico. Denk aan Griekenland en Cyprus, waar je op een gegeven moment maar een beperkt bedrag per dag mocht opnemen van je bankrekening. De verhouding tussen risico en rendement van sparen bij een bank is de laatste jaren veel minder gunstig geworden. Daardoor overwegen steeds meer spaarders hun vermogen uit het financiële systeem te halen en om te zetten in contant geld of in fysiek edelmetaal. Dit zijn twee verschillende manieren om jezelf als spaarder minder afhankelijk te maken van de bank.
Steeds meer grote bankbiljetten
En dat er een vlucht richting grote bankbiljetten plaatsvindt blijkt ook wel uit de statistieken van verschillende centrale banken. We verzamelden gegevens van de Europese Centrale Bank, de Federal Reserve, de Zwitserse centrale bank, de Bank of England en de Bank of Japan. In bijna al deze valutazones zien we een sterke toename van het aantal bankbiljetten sinds 2008. Juist, dat is het moment waarop wereldwijd de financiële crisis uitbrak... Vooral de cijfers van de Zwitserse centrale bank laten de vlucht richting contant geld goed zien. Biljetten van 1.000 frank worden nauwelijks gebruikt als betaalmiddel, maar zijn een stuk populairder geworden als alternatief spaarmiddel. Dat schrijft ook de Zwitserse Centrale Bank op haar eigen website: "De proportie van grote bankbiljetten laat zien dat deze niet alleen als betaalmiddel gebruikt worden, maar ook in aanzienlijk mate als waardeopslag."

Zwitserse 1000 frank biljetten zeer populair sinds uitbreken crisis

In de Eurozone is het bankbiljet van €500 al sinds de introductie van de munt in 2002 erg populair. Cijfers van de centrale bank laten zien dat deze biljetten procentueel het meest in aantal zijn toegenomen, vooral direct na het uitbreken van de crisis in 2008. Dit jaar daalt het aantal €500 biljetten juist weer, mogelijk door het bericht dat de ECB wil stoppen met de productie.

Biljetten van €500 zijn zeer populair

Ook de Federal Reserve ziet een toename in het aantal grote bankbiljetten. Het zijn er nu 4,5 keer zoveel als in 1995, terwijl het aantal biljetten met een andere waarde in dezelfde periode slechts verdubbelde. Merk op dat het aantal $100 biljetten sneller stijgt sinds het uitbreken van de crisis. Is dat toeval? Of was er plotseling meer contant geld nodig voor financiering van terrorisme of wapenhandel?

Sterke toename van $100 biljetten sinds het uitbreken van de crisis

In Japan heeft het grootste bankbiljet een waarde van 10.000 yen, omgerekend bijna €90. Opvallend is dat het aantal bankbiljetten in omloop in Japan nauwelijks steeg na het uitbreken van de crisis. Wel zien we de laatste twee jaar een versnelling van de groei van het aantal 10.000 yen biljetten, mogelijk houdt dat verband met de verruiming van het monetaire beleid van de Bank of Japan.

Sinds introductie van monetaire verruiming groeit het aantal 10.000 yen biljetten

Ook in het Verenigd Koninkrijk is de toename van het aantal bankbiljetten beperkt gebleven. Wel zien we de groei van het aantal £50 biljetten sneller toenemen na 2008. Ook dit jaar neemt het aantal bankbiljetten weer wat sneller toe, mogelijk als gevolg van de Brexit?

Bank of England heeft geen grote bankbiljetten, maar we zien wel een versnelling sinds 2008

Financiële repressie
Het is geen toeval dat contant geld juist de laatste jaren onder vuur is komen te liggen. Spaarders met een vooruitziende blik zien dat ze met cash geld kunnen ontsnappen aan de negatieve rente en de bail-in, wat in feite vormen van confiscatie zijn. Het is dus geen toeval dat juist nu de rente negatief wordt, de geluiden om contant geld uit te bannen sterker worden. Banken willen voorkomen dat u uw vermogen uit het financiële systeem haalt. Het zal ons niet verbazen als na contant geld ook edelmetalen in een kwaad daglicht gesteld zullen worden. Toch heeft de geschiedenis aangetoond dat fysiek goud kopen een goede manier is om over een langere periode uw vermogen te beschermen.

Deze bijdrage wordt u aangeboden door Goudstandaard, uw adres voor aankoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over goud kopen? Kijk dan eens op www.goudstandaard.com of neem contact op via [email protected] of bel naar +31(0)88 - 46 88 488.

28 september 2016
VS stuurt nog $1,3 miljard aan bankbiljetten naar Iran

De Verenigde Staten hebben niet alleen de eerste $400 miljoen, maar ook de resterende $1,3 miljard aan openstaande rekeningen aan Iran in de vorm van bankbiljetten betaald. Opvallend is dat beide transacties volledig in vreemde valuta werden afgehandeld, namelijk met eurobiljetten en Zwitserse franken. Daarmee lost de VS een schuld aan Iran af die al sinds 1979 in de boeken staat. De Verenigde Staten zouden in ruil voor geld wapens leveren aan Iran, maar die wapens werden nooit geleverd.

De stapels bankbiljetten werden in twee vluchten overgebracht van Europa naar Iran, zo blijkt uit informatie die de Amerikaanse regering onlangs heeft vrijgegeven. Op 22 januari en 5 februari steeg een vliegtuig vol met euro’s en Zwitserse franken vanuit de Zwitserse stad Genève op met als eindbestemming de centrale bank van Iran. Daarbij is het interessant te vermelden dat de eurobiljetten door de Nederlandsche Bank werden aangeleverd.

Sancties?

Volgens het Amerikaanse ministerie kon deze betaling als gevolg van Amerikaanse sancties niet elektronisch afgerekend worden. Of dat de werkelijke reden is, dat is nog maar de vraag. Het is ook denkbaar dat Iran een statement wil maken, door alleen betaling in andere valuta dan dollars te accepteren. Euro’s en Zwitserse franken zijn dan een logisch alternatief, zeker als je bedenkt dat Iran de handelsrelaties met Europa wil aanhalen. Eerder dit jaar kondigde Iran aan dat ze olie voortaan alleen in euro’s wil afrekenen.

VS stuurde $1,7 miljoen aan bankbiljetten per vliegtuig naar Iran

8 september 2016
Kenneth Rogoff: “Geen biljetten groter dan $10”
Grote bankbiljetten moeten uit omloop worden gehaald, omdat deze biljetten vandaag de dag vooral gebruikt worden voor belastingontduiking en het financieren van criminele activiteiten als wapenhandel, mensenhandel en terrorisme. Dat schrijft econoom Kenneth Rogoff in een nieuw opiniestuk voor Project Syndicate.

Als het aan hem ligt worden alle bankbiljetten groter dan $10 uit omloop gehaald en kunnen grotere transacties alleen nog maar via het elektronische betalingsverkeer afgehandeld. Op die manier is het voor criminelen en belastingontduikers veel moeilijker zich aan de regels te onttrekken, zo beweert de econoom.

Maximaal $10 biljetten

Hij pleit niet voor het volledig afschaffen van contant geld, maar alleen voor het uitfaseren van alle bankbiljetten met een hoge waarde. In zijn nieuwste boek ‘The Curse of Cash’ beschrijft hij zijn plan om alle briefjes groter dan $10 uit omloop te halen.

Ook zou elektronisch betalen gestimuleerd moeten worden bij de lagere inkomens, door deze bevolkingsgroepen een gratis bankrekening aan te bieden. De redenering van Rogoff is dat kleinere biljetten voldoende zijn voor de dagelijkse boodschappen en andere huishoudelijke uitgaven.

Grote bankbiljetten
In de Verenigde Staten vertegenwoordigt het briefje van $100 bijna 80% van de totale waarde van alle bankbiljetten. In Japan is zelfs 90% van de totale waarde van alle bankbiljetten aanwezig in de vorm van het grootste bankbiljet van ¥10.000 (ongeveer $100). In Europa vertegenwoordigt het biljet van €500 meer dan 30% van de totale waarde van alle euro biljetten die in omloop zijn. Als het aan Rogoff ligt moeten deze grote bankbiljetten allemaal uit omloop worden gehaald, omdat uit onderzoek gebleken is dat slechts een zeer klein gedeelte hiervan daadwerkelijk door huishoudens en bedrijven wordt gebruikt in het betalingsverkeer. Waar de rest van dat geld voor gebruikt wordt is voor de autoriteiten een groot vraagteken.
Criminalisering van contant geld
Het is geen toeval dat contant geld de laatste jaren steeds meer gecriminaliseerd wordt. Ons geldsysteem begint vast te lopen en dat betekent dat spaarders met een vooruitziende blik een manier zoeken om aan de gevaren van bail-ins en negatieve rente te ontsnappen. Zij halen een deel van hun geld van de bank en zetten dat om in tastbare zaken als edelmetalen, contant geld, kunst en sieraden. Er zijn dus zeer legitieme redenen te bedenken om een deel van je vermogen in contant geld te bewaren. Hebben critici als Rogoff ook gekeken naar deze argumenten? Of zijn dit juist de argumenten om contant geld als vluchtweg te blokkeren? Lees ook:
Als het aan Rogoff ligt moet dit bankbiljet snel verdwijnen
7 september 2016
Duitse mark maakt comeback
Toen Duitsland begin deze eeuw haar vertrouwde D-Mark omwisselde voor de euro stond niet iedereen te trappelen om de oude bankbiljetten en munten in te leveren. Veertien jaar na de introductie van de euro zwerft er nog altijd een slordige 13 miljard D-Mark rond, dat omgerekend naar euro’s een waarde van €6,65 miljard vertegenwoordigt.

Duitsers worden nu weer aangespoord om hun oude geld te gebruiken, want de Frankfurter Allgemeine Zeitung schrijft dat de webwinkel Hertie.de nu Duitse marken als betaling voor online bestelling accepteert. Klanten moeten het geld dan wel per post naar de webwinkel toesturen, omdat er simpelweg geen giraal systeem meer bestaat voor deze munt. Dat maakt het onmogelijk om Duitse marken via een creditcard of Paypal rekening over te schrijven.

Waarom dan met Duitse marken betalen?
Om klanten toch over de streep te trekken biedt de webwinkel een interessant lokkertje. Betaal je met Duitse marken in plaats van met euro's, dan krijg je de artikelen tegen een zeer gunstige wisselkoers. In plaats van de officiële wisselkoers van 1,95583 hanteert de webwinkel een wisselkoers van 1,8181 Duitse mark per euro. Dat betekent dat het oude geld bij de webwinkel meer koopkracht heeft dan aan het loket van de Bundesbank. Een aankoop van €100 kost zo omgerekend iets minder dan €93, indien je met Duitse marken betaalt.

Een biljet van 100 Duitse mark is ongeveer 50 euro waard (Afbeelding van Wikipedia)

Veilige haven?
De Duitse regering staat het gebruik van Duitse marken als betaalmiddel in de winkels nog steeds toe. Ook accepteert de centrale bank het oude geld (munten én biljetten) nog steeds onbeperkt tegen de officiële wisselkoers van 1,95583 Duitse mark voor één euro. Per jaar wordt er ongeveer 100 miljoen Duitse mark ingeleverd, wat betekent dat het geld in dit tempo de volgende eeuw ook nog wel zal halen. Het bewaren van Duitse marken is minder onlogisch dan het lijkt. Toegegeven; het geld wordt op minder plaatsen geaccepteerd dan de euro, maar dat neemt niet weg dat het nog altijd een behoorlijke waarde vertegenwoordigt. Ook worden de oude Duitse marken niet meer gemaakt, wat betekent dat het aanbod beperkt is en beperkt zal blijven. Dit in tegenstelling tot de euro, waarvan de geldhoeveelheid ieder jaar verder kan toenemen. Duitse spaarders die zich zorgen maken over het monetaire beleid van de ECB en de toekomst van de euro kunnen dus hun toevlucht zoeken in het oude geld. Niet per definitie als betaalmiddel, maar als een alternatief voor spaargeld dat toch geen rente meer oplevert. Het enige risico dat je met de D-Mark hebt is dat de centrale bank van de ene op de andere dag kan besluiten dat het geld niets meer waard is. Maar die kans achten wij zeer klein...
Nederlandse gulden
Ook in Nederland zwerft nog steeds oud geld rond. Zo was er in 2011 nog ongeveer twee miljard gulden in omloop, waarvan bijna de helft in munten en de helft in bankbiljetten. De oude munten worden niet meer geaccepteerd door de centrale bank, maar de meeste biljetten kunnen nog tot januari 2032 bij de centrale bank ingeleverd worden tegen de officiële wisselkoers van 2,20371 gulden voor één euro. Het enige muntgeld dat nog wel waarde heeft zijn de oude zilveren guldens en rijksdaalders, want die worden nog steeds aangeboden voor de intrinsieke waarde van het zilver. En die is bij de actuele zilverprijs vele malen hoger dan de nominale waarde omgerekend naar euro's. Zo worden ook het gouden tientje nog steeds verkocht, tegen een geringe premie boven de waarde van het goud dat in de munt zit. Lees ook:
- Dit doet inflatie met honderd gulden
22 augustus 2016
Column: Einde voor de 500 euro

Begin vorige week gingen er al hardnekkige geruchten rond dat er een einde zou komen aan het biljet van €500. Toch waren we enigszins verrast toen de ECB woensdag bekend maakte dat het biljet eind 2018 uit productie gaat. Daar moeten we overigens gelijk aan toevoegen dat de biljetten wel gewoon wettig betaalmiddel blijven.

Het is een opmerkelijk besluit van de centrale bank, omdat ze in februari nog zei dat er eerst meer bewijs nodig was dat het biljet daadwerkelijk op grote schaal gebruikt wordt voor criminele activiteiten. Een claim waar tot op heden maar weinig harde bewijzen voor geleverd zijn. De Europese Commissie zou dit onderzoeken, maar blijkbaar had de ECB niet het geduld om de uitkomsten van dit onderzoek af te wachten.

De productie van €500 biljetten wordt dus ergens in 2018 gestopt, maar het briefje blijft wel wettig betaalmiddel. Je zou je haast afvragen wat de winst is van deze maatregel. Als criminelen euro bankbiljetten willen gebruiken, dan kunnen ze nog steeds de briefjes gebruiken die reeds in omloop zijn. Hebben ze meer geld nodig, dan is het biljet van €200 nog steeds een bruikbaar alternatief. De bankbiljetten van €500 vertegenwoordigen een waarde van ongeveer €300 miljard, dat is een derde deel van alle biljetten in omloop. Wij kunnen ons moeilijk voorstellen dat dit allemaal crimineel geld is. Er zijn veel spaarders die hun vermogen graag buiten het banksysteem willen bewaren, bijvoorbeeld omdat ze gesteld zijn op hun privacy of omdat ze door de financiële crisis minder vertrouwen hebben in banken.

Productie 500 euro biljetten stopt in 2018

Veel meer 500 euro biljetten na 2008
Dat laatste is makkelijk aan te tonen, want vlak na het uitbreken van de crisis schoot het aantal €500 biljetten in omloop opeens hard omhoog. Het ligt voor de hand dat het vermogen is dat voorheen geparkeerd stond op spaarrekeningen of beleggingsrekeningen, maar dat door spaarders is opgenomen uit angst voor een crash van het financiële systeem. Vermogende spaarders hebben een goede reden om een deel van hun vermogen in cash aan te houden, want het deposito garantiestelsel geeft slechts zekerheid tot €100.000 per bank. Heb je meer geld, dan is het een optie om een deel daarvan aan te houden in de vorm van cash of goud. Daar is niets verdacht aan.

Sterke toename 500 euro biljetten in 2008

Negatieve rente
Waarom stopt de ECB dan toch met de uitgifte van het €500 biljet? Daar kan ik twee mogelijke verklaringen voor bedenken. Het eerste argument is dat spaarders cash geld kiezen om te ontsnappen aan een mogelijke negatieve rente op de spaarrekening. Door het afschaffen van grote bankbiljetten wordt deze 'vluchtroute' minder aantrekkelijk gemaakt. Een tweede argument is dat de overheid steeds meer inzage wil hebben in het vermogen van haar burgers. Volgens de nieuwe 'Common Reporting Standard' (CRS) die sinds 2014 wordt uitgerold proberen overheden nog meer informatie te vergaren over de vermogensposities van alle burgers. Contant geld is voor de belastingdienst een doorn in het oog, omdat dit lastig te traceren is. Laten we hopen dat het besluit van de ECB niet de eerste stap is richting een totaal verbod op contant geld... Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal.

9 mei 2016
Wordt het 500 euro biljet afgeschaft? (update)
De Europese Centrale Bank zou van plan zijn de productie van €500 bankbiljetten stop te zetten, zo schrijft de Wall Street Journal op basis van een anonieme bron die vertrouwd is met de materie. Het onderwerp zou volgens de krant vandaag ter sprake komen bij een vergadering van de Raad van Bestuur van de ECB in Frankfurt. Volgens de laatste geruchten blijft het biljet van 500 euro wettig betaalmiddel dat bij alle banken geaccepteerd zal worden, maar zal de productie van de paarse biljetten niet meer voortgezet worden. Ook zou de productie van het €200 biljet ter discussie staan.

“Er is een meerderheid binnen de Raad van Bestuur van de ECB die het biljet van 500 euro willen afschaffen, wat betekent dat het niet opgenomen zal worden in de tweede generatie van euro bankbiljetten”, zo verklaarde een bron die werkzaam is bij een gelddrukkerij die de euro bankbiljetten produceert. Op termijn zou het bankbiljet van €500 alleen nog maar bij de bank ingewisseld kunnen worden, net zoals de oude bankbiljetten na de introductie van de euro in 2002.

ECB nog onbeslist

De meeste berichten over het afschaffen van het 500 euro bankbiljet komen uit de Angelsaksische media. Het is wachten op een reactie van de ECB, die vooralsnog geen kant gekozen heeft in deze kwestie. De laatste keer dat het schrappen van het 500 euro briefje op de agenda stond was in 2005, maar toen besloot de centrale bank vast te houden aan het paarse biljet. We kijken uit naar het rapport van de Europese Commissie, dat momenteel onderzoek doet naar de relatie tussen de grote bankbiljetten en criminele activiteit. In de zomer worden de uitkomsten van dit onderzoek verwacht.

Uit een onderzoek van de Bundesbank en de ECB bleek eerder dit jaar al dat het miljoenen zou gaan kosten om het bankbiljet van €500 af te schaffen. Het biljet is goed voor 30% van de totale waarde van al het euro briefgeld in omloop. Zou je het biljet ongeldig verklaren, dan moeten er veel nieuwe bankbiljetten van €50 of €100 voor in de plaats komen.

Update (19:27): Bloomberg bericht dat de productie van €500 biljetten eind 2018 gestopt zal worden

Lees meer:
4 mei 2016
De geschiedenis van negatieve rente
Voor het eerst in de geschiedenis hanteren verschillende centrale banken een negatieve rente, een beleidsinstrument dat voor het uitbreken van de financiële crisis nog zo goed als ondenkbaar was. Het doel van dit beleid is het aanjagen van de inflatie, omdat het bij een negatieve rente aantrekkelijker is geld te lenen en te consumeren dan om het op een spaarrekening te zetten. Maar er kleven ook risico’s aan een negatieve rente, denk aan spaarders die hun geld van de bank halen en pensioenfondsen en verzekeraars die hun premies moeten verhogen omdat ze minder rendement maken op hun vermogen. Een ander risico is dat consumenten en bedrijven door de negatieve rente geld lenen voor zaken die helemaal niet rendabel zijn.

Het is voor het eerst in de monetaire geschiedenis dat er op wereldwijde schaal geëxperimenteerd wordt met een negatieve rente, maar het concept bestaat al veel langer. Marketupdate ging op onderzoek uit en ontdekte dat het eerste academische debat over dit onderwerp teruggaat tot het einde van de 19e eeuw…

Silvio Gesell
Het concept van negatieve rente is volgens economen te herleiden tot de Duitse handelaar en financieel theoreticus Silvio Gesell, die na het uitbreken van een grote economische crisis in Argentinië besloot onderzoek te doen naar de geldcirculatie in de economie. Dat bracht hem op een idee dat in wezen vergelijkbaar is met dat van negatieve rente, namelijk het belasten van spaartegoeden om de omloopsnelheid van het geld en de vraag naar goederen te stimuleren. Gesell dacht de oplossing gevonden te hebben voor een hardnekkig probleem dat zich keer op keer aandiende in een economische crisis, namelijk de zichzelf versterkende spiraal van dalende consumentenbestedingen en dalende prijzen. Om deze negatieve spiraal te doorbreken moest er een manier gevonden worden om te voorkomen dat mensen hun geld oppotten en bestedingen gaat uitstellen. In zijn eerste wetenschappelijke publicatie uit 1891 beschreef hij voor het eerst het concept van negatieve rente, waarbij alle bankbiljetten periodiek een nieuw stempel nodig hebben om wettig betaalmiddel te blijven. Voor het stempelen van de bankbiljetten zou dan een prijs betaald moeten worden, die een fractie is van de waarde van de bankbiljetten. Met deze stempelmethode kan er op jaarbasis bijvoorbeeld een negatieve rente van 5% in rekening worden gebracht.
Omloopsnelheid
Het uitgangspunt van Gesell is dat goederen na verloop van tijd in waarde dalen, terwijl het geld een constante waarde heeft. Dit schreef hij in een tijdperk waarin het geld in veel landen nog gekoppeld was aan goud en de prijzen over de lange termijn zeer stabiel bleven. Maar in een crisis stonden de prijzen langdurig onder druk, met als gevolg dat het voor spaarders nog aantrekkelijker wordt om geld op te potten. Een belasting op geld - zoals stempels op bankbiljetten - zou deze negatieve spiraal kunnen doorbreken, omdat sparen dan niet meer zo aantrekkelijk is. Het geld komt sneller in omloop en daarmee kan een economie, volgens de theorie van Gesell, sneller uit een crisis komen. Het idee om bankbiljetten af te stempelen is - waarschijnlijk om praktische redenen - nooit op grote schaal toegepast. In de gevallen waar het wel werd toegepast was de implementatie niet ideaal, waardoor het concept nooit echt goed getest kon worden. De Amerikaanse staat Oregon hield in de jaren dertig een experiment met geld dat afgestempeld moest worden. Maar omdat het stempeltje niet periodiek, maar per transactie, werd gegeven werkte dit geldsysteem niet. Het geld werd opnieuw opgepot en kwam zelden in omloop. Het afstempelen van bankbiljetten werd nooit een groot succes, maar het concept van een belasting op geld werd later met veel interesse besproken door onder andere economen als Irving Fisher en John Maynard Keynes. Zij zagen negatieve rente op spaargeld als een aanvullend instrument voor het voeren van monetair beleid. Ook Kenneth Rogoff en Willem Buiter hebben de afgelopen jaren veel geschreven over dit thema.

Bankbiljetten die periodiek afgestempeld moest worden waren de eerste vorm van negatieve rente

Negatieve rente en contant geld
Het stempelen van bankbiljetten werd geen succes, maar het concept van negatieve rente wordt door steeds meer centrale banken omarmd als manier om de inflatie en de omloopsnelheid van geld te verhogen. Zes centrale banken hanteren al een negatieve rente en het is slechts een kwestie van tijd voordat banken deze gaan doorberekenen aan de spaarders. Maar er zijn beperkingen aan de mate waarin dit beleidsinstrument toegepast kan worden. Wordt de negatieve rente te hoog, dan zullen spaarders proberen deze te ontwijken door hun vermogen in de vorm van contant geld aan te houden. Dat is ook de reden waarom sommige economen pleiten voor het afschaffen van grote bankbiljetten of zelfs voor het verbieden van cash geld. Dat laatste is het meest effectief, maar ook het meest omstreden. Niet alleen uit het oogpunt van privacy, maar ook vanuit het oogpunt van veiligheid en risicospreiding. Als het girale betalingsverkeer om wat voor reden dan ook vastloopt, dan is er altijd nog contant geld om op terug te vallen. Zou je contant geld verbieden, dan maak je de economie extra kwetsbaar voor storingen in het elektronische betalingsverkeer. Het thema van negatieve rente zal ons de komende jaren nog veel bezighouden, want het ziet er niet naar uit dat centrale banken als de ECB en de Bank of Japan spoedig zullen afwijken van hun beleid van extreem lage en negatieve rentes. Lees meer:
3 mei 2016
Venezuela kan de bankbiljetten niet meer betalen
De hyperinflatie in Venezuela gaat een nieuwe fase in, want na een tekort aan levensmiddelen, auto-onderdelen en medicijnen dreigt nu ook een tekort aan geld te ontstaan. Het geld verliest zo snel aan waarde dat er voortdurend nieuwe bankbiljetten aangevoerd moeten worden om de economie draaiende te houden. Het probleem is dat de centrale bank van Venezuela de bankbiljetten in het buitenland laat drukken en dus dollars nodig heeft om de drukkerij te betalen. Nu de dollarreserves opraken wordt ook de drukkerij niet meer op tijd betaald, met als gevolg dat de aanvoer van nieuwe bankbiljetten vertraging oploopt.

De eerste tekenen van een tekort aan geld waren al in 2014 zichtbaar, toen de waarde van de munt op de zwarte markt in een vrije val terechtkwam. Al snel was een Amerikaanse dollar gelijk aan honderden Venezolaanse bolivar en hadden mensen stapels bankbiljetten nodig om wat boodschappen te kunnen doen. Het grootste bankbiljet van 100 bolivar was nog maar een paar dollarcent waard. Al die tijd heeft de centrale bank geen stappen ondernomen om bankbiljetten met een hogere nominale waarde in omloop te brengen, met als gevolg dat er steeds meer bankbiljetten nodig zijn om dezelfde waarde te vertegenwoordigen. Voor een avondje uit eten heb je nu al een rugzak met papiergeld nodig. Er zijn wel plannen om dit jaar biljetten van 500 en 1.000 bolivar in omloop te brengen, maar in dit tempo van geldontwaarding is dat als een druppel op een gloeiende plaat.

Venezuela heeft geen geld voor bankbiljetten
Vorig jaar bestelde de centrale bank van Venezuela meer dan 10 miljard nieuwe bankbiljetten, dat is meer dan de 7,6 miljard bankbiljetten die de Federal Reserve in 2015 liet drukken voor de veel grotere Amerikaanse economie. De hyperinflatie in Venezuela zal niet lang duren als de drukkerijen niet betaald krijgen. De La Rue kreeg als grootste gelddrukkerij ter wereld een opdracht voor de productie van drie miljard bankbiljetten, maar heeft volgens een brief naar de aandeelhouders nog $71 miljoen tegoed van de Venezolaanse centrale bank. "Het is nog niet eerder in de geschiedenis voorgekomen dat een land met een dergelijk hoge inflatie niet aan nieuwe bankbiljetten kan komen", oud-directeur van de afdeling economisch onderzoek bij de centrale bank van Venezuela. Het IMF verwacht dat de inflatie in Venezuela dit jaar zal uitkomen op 720%.

Bankbiljetten in Venezuela zijn vrijwel waardeloos geworden

Vliegtuigen vol bankbiljetten
De nieuwe bankbiljetten komen met Boeing 747 vliegtuigen het land binnen en worden onder zware bewaking uitgeladen. Het geld gaat in gepantserde geldtransportwagens richting de centrale bank van Venezuela. Het was grappig geweest als het niet zo ernstig was, want over een aantal jaar is de lading bankbiljetten waarschijnlijk minder waard dan het geldtransport zelf. Een hyperinflatie duurt nooit lang, omdat de snelheid waarmee het geld aan waarde verliest op een gegeven moment hoger is dan de snelheid waarmee nieuwe bankbiljetten gedrukt kunnen worden. Uit een eerder artikel op Marketupdate..
"Het is de vicieuze cirkel van hyperinflatie, omdat de daling van de koopkracht van het geld groter is dan de snelheid waarmee nieuwe bankbiljetten in omloop worden gebracht. Tijdens hyperinflatie neemt de geldhoeveelheid in nominale zin toe, maar krimpt deze in reële zin (koopkracht). Er ontstaat dus letterlijk een tekort aan geld, dat een zichzelf versterkend en alles verwoestend effect heeft."
Lees ook:
- Hyperinflatie: Leven als een prins in Venezuela
- Video: Hyperinflatie en totale chaos in Venezuela
De munt van Venezuela is in een paar jaar waardeloos geworden (via www.goudstandaard.com)
3 mei 2016
G4S: Contant geld nog steeds populairste betaalmiddel

Contant geld is in de Europese Unie nog steeds het meest gebruikte betaalmiddel, al zijn de verschillen per land soms erg groot. Ook worden grote bankbiljetten veel gebruikt als oppotmiddel. Dat zijn enkele conclusies uit het G4S European Cash Report dat vandaag gepubliceerd werd.

De conclusie van dit 169 pagina’s tellende rapport is dat contant geld nog steeds een essentiële rol speelt in de Europese economie en dat het niet waarschijnlijk is dat munten en bankbiljetten binnen afzienbare tijd weggedrukt zullen worden door elektronische betalingen met de bankpas of de mobiele telefoon. Integendeel, tussen 2009 en 2014 is de waarde van alle geldopnames met bijna 15% gestegen.

Betalingen voor 60% met contant geld

Van alle transacties in de Europese Unie wordt 60% afgewikkeld met contant geld en van alle transacties tussen consument en winkel ligt dat percentage volgens onderzoek van G4S nog veel hoger. In 20 van de 28 landen van de Europese Unie vertegenwoordigt contant geld zelfs in euro’s uitgedrukt meer dan de helft van het totaalbedrag.

Anders dan je misschien zou verwachten worden dus ook grotere bedragen nog op grote schaal met contant geld afgerekend. Er zijn dus veel mensen die het geen probleem vinden om een grote hoeveelheid contant geld op zak te hebben, ondanks het risico van diefstal.

Grote verschillen in Europa
Zoals gezegd zijn er grote verschillen tussen Europese landen ten aanzien van het gebruik van contant geld. In Oost-Europese landen wordt aanzienlijk meer gebruik gemaakt van contant geld dan in West-Europese landen. Ook gebruikt men in de Zuid-Europese landen veel vaker cash dan in Noord-Europese landen. Het verschil tussen oost en west is te verklaren door het feit dat veel meer Oost-Europeanen geen bankrekening hebben en alle betalingen contant doen. In de Zuid-Europese landen is een goede toegang tot geldautomaten en bankfilialen, maar heeft men naar verhouding veel minder bankpassen dan de inwoners van verschillende Noord-Europese landen.
Online bankieren minder populair in Oost-Europese landen (Bron: G4S)

Grote verschillen in het gebruik van contant geld binnen de Europese Unie (Bron: G4S)

Welke betaalmiddelen gebruikt men in de Europese Unie? (Bron: G4S)

Beperkingen op contant geld

Verschillende Europese landen hebben een maximumbedrag ingevoerd voor betalingen met contant geld. Zo proberen overheden witwassen tegen te gaan en het publiek aan te sporen grote bedragen elektronisch over te maken. In Italië en Portugal ligt het maximumbedrag op €1.000, in andere landen die beperkingen opleggen ligt de grens op een paar duizend euro. Meer details hierover zijn te vinden in dit onderzoek.

Deze landen hanteren een beperking op contant geld (Bron: G4S)

"De wereld kan niet zonder cash"
De afgelopen jaren is er veel discussie ontstaan over het afschaffen van contant geld, te beginnen bij de grote bankbiljetten. Maar uit het onderzoek van G4S blijkt dat cash nog steeds een essentieel onderdeel vormt van het huidige betalingsverkeer. Uit de conclusie van het rapport:
"Stakeholders lijken zich steeds meer bewust van de duidelijke waarde van cash in onze samenleving, en de houding lijkt van een “oorlog tegen cash” en een streven naar een “cashvrije samenleving” naar een meer open houding te gaan: “De wereld kan niet zonder cash”. Hiermee is een evenwichtiger debat mogelijk over hoe (zowel elektronische als cash-) betalingen het best georganiseerd kunnen worden om onze samenleving te helpen."
Door een betere beschikbaarheid van nieuwe elektronische betaalmethoden (telefoon en contactloos betalen) zal de verhouding steeds meer verschuiven van contant geld naar girale betalingen. Deze technieken worden al gebruikt, maar in veel landen is het volle potentieel nog lang niet benut. Desondanks blijft contant geld een populair alternatief. Het is anoniem en je kunt het zonder tussenkomst van een derde partij gebruiken. Het is een veilig alternatief in tijden van crisis, als er meer onzekerheid is over de degelijkheid van banken.

Contant geld is anoniem en kan zonder derde partij gebruikt worden (Bron: G4S)

12 april 2016
Japan gaat meer bankbiljetten drukken
Het Japanse ministerie van Financiën wil meer bankbiljetten van ¥10.000 laten drukken, omdat steeds meer spaarders geld van de bank halen en omzetten in contant geld. Het briefje van tienduizend yen is het grootste biljet in Japan, met een waarde van omgerekend iets meer dan €80.

In het fiscale jaar 2016 laat Japan 1,23 miljard van deze bankbiljetten drukken, dat zijn er 180 miljoen meer dan vorig jaar. In de periode van 2011 tot 2015 werden er in Japan gemiddeld 1,05 miljard briefjes van ¥10.000 bijgedrukt.

Het ligt voor de hand dat de toename in grote bankbiljetten het gevolg is van de extreem lage rente. Spaargeld levert al geen rente meer op en de vrees is dat de introductie van negatieve rente door de centrale bank op termijn ook gevolgen zal hebben voor de spaarrente. Daarom geven steeds meer Japanners de voorkeur aan contant geld in een kluis boven een spaarrekening bij een bank.

Japan laat meer bankbiljetten van 10.000 yen drukken

Japan vlucht naar contant geld?

Volgens econoom Hideo Kumano van het Dai-ichi Life Research Institute speelt ook de invoering van een nieuw registratiesysteem voor de belastingen een rol. Japanners die hun vermogen liever verborgen willen houden voor de overheid hebben uit voorzorg al een deel omgezet in contant geld.

De hoeveelheid contant geld in omloop in Japan is het afgelopen jaar met 6,7% toegenomen, de grootste stijging in dertien jaar tijd. En het is vooral de vlucht van vermogen die in deze cijfers zichtbaar wordt, want de toename van de hoeveelheid contant geld komt bijna geheel voor rekening van het grootste bankbiljet van ¥10.000. Daarvan zijn er nu 6,9% meer in omloop dan een jaar geleden, terwijl het aantal kleinere bankbiljetten van ¥5.000 en ¥1.000 slechts met 0,2% en 1,9% is toegenomen.

Lees ook:
7 april 2016
Het Tientje van Lieftinck: De Geldzuivering van 1945

De plannen die rondgaan over het afschaffen van grote bankbiljetten roepen veel weerstand op, maar het is zeker niet ondenkbaar dat zoiets vroeg of laat zal gebeuren. Als we verder terugkijken in de geschiedenis zien we dat overheden wel vaker zeer extreme maatregelen nemen. Maatregelen die onder ‘normale omstandigheden’ volstrekt ondenkbaar zijn.

Tientje van Lieftinck

Zo werd na de Tweede Wereldoorlog in Nederland het Tientje van Lieftinck ingevoerd, nieuw geld dat na de Tweede Wereldoorlog in circulatie werd gebracht om een einde te maken aan de hoge inflatie en de zwarte economie van de oorlogsjaren. Toen Lieftinck net twee weken minister was verklaarde hij alle bankbiljetten van honderd gulden van de een op de andere dag ongeldig. Men kon deze biljetten inwisselen bij de bank, maar de tegoeden bleven nog voor onbepaalde tijd geblokkeerd.

De volgende stap was om al het briefgeld uit circulatie te halen. In een week tijd moest iedereen zijn geld inleveren en vermogen laten registreren, inclusief inhoud van een eventuele bankkluis, buitenlandse banktegoeden en aandelen. In deze periode, van 26 september tot 2 oktober, was al het oude geld onbruikbaar en moest iedere Nederlanders rondkomen van tien gulden aan nieuw geld: Het Tientje van Lieftinck.

Wordt de video niet geladen? Probeer dan deze pagina opnieuw te laden

Vlucht naar ‘hard assets’

In de aanloop naar deze operatie, ook wel de Geldzuivering genoemd, probeerden vermogende mensen zo veel mogelijk geld in veiligheid te brengen. Dat kon, omdat een jaar eerder in België een soortgelijke hervorming van het geldsysteem had plaatsgevonden. Spaarders die nattigheid voelden waren bereid heel veel meer te betalen om van hun geld af te komen. In een poging het geld zo snel mogelijk kwijt te raken kochten zij goud, sieraden, grond, vastgoed en andere kapitaalgoederen.

De wens om van het geld in te wisselen voor iets van tastbare waarde was zelfs zo groot dat een boekenwinkel in Haarlem op papier kostbare encyclopedieën verkocht die pas meer dan tien jaar later zouden verschijnen. Op al deze goederen werden veel hogere bedragen geboden dan waar ze normaal voor verhandeld werden, omdat de angst groot was dat ook in Nederland de bankbiljetten ongeldig verklaard zouden worden. En dat gebeurde dus in de zomer van 1945 tijdens de grote Geldzuivering.

Terug naar 2016…

Vandaag de dag leven we ook in een ongekende tijd. Gelukkig is er nu geen sprake van oorlog en gelukkig is er ook geen sprake van zichtbare extreme geldontwaarding. Maar nog nooit eerder in de geschiedenis hebben we meegemaakt dat verschillende centrale banken wereldwijd negatieve rente hanteren of overwegen en tegelijkertijd voor miljarden aan schuldpapier opkopen.

De negatieve rente waar we vandaag de dag mee te maken hebben is een compleet nieuw fenomeen, iets waarvan we de gevolgen nog maar moeilijk kunnen overzien. Want wat betekent een aanhoudende negatieve rente voor het spaargedrag van mensen? En blijft het verdienmodel van pensioenfondsen, banken en verzekeraars nog wel overeind? Niemand die dit met zekerheid kan zeggen…

Centrale banken en overheden proberen de rekening van decennia lang schulden stapelen nu bij de spaarder neer te leggen. Denk aan de bail-in, kapitaalcontroles en nu het pleidooi voor het afschaffen van contant geld. Want contant geld biedt spaarders de mogelijkheid aan een negatieve rente te ontsnappen.

Mijn zorg is dat grote bankbiljetten in de toekomst inderdaad worden uitgebannen, waarmee het voor banken en overheden nog makkelijker wordt geldstromen te controleren en kapitaalcontroles te hanteren.

Wees voorbereid op de meest ondenkbare scenario’s, want de geschiedenis leert ons dat ook datgene wat nu nog ondenkbaar is, op een dag de realiteit kan worden. Zorg daarom dat u uw vermogen op tijd in veiligheid brengt. Grote bankbiljetten zijn nu nog erg handig, maar als die in de toekomst inderdaad verboden worden heeft u als spaarder een probleem. U heeft de almachtige staat en haar centrale bank als tegenpartij.

Het is daarom zeker in deze tijd niet onverstandig met een deel van uw vermogen goud te kopen. Fysiek goud dat u op een veilige plek en buiten het zicht van banken en de overheid kunt bewaren.

Bronnen: NPO Geschiedenis, Andere Tijden (1 maart 2001)

14 maart 2016