Gazprom wil na 2018 niet meer afhankelijk zijn van Oekraïne voor de aanvoer van aardgas naar Europa. Met de aanleg van een zuidelijke transportroute via Turkije, de bouw van een tweede Nord Stream en de uitbreiding van de transportcapaciteit van de gasleiding door Wit-Rusland en Polen heeft Rusland voldoende capaciteit om Oekraïne te omzeilen.
De volgende infographic laat in één oogopslag zien via welke routes aardgas van Rusland naar Europa getransporteerd wordt en hoeveel procent daarvan nog via Oekraïne loopt. Door de aanleg van alternatieve routes gaat vandaag de dag minder dan 40% van al het aardgas door Oekraïne naar Europa, terwijl dat in 1998 nog 95% was.
Gazprom wordt steeds minder afhankelijk van gastransport via Oekraïne (Bron: TASS)
Kazachstan investeert in spoorlijnen en andere infrastructuur om meer containers van China naar Europa te kunnen transporteren, zo schrijft de Astana Times. Volgens de Kazakse ministerie van Investeringen en Ontwikkeling, Zhenis Kassymbek, moet het goederenvervoer over het spoor op deze manier groeien naar in totaal 800.000 containers tussen nu en het jaar 2020.
“Al onze projecten, logistieke plannen en transportactiviteiten hangen samen met het Silk Road Economic Belt programma en creëren de gunstige condities voor de ontwikkeling van transcontinentale internationale handelsroutes. We proberen synergie te bereiken met deze ontwikkelingsprogramma’s. Dit geeft een extra impuls aan de heropleving van de oude zijderoute”, zo concludeerde Kassymbek.
In de eerste negen maanden van dit jaar heeft Kazachstan 66.000 containers over de handelsroute van China naar Europa getransporteerd. Dat was een verdubbeling van de hoeveelheid goederen ten opzichte van dezelfde periode van vorig jaar. Het doel is om in 2020 in totaal 800.000 containers vervoerd te hebben over de Silk Road handelsroute.
Meer investeringen in de Silk Road
Om deze doelstelling te realiseren verdubbelt Kazachstan het aantal spoorlijnen op het traject tussen Almaty en Shu. Ook worden er nieuwe terminals aangelegd in Kuryk, nabij de Kaspische Zee. Daar worden containers per schip overgebracht en verder vervoerd richting Europa. “We verwachten een toename in het goederenvervoer van Oost naar West”, zo concludeerde de minister.
Momenteel vindt ongeveer 90% van het wereldwijde goederenvervoer plaats over zee, maar als het aan China en haar Euraziatische handelspartners ligt zal de focus de komende jaren meer verschuiven richting transport over land. Dat vereist nieuwe investeringen in snelwegen, spoorlijnen en pijpleidingen, waarvoor China twee jaar geleden de Asian Infrastructure and Investment Bank lanceerde. Dit initiatief werd gelijk door tientallen landen omarmd.
Acht jaar na de val van Lehman Brothers hebben Europese banken nog steeds €1.200 miljard aan slechte leningen op hun balans staan en de kans is groot dat ze daar nog decennia mee opgezadeld blijven zitten. Dat concludeert accountantsbureau KPMG in een nieuw rapport dat begin deze week naar buiten werd gebracht.
Door de zwakke economische groei in grote delen van Europa is het voor banken lastiger om hun slechte leningen kwijt te raken. Daar komt bij dat banken aan steeds strengere kapitaaleisen moeten voldoen, waardoor de winstgevendheid verder onder druk zal komen te staan. Het is een groot probleem voor met name de banken in Zuid-Europa, die naar verhouding veel slechte leningen op hun balans hebben staan.
Winst bankensector onder druk
Europese banken hebben niet alleen last van alle slechte leningen op de balans, maar ook van het rentebeleid van de ECB. Doordat de centrale bank een negatieve rente hanteert is de winstmarge op de belangrijkste activiteit van banken, namelijk kredietverlening, in Europa veel lager dan in de Verenigde Staten. Het accountantsbureau becijferde dat een Europese bank een winstmarge van ongeveer 1,2% halen, tegenover een gemiddelde van 3% in de Verenigde Staten.
“Het herstel van de winstgevendheid van Europese banken is geen verloren zaak, maar het zal zeker veel moeite kosten. Het is duidelijk dat banken in heel Europa worstelen met de nieuwe wereld van lage of zelfs negatieve rente en met hogere kosten om te voldoen aan alle regels en kapitaaleisen”, zo verklaarde Marcus Evans van KPMG.
Slechte leningen
Sinds 2008 is het aantal slechte leningen als percentage van alle uitstaande leningen opgelopen van 1,5% naar meer dan 5%. Dit heeft een negatieve impact gehad op de winstgevendheid van banken, omdat ze meer geld opzij moeten zetten voor afschrijvingen op slechte leningen.
KPMG adviseert banken om hun balans verder te vereenvoudigen en om kostenbesparingen door te voeren op andere gebieden, bijvoorbeeld door verdere automatisering en reorganisaties. Ook moeten Europese banken proberen hun winstmarge op de kredietverlening te verbeteren, aangezien deze in verhouding tot Amerikaanse banken relatief laag is.
De sancties tegen Rusland blijken vooral schadelijk te zijn voor de Baltische Staten, zo blijkt uit onderzoek van Radio Free Europe. Landen als Estland, Letland en Litouwen zagen hun export naar Rusland vorig jaar namelijk met ongeveer tien procent dalen. Dat is bijna vier keer zoveel als het gemiddelde van de hele Europese Unie. Ook Finland, Polen, Tsjechië blijken bovengemiddeld veel hinder te ondervinden van het importverbod dat Rusland heeft ingesteld als reactie op de Europese sancties tegen Rusland.
Het is opvallend dat niet deze landen, maar juist Italië en Griekenland zich het meest hebben uitgesproken tegen het sanctiebeleid. Deze landen hebben namelijk relatief weinig last van de handelsbeperkingen. Dat uitgerekend deze twee landen zich het meest tegen de sancties verzetten heeft naar alle waarschijnlijkheid te maken met de geopolitieke en economische belangen.
Sancties Rusland blijken vooral schadelijk voor Europa (Bron: RFERL)
Griekenland en Italië tegen sancties
Griekenland wordt door haar strategische ligging een belangrijke schakel in de Silk Road handelsroute. Daarnaast kan Griekenland zich met de aanleg van een nieuwe zuidelijke transportroute voor aardgas ontwikkelen tot een belangrijk knooppunt voor de distributie van aardgas voor alle Europese landen rond de Middellandse Zee. Poetin heeft niet voor niets gezegd dat Griekenland een belangrijke handelspartner is in Europa.
Ook Italië heeft belang bij het herstel van de relaties met Rusland. Het was tenslotte Italië dat samen met Rusland de South Stream wilde ontwikkelen. Nadat dat project in 2014 werd afgeblazen is een alternatieve route via de Trans-Adriatic Pipeline in beeld gekomen. Ook hebben Italiaanse energiebedrijven onlangs belangstelling getoond in de Nord Stream 2. Tegelijkertijd is Rusland door haar olierijkdom een belangrijke afzetmarkt voor Italiaanse luxeproducten.
Het spreekt voor zich dat verdere samenwerking met Rusland haaks staat op het huidige sanctiebeleid. Het is daarom te hopen dat Europa de sancties tegen Rusland stopt en dat de relatie met Rusland weer hersteld kan worden.
Turkije zal in de toekomst een belangrijke rol gaan spelen in de Europese energievoorziening. Met de aanleg van diverse nieuwe pijpleidingen ontstaat er een zuidelijke transportroute om aardgas uit Rusland en Azerbeidzjan naar de Europese markt te brengen.
De aanleg van een zuidelijke transportroute maakt de energievoorziening naar Europa minder afhankelijk van bestaande routes door potentiële ‘risicogebieden’ als Oekraïne en de Baltische Staten. In dit artikel vatten we de laatste ontwikkelingen samen en beschrijven we kort welke pijpleidingen er allemaal op de planning staan.
Turkish Stream
Op 10 oktober ondertekenden Poetin en Erdogan een overeenkomst over de aanleg van de Turkish Stream. Deze nieuwe transportroute bestaat uit twee gasleidingen die beide een capaciteit hebben van 15,75 miljard m³ gas per jaar.
De eerste leiding zal rechtstreeks aardgas leveren aan Turkije, terwijl de tweede bedoeld is voor transport van aardgas richting de Europese markt. De pijpleiding door de Zwarte Zee wordt door Gazprom aangelegd en zal tegen het einde van 2019 gereed zijn. De Turkish Stream begint met twee pijpleidingen, maar in de toekomst kan de capaciteit verdubbeld worden door het aantal uit te breiden naar vier.
"We zijn getuige van de ondertekening van het een overeenkomst tussen twee landen voor de bouw van de Turkish Stream. Als onderdeel van dit project en onze verdere samenwerking hebben we overeenstemming bereikt over een korting op aardgas voor Turkije. Op deze manier komen we dichterbij de realisering van het plan van de Turkse president om een belangrijk energieknooppunt in Turkije te bouwen", aldus Poetin.
De aanleg van de Turkish Stream is dus niet alleen bedoeld om meer aardgas naar Turkije te exporteren, maar ook om een extra transportroute te hebben om de Europese gasmarkt te kunnen bedienen. Econoom Mark Thornton van het Ludwig von Mises Instute zei daar het volgende over tegenover Russia Today:
"Europa is altijd al van Rusland afhankelijk geweest voor haar energievoorziening, vooral voor olie. Maar de laatste jaren is ook de afhankelijkheid van aardgas steeds groter geworden. Rusland is een van de weinige landen die voor een lange termijn energie kan exporteren. Natuurlijk is er de laatste decennia ook aanbod van energie uit het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. Maar de afhankelijkheid van Rusland voor energie gaat al een eeuw terug."
De Turkse president Erdogan zei dat Turkije een belangrijke doorvoerhaven moet worden voor Europa en dat hij met Rusland wil samenwerken om dat doel te bereiken. Tijdens het World Energy Congress in Istanbul zei hij daar het volgende over:
"Turkije wil een transportroute worden voor Europa en heeft de intentie om samen met Rusland een aanvoerroute te maken voor energietransport richting Europa. We kijken positief naar de Turkish Stream, die door Rusland ontwikkeld zal worden. Via deze pijpleiding kan het gas rechtstreeks door de Zwarte Zee naar de Balkan stromen."
Turkish Stream levert gas richting Turkije en Europa (Bron: Gazprom)
South Stream (gestopt in 2014)
De aanleg van een zuidelijke transportroute richting Europa ging niet zonder slag of stoot. De Turkish Stream kwam namelijk pas op de agenda toen duidelijk werd dat Bulgarije geen medewerking wilde verlenen aan de aanleg van de South Stream.
De South Stream was een initiatief van Rusland en Italië dat in 2007 werd aangekondigd. Het project werd in december 2014 gestaakt vanwege Europese bezwaren en de Westerse sancties die werden opgelegd na de ontwikkelingen in de Krim. Kort daarna kwamen Turkije en Griekenland in beeld voor de aanleg van een alternatieve route.
In 2014 werd een streep gezet door het South Stream project (Bron: Gazprom)
Trans Adriatic Pipeline (TAP)
Op 30 september werd officieel het startschot gegeven voor de aanleg van de Trans Adriatic Pipeline (TAP), een 878 kilometer lange pijpleiding door Griekenland en Albanië. Via deze pijpleiding, die op het netwerk van Turkije aangesloten zal worden, kan aardgas uit Rusland en Azerbeidzjan verder gedistribueerd worden richting verschillende Zuid-Europese landen als Bulgarije, Bosnië-Herzegovina, Montenegro en Kroatië.
Aan het andere uiteinde loopt de Trans Adriatic Pipeline door tot onder de Adriatische Zee richting het Italiaanse vasteland. Daarmee realiseert Italië op de lange termijn wat met de South Stream niet lukte, namelijk een nieuwe transportroute om de energievoorziening veilig te stellen.
Deze nieuwe pijpleiding heeft een capaciteit van 10 miljard m³ gas per jaar, voldoende om 7 miljoen huishoudens van energie te voorzien. Het project moet in 2020 gereed zijn. Meer informatie over dit project is hier te vinden.
Trans Adriatic Pipeline (TAP) brengt aardgas richting Europa (Bron: TAP-AG)
Italië wil haar energievoorziening voor de toekomst veilig stellen en ziet Rusland daarin als een belangrijke handelspartner. Begin deze maand lieten verschillende Italiaanse energiebedrijven weten dat ze willen deelnemen in zowel de Nord Stream 2 als in projecten die aan de Turkish Stream verbonden zijn.
"Italiaanse partners hebben belangstelling getoond. Het is geen geheim dat Saipem [onderdeel van het Italiaanse energiebedrijf Eni] deelneemt in de relevante procedures die Gazprom implementeert met betrekking tot de Nord Stream en de Turkish Stream", zo verklaarde Arkady Dvorkovich, plaatsvervangend vice-premier van Rusland tegenover persbureau TASS.
Trans Anatolian Pipeline (TANAP)
Met de Trans Anatolian Pipeline (TANAP) bouwt Turkije aan een zuidelijke transportroute van de Kaspische Zee tot aan de Turkse grens met Griekenland. Deze 1.841 kilometer lange gasleiding begint in Azerbeidzjan en loopt via Georgië en Turkije door richting Griekenland.
Dit project werd in 2011 aangekondigd en in 2015 begon men met de daadwerkelijke constructie. Men verwacht dat de pijpleiding vanaf 2018 in gebruik genomen kan worden en vanaf 2020 ook gas naar Europa kan exporteren. De TANAP zal in het begin een capaciteit hebben van 16 miljard m³ gas per jaar, maar dat kan later met sterkere turbines verder opgeschaald worden tot maximaal 60 miljard m³.
De TANAP zal worden aangesloten op de hierboven beschreven Trans Adriatic Pipeline, zodat het aardgas uit Azerbeidzjan de Europese markt kan bereiken. Daarmee realiseert Turkije haar plannen voor een Zuidelijke gascorridor naar Europa en versterkt het land haar strategische positie tussen Europa en Azië.
TANAP brengt aardgas van Azerbeidzjan naar Turkije en Europa (Bron: Wikipedia)
Conclusie
Als alles volgens plan loopt liggen er over vijf jaar drie nieuwe pijpleidingen die Turkije een grotere machtspositie geven ten aanzien van de energievoorziening van Europa. Ook wordt Griekenland een belangrijke schakel in de distributie van aardgas voor Europa.
Rusland krijgt een extra transportroute om haar aardgas op de Turkse en Europese markt te brengen en Zuid-Europese landen worden minder afhankelijk van de bestaande transportroutes door Oekraïne en de Baltische Staten.
China timmert hard aan de weg met de Silk Road en het ‘One Belt One Road’ initiatief. De volgende kaart laat zien waar de belangrijkste handelsroutes van de 21e eeuw lopen en waar de Aziatische investeringsbank (of Euraziatische investeringsbank, gezien het aantal Europese landen dat meedoet) nog gaat investeren in nieuwe wegen, spoorlijnen, havens en pijpleidingen voor olie en gas. De opmars van het Euraziatische handelsblok is niet meer te stoppen, gezien de politieke wilskracht van de deelnemende landen. Klik op de kaart voor een grotere versie.
George Friedman, de bekende geopolitieke specialist en – voorspeller, geeft in dit stuk zijn mening over de evolutie van de systeemcrisis waar de wereldeconomie mee kampt: Italië is al minstens acht maanden in crisis, maar de massamedia hebben dit niet eerder dan in juli uitgebracht. Deze crisis heeft geen enkel verband met de Brexit, ook al beweert de Brexit-oppositie het tegenovergestelde. Zelfs al had Groot-Brittannië vóór gestemd, dan nog zou de Italiaanse crisis in omvang toegenomen zijn.
Het hoge aantal slechte leningen op de bankbalansen was al voor de Brexit een probleem. Alleen een spectaculaire verbetering van de economie zou het mogelijk maken om deze leningen af te lossen. En de Europese economie kan niet voldoende groeien om hierin behulpzaam te kunnen zijn.
Italiaanse banken hebben op hun balans niet-presterende kredieten die eigenlijk reeds moesten afgeschreven zijn. Maar liefst zeventien procent van alle leningen zullen naar verwachting niet terugbetaald worden. De te verwachten schade zal niet alleen in de laars worden gevoeld. Italiaanse leningen worden verpakt en herverkocht en Italiaanse banken schrijven in op leningen van andere Europese banken. Die instellingen hebben op hun beurt leningen aangegaan met Italiaans staatspapier als onderpand. Italië is de vierde economie van Europa en in tegenstelling met Griekenland kan men gerust stellen dat het ‘la mamma’ is van alle systemische bedreigingen.
Bail-ins, geen bail-outs
De enige uitweg bestaat uit een bail-out door de regering. Italië maakt echter deel uit van de eurozone en dus is de mogelijkheid om zich 'uit de crisis te printen' beperkt. De regels van de Europese Unie (EU) maken het bovendien moeilijk voor overheden om banken te redden met belastinggeld (bail-out). De EU hanteert nu een bail-in strategie wat inhoudt dat schuldeisers en depositohouders van een falende bank hun geld dreigen kwijt te raken.
Dat is hetgeen de EU aan Cyprus oplegde. In Cyprus werden deposito's van meer dan 100.000 euro in beslag genomen om de schulden van de lokale banken te delgen. Een deel van deze sommen werd teruggestort, het grootste gedeelte niet.
De bail-in is een formule die tot bankruns aanzet. Het in Cyprus geconfisqueerde geld was afkomstig van pensioenfondsen en lonen. Rome wil er zeker van zijn dat depositohouders hun deposito's niet kwijtraken, want een run op de banken staat garant voor een heuse meltdown. En een ineenstorting zou de regering doen vallen en de weg vrijmaken voor de eurosceptische 'Vijfsterrenbeweging' van Beppe Grillo.
De bail-in regel is in voege omdat Duitsland geen belastinggeld wil gebruiken om financiële instellingen te redden via een bail-out. De groeiende populariteit van de nationalistische partij 'Alternative für Deutschland' bewijst dat het anti-Europese sentiment bij onze oosterburen sterk toeneemt. De Duitsers zitten met het gevoel dat vooral zij de fiscale verantwoordelijkheid dragen voor de eurozone en wensen niet meer te blijven betalen voor het onverantwoordelijke gedrag van anderen (Zuid-Europa).
De Duitse regering is dus gebonden en kant zich bewust tegen een Europees depositogarantiesysteem omdat dit 'Heimatgeld' op het spel zou zetten. En Duitsland zal ook niet toelaten dat er zomaar eurogeld zal worden gedrukt, daarvoor is de herinnering aan de hyperinflatie van de twintiger jaren van vorige eeuw nog te levendig. De Italianen kunnen dus hun problemen alleen aanpakken door de EU-regels te veronachtzamen, wat ze momenteel ook doen.
Crisis deint uit
En er broeit een andere Europese crisis. Duitsland haalt bijna de helft van haar bruto binnenlands product (bbp) uit export. Ondanks alle discipline en soberheid die de Duitsers zo kenmerken, blijft er het feit dat hun welvaart goeddeels afhangt van hun bekwaamheid om te exporteren. Maar die exportkracht hangt uiteindelijk ook af van de behoeften en de financiële gezondheid van hun buitenlandse klanten.
Duitsland voert veel uit naar de EU en de Italiaanse crisis zou een Europese bankencrisis kunnen veroorzaken. Dat zou de Duitse export behoorlijk pijn doen, het bbp naar beneden halen en de werkloosheid doen oplopen. Het is dus niet meer dan logisch dat de Duitsers er alles aan zouden doen om een Italiaanse faling af te wenden. Maar kanselier Merkel voelt er niet veel voor om haar landgenoten te vertellen dat hun economie afhankelijk is van de gezondheidstoestand van Italië.
De productie van Duitse kapitaalgoederen viel met 4% terug ten opzichte van de maand ervoor. De productie van consumptieproducten steeg met slechts 0,5%. Het staat vast dat de Duitse consumentenmarkt mogelijke exportverliezen op geen enkele manier kan opvangen. Het zakenleven bij onze oosterburen is zich bewust van dat gevaar. Daarbij komt nog dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) onlangs verklaarde dat Deutsche Bank, de grootste bank van Duitsland, het belangrijkste systeemrisico vormt voor de wereldeconomie. Een faillissement zoals dat van Italië zou in Europa een kettingeffect tot gevolg hebben dat ook Deutsche Bank zou raken.
Het Amerikaanse puzzelstuk
Toch vormt een Amerikaanse recessie de echte bedreiging voor Duitsland. Recessies zijn een normaal fenomeen, het zijn cyclische gebeurtenissen die nodig zijn om de economische efficiëntie te behouden en die inefficiënte bedrijven doen verdwijnen. De Verenigde Staten worden gemiddeld om de zes à zeven jaar geconfronteerd met een recessie. Momenteel huist er in het monetair beleid en in de economie een hoop irrationaliteit. De rentecurve begint af te vlakken. Normaal gesproken wordt een recessie drie à zes maanden voorafgegaan door een grote neergang van de financiële markten. Dat betekent dat we dit jaar allicht geen recessie zullen krijgen, maar mogelijk wel in 2017.
Omdat er stagnatie is in Europa, heeft Duitsland haar exportactiviteiten verlegd naar andere landen en in het bijzonder naar de Verenigde Staten. Als in Amerika de economie terugvalt, zal ook de vraag naar Duitse goederen afnemen. Voor Duitsland echter betekent een exportdaling van 1% dat het bbp met een half procent terugvalt. Gezien de huidige minimale groei, zou de val van enkele procenten de Duitse economie in een recessie brengen en hoge werkloosheid veroorzaken.
Een Amerikaans conjunctuurprobleem zou niet alleen Duitsland raken, maar ook de rest van Europa. Vele landen voeren uit naar de VS, hetzij rechtstreeks of via het produceren van componenten voor Duitse en Britse producten. De VS zijn enigszins blootgesteld aan buitenlandse wanbetalingen, maar niet voldoende om het Amerikaanse financieel-economische systeem neer te halen. Amerika is, meer dan Europa, een tamelijk zelfvoorzienende economie en minder afhankelijk van export.
De 'big picture'
De EU dient de Italiaanse en Duitse problemen aan te pakken, maar haar regelgeving maakt het vinden van oplossingen heel moeilijk. Wat er in Europa gebeurt, is in de eerste plaats een politieke en bestuurlijke crisis. Het Europese stelsel werd gecreëerd om vrede en welvaart te bevorderen, niet om een complexe economie te beheren.
De argumentatie van diegenen die gekant zijn tegen internationalisme is simpel. Soms falen de grote internationale systemen. Des te minder men verstrikt in -en afhankelijk is - van deze systemen, des te minder schade men zal ondervinden. En vermits deze systemische ongelukken in het verleden geleid hebben tot politieke conflicten en crisissen, krijgt het pleidooi voor nationalisme meer wind in de zeilen. Het is evident dat een systeemcrisis hoe dan ook zal leiden tot toenemend nationalisme.
Bron: Mauldin Economics(Dit artikel verscheen eerder op het blog systeemcrisis.blogspot.nl)
De bankensector in de Eurozone staat onder druk door een overaanbod van financiële instellingen, zo concludeert ECB president Mario Draghi. Dat verklaart volgens hem de lage winstgevendheid van de sector, meer dan het rentebeleid van de centrale bank. Uit de bankensector is veel kritiek op extreem lage rente van de ECB, omdat dat de winstmarge van banken zou aantasten.
De ECB introduceerde in de zomer van 2014 een negatieve rente, die stapsgewijs verhoogd werd tot -0,4%. Daardoor moeten banken geld betalen over de overtollige reserves die ze bij de centrale bank parkeren. Deze kosten drukken op de winstmarge, waardoor banken genoodzaakt zijn hun spaarrente verder te verlagen. Bij de grootste Nederlandse banken krijg je momenteel minder dan een halve procent rente, terwijl sommige banken in Duitsland en Zwitserland al een negatieve spaarrente doorberekenen aan vermogende spaarders.
Kapitaalmarkt
Volgens Draghi is de bankensector veel te groot geworden ten opzichte van de kapitaalmarkt, waardoor ze hun kosten moeilijk kunnen doorberekenen aan de klanten. Het verdienmodel van banken is ook zodanig dat het effect van de economische cyclus versterkt wordt. In goede tijden maken de banken veel winst, maar in slechte tijden blijken ze erg kwetsbaar. De afhankelijkheid van kredietverlening is in de Verenigde Staten veel kleiner, omdat de kapitaalmarkt daar veel groter is dan in Europa. Op de kapitaalmarkt geven bedrijven obligaties en aandelen uit, wat voor banken een extra bron van inkomsten betekent.
Eerder deze week zei ook Luc Coene, voormalig gouverneur van de Belgische centrale bank, dat Europa teveel financiële instellingen heeft. De spaarder moet er dus serieus rekening mee houden dat men in de toekomst banken zal laten vallen, wanneer deze in de problemen komen.
De EU wil multinationals die belastingen proberen te ontwijken harder aanpakken, zo maakte Dijsselbloem bekend na afloop van een vergadering tussen alle ministers van Financiën van de Eurozone.
Verschillende Amerikaanse multinationals gebruiken de mazen in de Europese wetgeving om op grote schaal belastingen te ontwijken. Ze zetten een brievenbusmaatschappij of kantoor op in een land met een voor hen zeer gunstig belastingklimaat (zoals Ierland of Nederland) en gebruiken deze constructie zodat een groot deel van de winst onbelast blijft.
Belastingontwijking
Europa wil harder optreden tegen de multinationals die dit soort constructies gebruiken om minder belasting te betalen. Apple kreeg onlangs nog een miljardenboete van de Europese Commissie en de kans is groot dat meer bedrijven zullen volgen. De Europese Commissie gaat ook onderzoek doen naar belastingontwijking door webwinkel Amazon en fastfoodketen McDonald's.
"Mijn boodschap aan die bedrijven is dat ze de verkeerde strijd aan het voeren zijn. Jullie moeten verder gaan, de tijden zijn veranderd", zo verklaarde Dijsselbloem voorafgaand aan de ontmoeting met de ministers van Financiën."Jullie moeten op een eerlijke manier belasting betalen, een gedeelte in de VS en een gedeelte in Europa. Dus zorg dat je daar klaar voor bent."
Dijsselbloem tegen de multinationals: "Jullie moeten op een eerlijke manier belasting betalen"
Europese belastingregels
Om de belastingontwijking effectief aan te kunnen pakken is een Europese aanpak nodig, waarbij een aantal belastingregels geharmoniseerd worden. Pierre Moscovici van de Europese Commissie zal daar de komende weken meer informatie over naar buiten brengen.
Het doel is dat alle landen van de Europese Unie in de toekomst dezelfde regels krijgen over welk deel van de winst belasting geheven moet worden. Daarmee moet een einde komen aan belastingconstructies waardoor een bedrijf als Apple effectief maar 0,005% belasting hoeft te betalen.
Nu Europa belastingontwijking harder wil aanpakken is het voor Amerikaanse multinationals minder aantrekkelijk geworden om zich in landen als Ierland, Nederland en Luxemburg te vestigen. Maar daarmee is het probleem van belastingontduiking niet verdwenen.
"Ik denk niet dat Apple Ierland zal verlaten, maar het beleid van de Europese Commissie zorgt er wel voor dat multinationals voortaan wel twee keer nadenken voordat ze zich in een EU-land vestigen. De kans is groot dat we een verschuiving zien richting van Ierland en Luxemburg naar landen als Zwitserland en Singapore", zo verklaarde belastingconsultant Ryan Dudley tegenover de politieke nieuwssite Salon.
Verenigde Staten
Europa wil het probleem van belastingontwijking door grote bedrijven aan te pakken, in tegenstelling tot de Verenigde Staten. Die hebben zich nauwelijks gemengd in dit debat, wat natuurlijk ook goed te verklaren is gezien veel van die multinationals Amerikaanse bedrijven zijn.
Veel Amerikaanse bedrijven parkeren hun geld in het buitenland, omdat het door de Amerikaanse belastingregels niet gunstig is om dat geld terug te halen naar de VS. President Obama wil dat dit geld terug komt naar de Verenigde Staten en deed daarom begin vorig jaar een voorstel deze geparkeerde winsten eenmalig met slechts 14% te belasten.
"De Obama regering zegt dat ze het geld wil terughalen, maar als we naar de feitelijke plannen kijken, dan bekrachtigen die de mazen in de wetgeving. Het is een geweldig cadeautje", zo concludeert Clark Gascoigne van de Financial Accountability and Corporate Transparance Coalitian tegenover Salon.
Lees ook:
Ooit zong Bob Dylan ’the times they are a changing’. Het zou zo maar kunnen dat we aan de vooravond staan van een belangrijke verandering in het economisch beleid in de Westerse landen. Tot dusverre waren overheden ervan overtuigd dat de financiële crisis, die de wereld al bijna acht jaar in haar greep houdt, alleen op te lossen was door fors te bezuinigen om zo hervormingen te kunnen doorvoeren. Als er al gestimuleerd moest worden dan was dat een taak van centrale bankiers. Economen als Larry Summers, die een meer Keynesiaanse aanpak van overheidsstimuleringen bepleitten, kregen geen voet aan de grond!
Na jaren van bezuinigen, lastenverhogingen voor de burger en monetaire verruiming moeten we vaststellen dat dit beleid grotendeels gefaald heeft. Er is weer wel economische groei, maar daar is alles mee gezegd. Daar staan ontegenzeggelijk grote nadelen tegenover. De inkomensongelijkheid is in veel westerse landen tijdens de crisisjaren versneld toegenomen. De positie van de middenklasse staat zwaar onder druk met als gevolg dat de politieke instabiliteit in het Westen snel toeneemt.
Overheidstekorten weer omhoog
Onder druk wordt alles vloeibaar en dat gebeurt nu. In veel Westerse landen groeit de neiging en de bereidheid om de huidige overheersende economische doctrine van eindeloos bezuinigen los te laten. Het eerste land dat niet langer twijfelt om de overheid weer een dominante rol te laten in het economisch leven is Canada. De huidige premier Justin Trudeau gaat de komende zes jaren bewust de overheidstekorten laten oplopen om de economie nieuw elan te geven.
Bij het buurland, de Verenigde Staten, is het sinds de pijlsnelle opkomst van Donald Trump niet langer uit den boze om over het opvoeren van de overheidsbestedingen te filosoferen en ook daadwerkelijk reële plannen op te stellen. De dreiging van een presidentschap van Donald Trump dwingt ook Hillary Clinton daadwerkelijk aandacht te besteden aan de klachten van de doorsnee Amerikaanse burger. Het kan bijna niet anders of dat betekent dat ook de Amerikaanse overheid meer zal doen om de ontevreden en verarmde burger tegemoet te komen.
De grootste stappen voorwaarts worden echter in het Verre Oosten gezet. Aan kop gaat Japan, dat een ongekend groot bedrag van ongerekend $270 miljard gaat vrijmaken voor leningen en projecten voor de langere termijn en voor stimuleringsmaatregelen op de korte termijn. Er zijn plannen om de salarissen in de publieke sector te verhogen en er zijn voorstellen gedaan die het mogelijk en aantrekkelijk moeten maken dat meer vrouwen in Japan de arbeidsmarkt op gaan. Ook China doet van zich spreken met goedkope leningen aan banken, bedrijven en lokale overheden in een poging de groei te stimuleren.
Europa
De regio die het minst warm loopt voor veranderingen is Europa. Hoewel zelfs het Internationaal Monetair Fonds zich meer en meer opwerpt als pleitbezorger van een grotere rol voor de overheid om de economie te stimuleren, is zeker in noordwest Europa de bereidheid daartoe gering. Landen als Duitsland en Nederland zijn er nog steeds van overtuigd dat de huidige economische gang van zaken juist te wijten is aan een teveel aan schulden en overheidsuitgaven. Het helpt dus niet om die weg opnieuw in te slaan als de groei nog steeds heel zwak is. Het helpt zeker niet als er schulden genaakt gaan worden om bodemloze putten mee te financieren!
Misschien dat de Brexit aanleiding kan zijn om die mening toch te herzien. Sinds de memorabele dag van 24 juni is de bereidheid om het fiscale beleid te herzien over de volle breedte van het politieke spectrum sterk gegroeid. Symbolisch daarvoor is het ontslag van de Britse minister van Financiën, George Osborne. Hij was als minister pleitbezorger voor een streng bezuinigingsbeleid door de overheid. Zijn opvolger, Philip Hammond, heeft al gezegd dat het tijd is voor een 'fiscale reset', mocht dat nodig zijn om een recessie te voorkomen of te bestrijden.
Misschien de grootste stimulans om het huidig strenge bezuinigingsbeleid te herzien komt waarschijnlijk uit het stemhokje. Ook in Duitsland en Nederland zijn er binnen een jaar belangrijke verkiezingen. Een grote winst lijkt weggelegd voor meer extreme partijen, terwijl het midden weggevaagd dreigt te worden. Dat kan het midden ertoe brengen de burger meer zoet in plaats van alsmaar meer zuur te bieden!
Cor Wijtvliet
Deze bijdrage is mogelijk gemaakt door BeurshalteOver Beurshalte:Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden!Disclaimer: Bovenstaand artikel is geen professioneel beleggingsadvies en het is ook geen uitnodiging om te gaan beleggen. Beleggen brengt kosten en risico’s met zich mee. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het artikel is louter de persoonlijke mening van de auteur.
De aanleg van de Turkish Stream, een gasleiding van Rusland naar Turkije, liep eind vorig jaar vertraging op door het incident met het neerschieten van een Russische gevechtsvliegtuig door het Turkse leger. Maar sinds Erdogan in juni zijn excuses aanbood lijkt er weer vaart te komen in het project. De Turkse president bracht deze week zelfs een bezoek aan zijn Russische collega in Moskou om de banden tussen beide landen weer aan te halen.
Turkije is voor Rusland een belangrijke schakel, omdat het land op de route ligt van de gasleiding naar het zuiden van Europa. Met de Turkish Stream kan Rusland niet alleen rechtstreeks aardgas leveren aan Turkije, maar komt er via Griekenland ook een nieuwe route bij om het zuiden van Europa van energie te voorzien. Moskou wil de levering van aardgas via Oekraïne tot een minimum beperken, omdat dit land door Moskou gezien wordt als een potentieel risico voor de energievoorziening van Europa.
Voor Turkije is er ook een goede reden om de relatie met Rusland te herstellen, want door het neerhalen van het gevechtsvliegtuig komen er veel minder toeristen uit Rusland naar de Turkse badplaatsen. Het toerisme in Turkije heeft er dus ook belang bij dat de verhoudingen tussen beide landen hersteld worden.
Krijgt de Turkish Stream weer groen licht? (Afbeelding via Wikipedia)
Turkish Stream
De Turkish Stream wordt gezien als de meest veilige transportroute richting het zuidwesten van Europa. De pijpleiding loopt rechtstreeks van Rusland door de Zwarte Zee, om aan land te komen in het Turkse plaatsje Kıyıköy. Van daaruit kan de pijpleiding over land verlengd worden tot aan de grens met Griekenland. De pijpleiding loopt door het ‘Europese’ deel van Turkije, dat over het algemeen als zeer veilig bekend staat. Alternatieve transportroutes die vanuit het Midden-Oosten door Iran en Irak naar Turkije lopen zijn kwetsbaarder voor instabiliteit in de regio.
Het Turkish Stream project werd in 2014 door Poetin aangekondigd als alternatief voor het oorspronkelijke ‘South Stream’ project. De South Stream kon geen doorgang vinden, omdat het op veel weerstand stuitte van de Europese Unie. De bouw van de gasleiding zou strijdig zijn met de Europese afspraken om minder afhankelijk te worden van energie uit Rusland. Deze afspraken worden overigens al genegeerd door verschillende Europese energiebedrijven, die samen met Gazprom bouwen aan de Nord Stream 2 gasleiding.
