Zoals u gemerkt heeft zijn we op Marketupdate het afgelopen jaar meer gaan berichten over geopolitieke ontwikkelingen. Niet alleen omdat we dat belangrijk vinden, maar ook omdat veel van onze lezers dit soort artikelen weten te waarderen. Dat blijkt ook als we de balans opmaken van de best gelezen artikelen van het afgelopen jaar, want daarvan behoort de meerderheid tot deze categorie.
Toch werden ook verschillende economische berichten zeer goed gelezen, zoals ons artikel over de waardedaling van het honderd gulden biljet en de oproep van RBS om je voor te bereiden op een deflatoire depressie. Een artikel over de stijging van de Amerikaanse staatsschuld wist tegen onze verwachting in ook de top tien van meest gelezen artikelen te halen. We nemen de top tien van 2016 nog even kort met jullie door.
1. Dit doet inflatie met honderd gulden
Op 25 juli was de laatste dag waarop je oude bankbiljetten van 100 gulden met het portret van Michiel de Ruyter kon inwisselen bij de Nederlandsche Bank. Dat had je overigens beter niet kunnen doen, want de verzamelwaarde van het biljet was toen al veel hoger dan de intrinsieke waarde van omgerekend iets meer dan €45. Toch werden er op die dag nog circa honderd biljetten ingeleverd bij het hoofdkantoor van de Nederlandsche Bank in Amsterdam.
We maakten een rekensom om te laten zien hoeveel waarde het bankbiljet door de jaren verloren heeft. Op basis van officiële inflatiecijfers kwamen we tot de conclusie dat je in 1970 ruim vier keer zoveel boodschappen kon kopen voor je biljet van honderd gulden dan in 2016. Omgerekend naar goud is de koopkracht van honderd gulden sinds 1970 zelfs met 95% gedaald. Niet alleen wij waren geschokt door de omvang van de inflatie!
Bankbiljet van 100 gulden is door inflatie bijna waardeloos geworden
Aantal keer gelezen: 5.673 keer
2. Canadese journaliste onthult leugens Syrië en Aleppo
Een artikel dat veel stof deed opwaaien was onze vertaling van een verklaring van de Canadese journaliste Eva Bartlett. Ze beweerde dat de berichtgeving in de Westerse media over Syrië niet klopt en dat er helemaal geen sprake is van een burgeroorlog in Syrië. In plaats daarvan voert het regeringsleger strijd met rebellen die uit het buitenland gefinancierd worden. Om deze proxy-oorlog te winnen schakelde de Syrische leider Assad de hulp in van Rusland.
Begin dit jaar voorspelde de Royal Bank of Scotland veel onheil voor de wereldeconomie en de financiële markten. Ze zeiden dat 2016 een catastrofaal jaar zou worden en dat klanten er daarom verstandig aan deden om veiligheid te zoeken in cash en staatsobligaties. Analisten van de bank hielden rekening met een verdere daling van de olieprijs tot $16 per vat en een 20% daling van de aandelenmarkten.
Sommige aandelenmarkten verloren begin dit jaar inderdaad meer dan twintig procent, terwijl de olieprijs een dieptepunt van minder dan $30 per vat bereikte. Maar van een deflatoire depressie was zeker geen sprake. Sterker nog, de aandelenmarkten kwamen ook dit jaar weer in een opwaartse trend. Wel neemt de onzekerheid op de obligatiemarkt toe, gezien de stijging van de rente.
Aantal keer gelezen: 4.863 keer
4. John Pilger: “Derde Wereldoorlog is al onderweg”
De waarschuwing van de Australische documentairemaker en journalist John Pilger wist binnen tien dagen de top tien van meest gelezen artikelen binnen te stormen. Volgens Pilger stevent de wereld in een hoog tempo af op een Derde Wereldoorlog. Hij maakt zich zorgen over propaganda, de dreiging van een nucleaire oorlog, de oplopende spanningen tussen de Verenigde Staten en China en het stilzwijgen van de Westerse media. Marketupdate heeft de indringende boodschap van John Pilger volledig vertaald en dat werd door jullie bijzonder gewaardeerd.
Aantal keer gelezen: 4.272 keer
5. Regering Duitsland: “Haal voor 10 dagen voedsel en water in huis”
Afgelopen zomer deed de Duitse regering een oproep aan alle burgers om voor minstens tien dagen aan voedsel en water in huis te halen. Ook zou men er verstandig aan doen meer contant geld en een EHBO pakket in huis te halen. Het was voor het eerst sinds de val van de Berlijnse Muur in 1989 dat de Duitse regering een dergelijk advies naar buiten bracht.
De aanbeveling om meer eten en drinken in huis te halen is op zichzelf al een zorgwekkend signaal, maar daar blijft het niet bij. In het rapport staan ook andere aanbevelingen, zoals de installatie van meer alarmsystemen, het versterken van gebouwen en het voorzien in voldoende schuilplaatsen. Een zorgwekkende ontwikkeling. We vragen ons af hoeveel mensen hier daadwerkelijk actie op ondernomen hebben.
Aantal keer gelezen: 4.082 keer
6. Amerikaanse staatsschuld passeert $19 biljoen
De Amerikaanse staatsschuld steeg begin dit jaar tot boven de $19 biljoen en is onder president Obama in acht jaar tijd bijna verdubbeld. Een zorgelijke ontwikkeling, zeker nu centrale banken van andere landen hun dollarreserves willen afbouwen. Wie moet die Amerikaanse tekorten financieren als de olieproducerende landen in het Midden-Oosten en exportlanden in Azië de geldkraan dichtdraaien?
Aantal keer gelezen: 3.196 keer
7. Sahra Wagenknecht: “Het is tijd de NAVO te vervangen”
Afgelopen zomer hielden de NAVO landen onder leiding van de Verenigde Staten een grootschalige militaire oefeningen, vlak bij de Russische grens. Volgens sommigen bittere noodzaak vanwege een vermeende 'Russische dreiging', volgens anderen een ongekende en zeer gevaarlijke provocatie richting Rusland. De Duitse politica Sahra Wagenknecht uitte haar frustraties in de Bundestag over deze militaire operatie en vroeg zich af of het niet beter is de NAVO te vervangen. Ook deze toespraak hebben we volledig uitgeschreven.
Aantal keer gelezen: 2.969 keer
8. Medvedev: “Derde Wereldoorlog kan in Syrië beginnen”
Als bepaalde Arabische landen grondtroepen naar Syrië sturen, dan lopen we het risico van een nieuwe wereldoorlog. Dat zei de Russische premier Dmitry Medvedev begin dit jaar in een exclusief interview met het Duitse Handelsblatt. “Alle partijen die betrokken zijn in het conflict zullen worden meegesleurd in een oorlog”, zo voegde hij eraan toe. Medvedev riep alle betrokken partijen in het conflict op aan de onderhandelingstafel te gaan zitten, om de wereld voor een nieuwe wereldwijde ramp te behoeden.
Gelukkig is het (nog) niet zo ver gekomen. Door hulp uit Rusland kon het Syrische leger weer gebied veroveren op de rebellen. Deze week bereikten Turkije, Rusland en Iran een nieuw staakt-het-vuren in Syrië. We zijn benieuwd of de nieuwe Amerikaanse president Trump zich in dit conflict zal opstellen.
Aantal keer gelezen: 2.962 keer
9. Syrië: “Amerikaanse leger voerde overleg met ISIS”
De Amerikaanse coalitie probeert ISIS te bestrijden, maar er zijn ook berichten die juist het tegendeel bewijzen. Het Syrische leger beweerde een audiofragment in handen te hebben met gesprekken tussen het Amerikaanse leger en de strijders van ISIS. Het zou gaan om een gesprek dat op 17 september heeft plaatsgevonden, vlak voor de bombardementen nabij Deir ez-Zor. Dit bericht was opmerkelijk, omdat er op dat moment een staakt-het-vuren was dat zowel door de Amerikanen als door de 'gematigde rebellen' genegeerd werd. Kort nadat de Amerikaanse coalitie bombardementen uitvoerde op stellingen van het Syrische leger in Deir ez-Zor openden terroristen de aanval. Toeval?
Aantal keer gelezen: 2.929 keer
10. Karel van Wolferen: “NAVO is uiterst gevaarlijk”
De NAVO is wellicht een van de gevaarlijkste organisaties ter wereld, dat zei journalist en hoogleraar Karel van Wolferen afgelopen zomer in een uitgebreid gesprek bij Café Weltschmerz. Amerika wil zoveel mogelijk controle houden op de wereld en via de NAVO kan ze die controle uitoefenen op Europa. Het heeft er volgens hem alle schijn van dat ze aanstuurt op een conflict met Rusland. We zijn minder dan een half jaar later en de discussie is nog steeds actueel...
Aantal keer gelezen: 2.404 keer
De Britse aandelenmarkt sluit het jaar af met een nieuw record, maar dat wil niet zeggen dat beleggers veel wijzer zijn geworden van de Brexit. De FTSE 100 index ging na de Brexit weliswaar met 15% omhoog, maar dat was alleen als je rekent in Britse ponden. Reken je het rendement om naar euro’s, dan blijkt dat de aandelen op hetzelfde niveau staan als begin dit jaar. In dollars staat de FTSE 100 index zelfs een paar procent lager dan aan het begin van het jaar.
Het besluit om de Europese Unie te verlaten heeft aandelenbeleggers in het Verenigd Koninkrijk per saldo dus niets opgeleverd. Veel meer dan een compensatie voor de waardedaling van de munt zat er dit jaar niet in. Beleggers uit de eurozone en uit het dollargebied hadden de Britse aandelen beter kunnen mijden, gezien het feit dat aandelen elders in Europa en in de Verenigde Staten het veel beter deden.
Brexit heeft beleggers dit jaar per saldo niets opgeleverd (Bron: Bloomberg)
Er heerst paniek binnen de elite van Amerika, zo concludeert Karel van Wolferen in een gesprek met Café Weltschmerz. Nu Donald Trump tegen alle verwachtingen in de verkiezingen gewonnen heeft proberen de Democraten, de gevestigde media en de Amerikaanse inlichtingendienst de schuld van de nederlaag van Hillary Clinton bij Rusland in de schoenen te schuiven.
Dat blijkt niet makkelijk, omdat steeds meer mensen door de leugens en het valse nieuws heen weten te prikken en vraagtekens zetten bij de beschuldigingen aan het adres van Poetin. Hajo Smit en Karel van Wolferen praten u in dit gesprek bij over de laatste politieke en geopolitieke ontwikkelingen.
De regering van Obama heeft nog maar drie weken te gaan, maar laat geen dag onbenut om de relatie met Rusland op scherp te zetten. Donderdag liet de regering in Washington weten dat 35 Russische diplomaten en hun families binnen drie dagen de Verenigde Staten moeten verlaten. Het gaat om medewerkers van de Russische ambassade in Washington en het Russische consulaat in San Francisco.
Volgens de Amerikaanse president hebben de Russen de verkiezingen gemanipuleerd met cyberaanvallen. Harde bewijzen blijven uit, maar als alle grote Amerikaanse media deze berichten keer op keer overnemen kunnen ze op een gegeven moment gewoon zeggen dat de bewijzen zich opstapelen. We wachten nog altijd op meer specifieke aanwijzingen dat Rusland de verkiezingscampagne gemanipuleerd zou hebben.
Het zal u niet verbazen dat Rusland woest op deze beschuldigingen en nieuwe sancties uit de Verenigde Staten gereageerd heeft. Maria Zakharova, woordvoerster van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, gaf de volgende verklaring af.
Maria Zakharova: “Het lijkt erop dat de Amerikaanse regering nog niet de moed heeft opgegeven om voor de laatste keer nog iets slechts te doen voor de relaties met Rusland. Maar de Amerikaanse regering is waarschijnlijk al lang vergeten dat ze de relatie al verpest heeft. Deze keer gaat het om overduidelijke lekken naar de Amerikaanse massamedia, die ons bang proberen te maken met de uitbreiding van anti-Russische sancties. Met maatregelen van diplomatieke aard en zelfs met sabotage van onze computersystemen. Echter, de laatste kerstgroet van Obama’s team, dat het Witte Huis zal verlaten, is om het cynisch genoeg te laten lijken als een vergeldingsactie op een soort van cyberaanval vanuit Moskou.
Eerlijk gezegd zijn we moe van alle leugens over Russische hackers. Leugens die van bovenaf op ons uitgestort worden. Zes maanden geleden lekte de Obama regering misinformatie om tijdens de presidentsverkiezingen in november mee te kunnen spelen met de gewenste kandidaat. Nu dat doel niet bereikt is proberen ze hun persoonlijke falen te rechtvaardigen. De wraak richting zich nu op de Russisch-Amerikaanse relatie. Nu worden er provocaties geuit door het Witte Huis, maar de waarheid van deze campagne zal vroeg of laat aan het licht komen. Dat zien we nu al gebeuren.
Op 8 december berichtten de Amerikaanse massamedia dat de staatssecretaris van de Amerikaanse staat Georgia, Brian Kemp, had gezegd dat de autoriteiten de hackaanvallen tijdens de verkiezingen hadden gevonden. De sporen bleken uiteindelijk naar een computeradres van het Amerikaanse Department van Binnenlandse Veiligheid te leiden. Wat moet ik dan nog zeggen?
Het enige wat ik er nog aan toe kan voegen is dat ze deze informatie probeerden te verhullen onder een stroom van nieuwe anti-Russische beschuldigingen, waar geen bewijs voor is. Ik wil er graag nog aan toevoegen dat het noodzakelijk is dat de mensen in het Witte Huis goed begrijpen dat als Washington nieuwe vijandige stappen onderneemt, dat ze daar een respons op zal krijgen. Als het betrekking heeft op acties tegen Russische diplomatieke missies in de Verenigde Staten, dan zal dat onmiddellijk weerkaatsen richting Amerikaanse diplomaten in Rusland. Misschien maakt het de Obama regering niet uit wat er zal gebeuren met de bilaterale relatie, maar de geschiedenis zal niet vergevingsgezind zijn voor dit soort “na ons de zondvloed” gedrag.”
Update [13:37]: Adviseurs van Poetin deden de suggestie om 35 Amerikaanse diplomaten het land uit te zetten als vergeldingsactie. Het zou gaan om 31 medewerkers van de Amerikaanse ambassade in Moskou en vier Amerikanen die werkzaam zijn bij het Amerikaanse consulaat in Sint Petersburg. Maar inmiddels is duidelijk geworden dat Poetin dit advies niet zal opvolgen en het advies naast zich neerlegt.
De gematigde rebellen in het oosten van Aleppo werkten samen met militaire eenheden uit onder meer de Verenigde Staten, Saoedi-Arabië, Israël, Turkije en Qatar. Dat zei de Syrische ambassadeur van de Verenigde Naties, Bashar Ja’afari, onlangs in een toelichting op de herovering van de stad Aleppo.
Hij noemde de namen en nationaliteiten van alle buitenlandse individuen die in het oosten van Aleppo samenwerkten met de gematigde rebellen en die probeerden de stad te ontvluchten. Dat was volgens de Syrische ambassadeur ook de reden dat de hierboven genoemde landen drie dagen lang hysterisch naar een oplossing zochten om deze mensen te laten ontsnappen uit Aleppo.
“We gaan deze mensen proberen te vangen en aan jullie te laten zien. Jullie willen ze zien, dan gaan wij ze laten zien. Dit is waarom je die hysterische acties zag van de Fransen, Britten en Amerikanen, want die willen een garantie dat ze veilig uit het oostelijke deel van Aleppo kunnen vertrekken”, aldus de ambassadeur.
Wikileaks
Als Bashar Ja’afari kan aantonen dat militairen uit deze landen samenwerkten met de gematigde rebellen, dan bevestigt dat de eerder door Wikileaks uitgelekte e-mail waarin staat dat Saoedi-Arabië en Qatar de opstandelingen steunen.
Toch houden we nog een slag om de arm, want volgens Amerikaanse media heeft dezelfde ambassadeur eerder valse foto’s laten zien van Syrische soldaten die burgers in Aleppo helpen.
De discussie over nepnieuws en valse nieuwssites kwam pas tegen het einde van dit jaar op de radar, maar het onderwerp is naar onze mening zo belangrijk dat we er graag nog wat extra aandacht aan besteden in onze terugblik op het afgelopen jaar. Het wordt steeds duidelijker dat de gevestigde media hun monopolie op de waarheid verliezen en dat ze er met social media en alternatieve nieuwssites een geduchte concurrent bij hebben.
Het begon allemaal met een artikel op de Washington Post, waarin gesteld wordt dat de Amerikaanse verkiezingen door ‘Russische propaganda’ gemanipuleerd werden. Het artikel verwijst naar een lijst van meer dan tweehonderd zogeheten ‘valse nieuwssites’, die als gemene deler hebben dat ze kritisch durven te schrijven over het buitenlandse beleid van de Verenigde Staten en positiever zijn over Rusland.
Nepnieuws
De alternatieve media en Wikileaks hebben het afgelopen jaar blootgelegd hoe de reguliere media de publieke opinie proberen te beïnvloeden met manipulatieve en eenzijdige berichtgeving. Dat zagen we bijvoorbeeld tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen, waar de media veel meer belangstelling toonden voor de negatieve kanten van Donald Trump dan voor de schandalen en de corruptie van Hillary Clinton.
Maar in plaats van de hand in eigen boezem te steken openen de gevestigde media en de politiek nu de aanval op alle berichtgeving die niet in hun straatje past. Ongewenste berichten worden nu geschaard onder ‘nepnieuws’, dat uit de zoekresultaten van Google en de tijdlijn van Facebook gefilterd moet worden. Werpen we een blik op de lijst van valse nieuwssites, dan blijkt dat hun berichtgeving regelmatig dichter bij de werkelijkheid staat dan die van de gevestigde media.
Monopolie op de waarheid?
Volgens documentairemaker Oliver Stone zitten we al in een media-oorlog, die als doel heeft het publiek te misleiden en de waarheid te verhullen. Er komen zoveel verschillende en tegenstrijdige berichten op ons af dat het steeds moeilijker zal worden feit en fictie van elkaar te onderscheiden. Juist daarom is diversiteit van nieuws belangrijker dan ooit. Dit tijdperk vereist ook een kritische houding van u als lezer, zowel ten aanzien van de gevestigde media als de berichten van alternatieve nieuwsbronnen en sociale media.
De discussie over 'valse nieuwssites' en 'nepnieuws' beperkt zich niet tot het weren van feitelijk onjuiste berichten van dubieuze nieuwssites. Het is een poging om de waarheid opnieuw te definiëren, want wie gaat in de toekomst bepalen welke berichten u wel en niet mag lezen? Het lijkt de eerste stap te zijn richting het censuur, waarin geen ruimte meer is voor volledige persvrijheid.
Censuur
De snelheid waarmee actie wordt ondernomen op 'nepnieuws' zou u zorgen moeten baren. In de Verenigde Staten is al een wet aangenomen om de verspreiding van zogeheten 'valse informatie' en 'propaganda' aan te pakken. Met de Countering Disinformation and Propaganda Act krijgt het 'Global Engagement Center' - een Amerikaanse overheidsinstantie - meer instrumenten in handen om alternatieve berichten in de media de kop in te drukken.
Europa zit op dezelfde lijn, want eind november werd in het Europees Parlement een nieuwe resolutie aangenomen om 'Russische propaganda' aan te pakken. De resolutie noemt Russische nieuwssites als Russia Today en Sputnik News, die verdacht worden van het manipuleren van publieke opinie en van het verstoren van de relatie tussen Europa en de Verenigde Staten.
Geschiedenis herhaalt zich?
Misschien vraagt u zich af waarom we ons hier zo druk over maken. Dan attenderen we u graag op onderstaande krantenartikel, gepubliceerd tijdens de Tweede Wereldoorlog onder de Duitse bezetting. Iedereen moest zijn radio inleveren en er werden zware straffen ingesteld op het luisteren naar Britse en Amerikaanse zenders. Men riskeerde hoge geldboetes en gevangenisstraffen voor het luisteren naar 'onjuiste berichten'.
Ook in de Sovjet-Unie werden in deze tijd maatregelen getroffen om informatie uit het buitenland te blokkeren. Buitenlandse radiozenders werden zodanig gestoord dat het vrijwel onmogelijk was om ernaar te luisteren, aldus gastcolumnist Olav ten Broek.
Ook in de Tweede Wereldoorlog werd 'vals nieuws' aangepakt (ingestuurd door Olav ten Broek)
Het jaar is bijna afgelopen en dat betekent dat het tijd is om terug te blikken op de belangrijkste trends en ontwikkelingen van het afgelopen jaar. Een daarvan is de toenemende financiële repressie, die zich uit in verdere beperkingen op het gebruik en het bezit van contant geld.
Onder het mom van terrorismebestrijding en belastingontduiking proberen overheden en banken alle geldstromen te digitaliseren. Om dit proces te versnellen worden er steeds meer maatregelen genomen om het bezit of gebruik van contant geld te ontmoedigen. Er worden steeds meer beperkingen opgelegd aan de hoeveelheid contant geld die je mag opnemen of uitgeven en in academische kringen gaan er geluiden op om alle grote bankbiljetten te verbieden. Hier een overzicht van alle opzienbarende ontwikkelingen van het afgelopen jaar.
Beperkingen op contant geld
Dit jaar zijn er in verschillende Europese landen maatregelen genomen om het gebruik van contant geld te beperken. Zo mag je in Spanje mag je binnenkort niet meer met cash betalen voor uitgaven groter dan €1.000 en moeten banken in Italië voortaan de belastingdienst informeren als je meer dan €1.000 per dag of meer dan €5.000 per maand uit de geldautomaat haalt.
In Griekenland gaat de financiële repressie nog een stapje verder. Particulieren mogen bedragen boven de €500 niet meer met contant geld afrekenen, terwijl die grens voor bedrijven zelfs op €50 ligt. Om het gebruik van contanten verder te ontmoedigen willen de Griekse banken een belasting invoeren op het pinnen van cash.
De Griekse belastingdienst wil het gebruik van contant geld ontmoedigen, omdat dat op grote schaal gebruikt zou worden om belastingen te ontduiken. Vanaf volgend jaar wil Griekenland het vermogen van iedereen tot in detail in kaart brengen, waarbij zelfs bezittingen van minder dan €100 geregistreerd moeten worden.
Voor overheden is het beperken van contant geld een manier om de zwarte economie aan te pakken en meer belastinginkomsten binnen te halen, zodat ze de kostbare verzorgingsstaat in stand kunnen houden. Maar het digitaliseren van alle geldstromen betekent ook meer controle. Het is de opmaat naar een cashloze samenleving, waarin je als individu niet meer kunt ontsnappen aan maatregelen als een mogelijke spaardersheffing of negatieve rente.
Bankbiljetten afschaffen
Het afgelopen jaar kwamen verschillende academici met voorstellen om het gebruik en het bezit van contant geld te beperken. Kenneth Rogoff pleitte voor het afschaffen van alle bankbiljetten groter dan $10, nadat oud-bankier Peter Sands in februari een paper met soortgelijke strekking publiceerde. Onderzoeksbureau Stratfor schreef in maart dat de cashloze samenleving onvermijdelijk is.
Daarmee was de aanzet gegeven voor het uit omloop halen van grote bankbiljetten. De ECB besloot in mei het bankbiljet van €500 uit productie te halen. Dat leek een vrij symbolisch en onschuldig besluit, maar de toon werd hiermee wel gezet. Het zal ons niet verbazen als op de langere termijn ook de biljetten van €100 en €200 gaan verdwijnen. Deze bankbiljetten worden nu al vaker niet dan wel geaccepteerd in de winkels.
In Europa gaan deze stappen heel geleidelijk, waardoor de gevolgen nauwelijks opgemerkt worden. Heel anders ging het dit jaar in India, waar van het ene op het andere moment alle grote bankbiljetten onwettig verklaard werden. Meer dan 80% van al het cash geld in de samenleving was opeens niet meer te gebruiken. Het tegenpartij risico van de overheid en de centrale bank blijkt dan opeens levensgroot. Luke Rudkowski van WeAreChange was in India en deed verslag van de grootste geldsanering in decennia.
We verwachten dat ook deze trend de komende jaren voortgezet zal worden. Onder het mom van terrorismebestrijding en belastingontduiking wordt de controle op alle geldstromen verder aangescherpt en zal het bezit van grote bankbiljetten verder ontmoedigd worden. De Zwitserse centrale bank gaat niet mee in deze trend. Zij schrijven op hun website dat cash geld ook in aanzienlijke mate als waardeopslag wordt gebruikt.
Vlucht in contant geld
Door de extreem lage rente werd het bewaren van contant geld een interessant alternatief voor de spaarrekening. Commerzbank speelde met het idee om een deel van haar reserves in bankbiljetten te bewaren om de depositorente van -0,4% bij de ECB te ontwijken. Ook in Zwitserland, waar je boven een bepaald bedrag al rente moet betalen over spaargeld, nam de belangstelling voor het opslaan van cash geld toe. De negatieve rente zorgde eerder dit jaar ook in Japan voor een stormloop op kluisjes.
Eerder dit jaar publiceerde Goudstandaard een reeks grafieken, waaruit blijkt dat het bezit van grote bankbiljetten vooral na 2008 sterk toename. Is de terreurdreiging vanaf dat moment toegenomen? Of heeft het misschien toch meer te maken met het uitbreken van de grootste financiële crisis sinds de Grote Depressie?
Contant geld of goud?
Het bezit van contant geld is een manier om negatieve rente te ontwijken, maar het is de vraag of het de beste manier is. Je hebt nog steeds de centrale bank en de overheid als tegenpartij risico. In een noodtoestand kunnen zij maatregelen nemen om dit vermogen in beslag te nemen, denk aan de geldzuivering in Nederland na de Tweede Wereldoorlog.
Wil je als spaarder een deel van je vermogen in veiligheid brengen, dan kun je dat doen door contant geld aan te houden of door anoniem goud te kopen. Fysiek goud draagt niet het merk van een staat. Het edelmetaal staat boven overheden en centrale banken, omdat ze haar waarde niet ontleent aan de betrouwbaarheid van de staat maar aan het feit dat miljoenen mensen wereldwijd waarde toekennen aan het edelmetaal. Goud is bij uitstek een manier om vermogen buiten het financiële systeem te bewaren en dat zal met toenemende financiële repressie steeds moeilijker worden.
Het jaar 2016 zou je kunnen omschrijven als het jaar waarin de neerwaartse trend voor goud doorbroken werd. De combinatie van dalende aandelenkoersen en de dreiging van een langdurig lage of zelfs negatieve rente gaven de aanzet voor een vlucht richting edelmetalen. Halverwege het jaar stond de goudprijs bijna 23% hoger, terwijl zilver in de eerste zes maanden van dit jaar zelfs met 37% omhoog schoot. Daarmee was de eerste helft van 2016 het beste halfjaar voor goud sinds 1974.
Toch wisten de edelmetalen deze stijgende lijn niet vol te houden, want in de tweede helft van het jaar maakten goud en zilver een pas op de plaats. Met een goudprijs van iets meer dan €35.100 per kilogram op het moment van schrijven komen we uit op een jaarrendement van 11,5%. Zilver deed het dit jaar een stuk beter, want de huidige koers van ongeveer €490 per kilogram vertaalt zich naar een jaarrendement van 19%.
Stijging goudprijs verrast analisten
De plotselinge stijging van de goudprijs begin dit jaar kwam voor veel analisten als een verrassing. Georgette Boele van de ABN Amro verhoogde plotseling haar koersdoel voor goud van $900 naar $1.300 per troy ounce en liet destijds in een toelichting weten dat de trend voor de goudmarkt fundamenteel gedraaid was. Niet veel later trokken ook Goldman Sachs en Société Générale hun negatieve koersdoelen voor goud in.
Binnen een half jaar maakte een negatief sentiment onder analisten plaats voor een een groeiend optimisme. De ABN Amro verhoogde haar koersdoel nog een keer naar $1.370 per troy ounce, terwijl JP Morgan voor dit jaar een prijs van $1.400 per troy ounce verwachtte. Volgens Credit Suisse en HSBC lag zelfs de $1.500 binnen handbereik.
Ook deze koersdoelen werden allemaal niet gehaald, zoals de volgende grafiek van Goudstandaard laat zien. De goudprijs piekte afgelopen zomer op $1.365 per troy ounce, om de laatste maanden een daling te zetten naar minder dan $1.150 per troy ounce. Ook in 2016 bleken analisten van de verschillende banken dus meer trendvolgers dan trendspotters te zijn...
Goudprijs in 2016 in dollars per troy ounce
Goud als bescherming tegen politiek risico
In 2016 was goud niet alleen aantrekkelijk vanwege de extreem lage rente, maar ook vanwege toenemende politieke onzekerheid. Of het nou de Brexit was, de Amerikaanse presidentsverkiezingen of het Italiaanse referendum, allemaal gaven ze een meetbare en significante impuls aan de goudmarkt. Bij Goudstandaard en Hollandgold werd er rondom deze gebeurtenissen aanzienlijk meer goud verhandeld dan normaal. Tijdens het Italiaanse referendum was het edelmetaal zelfs niet aan te slepen. Blijkbaar zien steeds meer beleggers en spaarders de waarde van het edelmetaal als hedge tegen politiek risico.
De verwachting is dat politiek risico ook in 2017 een stempel zal drukken op de goudmarkt. Met verkiezingen in Italië, Frankrijk, Duitsland en Nederland kan het politieke landschap aanzienlijk veranderen. In verschillende landen zien we de opkomst van populistische partijen, die veel kiezers aan zich weten te binden met kritische standpunten ten aanzien van de Europese Unie en de euro. Meer onzekerheid over de toekomstige Europese samenwerking en het monetaire beleid kunnen de vraag naar goud volgend jaar weer een impuls geven.
Stijgende dollar zet goud onder druk
In de eerste helft van dit jaar profiteerde de goudprijs van een extreem lage rente en volatiliteit op de aandelenmarkt. Maar tegen het einde van dit jaar kreeg het edelmetaal meer tegenwind door een plotselinge stijging van de rente en een vlucht richting de dollar. De afgelopen maanden gaven beleggers de voorkeur aan aandelen, in het bijzonder aandelen die in dollars genoteerd staan. De Amerikaanse aandelenmarkten bereikten dit jaar nieuwe records en de Dow Jones index kwam meerdere keren dicht bij de 20.000 punten. Veilige havens als goud en staatsobligaties werden tegen het einde van het jaar in de verkoop gedaan.
Een stijgende dollar en een hogere rente is historisch gezien ongunstig voor goud. Daarom is het van belang om de rente op Amerikaanse 10-jaars leningen en de dollarindex ook in 2017 goed in de gaten te houden. Volgens trendwatcher Martin Armstrong is een aanhoudende vlucht richting de dollar ongunstig voor de goudprijs en positief voor de Amerikaanse aandelenmarkt. Wat dat betekent voor de goudprijs in euro's is natuurlijk ook afhankelijk van de wisselkoers tussen de euro en de dollar.
Stijgende dollar zette goudprijs eind 2016 onder druk (Grafiek via Macrotrends)
Centrale banken blijven goud kopen
Ook in 2016 breiden centrale banken hun goudvoorraden verder uit. In de eerste negen maanden van dit jaar kochten zij volgens cijfers van de World Gold Council in totaal 271 ton goud. Daarmee kopen centrale banken nu al acht jaar op rij goud bij, de langste reeks van goudaankopen in bijna vijftig jaar. Rusland en China waren opnieuw de belangrijkste kopers op de wereldwijde goudmarkt. Rusland kocht in de eerste elf maanden al bijna 200 ton goud, vergelijkbaar met vorig jaar.
Centrale banken willen hun valutarisico verkleinen en voegen daarom nog steeds edelmetaal aan hun reserves toe. Volgens de OMFIF zal goud in de toekomst zelfs een comeback maken als monetaire reserve. Centrale banken proberen hierop voor te sorteren door hun goudvoorraden uit te breiden en meer edelmetaal terug te halen naar eigen land. In 2014 haalde De Nederlandsche Bank al 20% van haar goudreserve terug naar eigen land en de afgelopen twee jaar heeft de Duitse Bundesbank in totaal al meer dan 400 ton goud teruggehaald uit Parijs en New York.
Centrale banken blijven goud kopen (Grafiek via Bloomberg)
Manipulatie goudprijs
Dit jaar kregen beleggers eindelijk de bevestiging van wat ze al jaren dachten, namelijk dat de goudprijs en de zilverprijs jarenlang op grote schaal gemanipuleerd werden. Gedupeerde beleggers spanden jaren geleden een rechtszaak aan tegen een aantal banken die betrokken waren bij de dagelijkse fixing van de goudprijs en de zilverprijs.
In oktober kregen beleggers dan eindelijk hun gelijk. Deutsche Bank kreeg een boete van $38 miljoen opgelegd voor het manipuleren van de zilverprijs. In december kwam daar nog een boete van $60 miljoen bij voor het manipuleren van de goudprijs. Uit het bewijsmateriaal kwam naar voren dat handelaren van verschillende banken met elkaar in contact stonden en dat zij gecoördineerd de fixing manipuleerden.
Dit schandaal is vergelijkbaar met eerdere schandalen met betrekking tot het manipuleren van de rentetarieven en de valutamarkt, maar we kijken er anno 2016 niet meer van op. Beleggers en spaarders die in goud kopen weten dat ze het fysiek in bezit moeten hebben, zonder tegenpartij risico van een bank of een broker.
Fixing goudprijs en zilverprijs werd op grote schaal gemanipuleerd
Vooruitblik goudmarkt 2017
Goud en zilver hebben in 2016 een uitstekend rendement laten zien, ondanks de correctie van de afgelopen maanden. Wat de goudprijs volgend jaar zal doen is moeilijk te zeggen, omdat de prijs van tal van factoren afhankelijk is. Een stijgende dollar en een hogere rente kan de goudprijs volgend jaar onder druk zetten, terwijl toenemende politieke en geopolitieke onzekerheid juist een vlucht richting goud kan ontketenen.
Rusland heeft deze week een nieuwe pijpleiding geopend die de Krim rechtstreeks van aardgas zal voorzien. De nieuwe pijpleiding verzekert niet alleen een stabiele aanvoer van aardgas voor huishoudens en bedrijven op het schiereiland, ook zal deze aardgas leveren aan twee energiecentrales die in 2018 gebouwd zullen worden. Zodra deze energiecentrales gereed zijn wordt de Krim ook voor haar stroomvoorziening geheel onafhankelijk van Oekraïne.
De Krim verbruikt momenteel 1.300 megawatt aan stroom, waarvan 800 megawatt via Oekraïne wordt aangeleverd. Met de bouw van twee nieuwe energiecentrales kan het gebied 2.000 megawatt aan elektriciteit produceren, genoeg voor de komende decennia. In november 2015 werd in de Krim nog de noodtoestand afgekondigd, nadat alle vier stroomkabels tussen Oekraïne en de Krim werden opgeblazen.
Aansluiting Krim
Rusland wil de Krim ontwikkelen tot een volwaardig onderdeel van Rusland en investeert daarom veel geld in de aansluiting van het schiereiland. De voltooiing van de bijna 400 kilometer lange Krasnodar gasleiding naar de Krim en Sebastopol was daarvoor de eerste stap. De volgende stap is om de energievoorziening te ontwikkelen.
Om de Krim aan te sluiten op Rusland wordt momenteel ook gewerkt aan een nieuwe brug over de straat van Kertsj, zodat het wegverkeer en treinen rechtstreeks tussen de Krim en het Russische vasteland kunnen reizen. Deze nieuwe 19 kilometer lange brug, die in 2018 voltooid moet worden, krijgt vier rijbanen voor het normale verkeer en twee spoorbanen voor het treinverkeer.
Krim rechtstreeks aangesloten op Russisch aardgas (Foto via Russia Today)
Het aantal faillissementen is dit jaar in een alarmerend tempo gestegen, zo blijkt uit de volgende grafiek die beursanalist Corné van Zeijl op twitter plaatste. Vergeleken met de periode van 2011 tot en met 2014 gingen er dit jaar wereldwijd twee tot drie keer zoveel bedrijven over de kop, vooral in de Amerikaanse grondstoffensector en in de opkomende markten.
De stijging komt voor het grootste deel voor rekening van de Amerikaanse schalie-industrie. Door de scherpe daling van de olieprijs kon deze sector niet meer rendabel produceren, waardoor veel van deze bedrijven over de kop gingen. Ook in opkomende markten nam het aantal faillissementen toe als gevolg van een zwakke groei van de wereldeconomie en een stijging van de dollar. Daardoor worden schulden die in dollars genoteerd staan steeds duurder.
Aantal faillissementen wereldwijd neemt in rap tempo toe (Grafiek via @beursanalist)
De Amerikaanse president Barack Obama heeft op kerstavond een omstreden wet aangenomen die de regering meer bevoegdheden geeft om de verspreiding van ‘valse informatie’ en propaganda aan te pakken. Deze Countering Disinformation and Propaganda Act (CDPA) werd eerder deze maand al door het Amerikaanse Senaat goedgekeurd.
Deze nieuwe wet geeft het Global Engagement Center de taak om ‘vals nieuws’ en propaganda uit het buitenland bloot te leggen en ‘op feiten gebaseerde berichtgeving’ te versterken dat de belangen van de Verenigde Staten en haar bondgenoten behartigt. Ook krijgt de organisatie beschikking over een fonds, dat ze kan gebruiken om NGO’s, denktanks en andere bedrijven te helpen bij het in kaart brengen en analyseren van de nieuwste propagandatechnieken van andere landen.
‘Ministerie van Waarheid’
Met de invoering van deze nieuwe CDPA wet is het Ministerie van Waarheid een stapje dichterbij gekomen. De eerste stap is om nieuwssites die kritische geluiden laten horen weg te zetten als ‘vals nieuws’ en propaganda. De volgende stap zal zijn om het publiek te wijzen op de vermeende ‘gevaren’ van het zogeheten valse nieuws, met als doel de publieke opinie te manipuleren. Daarmee worden verdere stappen richting het inperken van de persvrijheid gelegitimeerd.
Onder het mom van staatsveiligheid en bescherming van de democratie kunnen er dan steeds meer stappen gezet worden richting het filteren en blokkeren van alternatieve nieuwssites en mediakanalen. Het is geen toeval dat deze wet vlak voor kerst wordt aangenomen, omdat de meeste mensen zich dan met andere zaken bezighouden dan met het nieuws. De Federal Reserve Act voor de oprichting van de Amerikaanse centrale bank werd ook op een kerstavond aangenomen.
