Natuurlijk moet vooraf gezegd worden dat de crisis vooral vervelend is voor de samenleving. Het verdelen van verliezen gaat nou eenmaal moeilijker dan het verdelen van winsten. De Spaanse werkloosheid staat op recordhoogte en onder de jongeren heeft zelfs meer dan de helft geen werk. De huizenprijzen zijn sterk gezakt en door het opdrogen van krediet zijn veel huizen niet meer te verkopen. Het hoort bij een aanpassingsproces van een economie de voor het uitbreken van de crisis veel te zwaar leunde op vastgoed.
Aanpassing
Om het concurrentievermogen te herstellen konden landen als Spanje in het tijdperk voor de euro simpelweg hun munt devalueren. Daardoor werd de exportcapaciteit groter en werden schulden makkelijker te verteren. De rekening van elke devaluatie kwam op het bordje van de spaarder, die een deel van zijn koopkracht zag verdampen. Ook de doorsnee consument was met een devaluatie van de munt niet per definitie beter af. Recente voorbeelden uit Japan, Venezuela en Iran laten zien dat de prijzen van importgoederen sterk toenemen als de wisselkoers van de eigen munt onderuit gaat.
Discipline
Met de komst van de euro is de makkelijke uitweg van een muntdevaluatie buiten spel gezet. Omdat de euro niet gemanipuleerd kan worden zoals een nationale valuta wordt een gelijk speelveld gecreëerd, waarin landen alleen het onderscheid kunnen maken in concurrentievermogen. In plaats van een veietigende race naar de bodem – zoals in een valutaoorlog met concurrerende devaluaties – dwingt de euro juist discipline af. Markten worden gedwongen efficiënter te opereren, omdat ze anders marktaandeel verliezen aan andere eurolanden die de zaken beter op orde hebben.
Dit aanpassingsproces levert op korte termijn waarschijnlijk meer economische schade op dan een devaluatie, maar het heeft wel een zuiverend effect op de economie. In de private sfeer blijven alleen de sterkste bedrijven over, terwijl de publieke sector ook moet bezuinigen om het vertrouwen van financiële markten te winnen. We hebben vorig jaar gezien hoe de rente op staatsobligaties van landen kan oplopen als financiële markten hun vertrouwen verliezen in de capaciteit van een regering om de begroting op orde te brengen.
Arbeidsproductiviteit
Onderstaande grafiek laat de arbeidsproductiviteit van Spanje zien. De data is afkomstig van de OESO en de grafiek komt van Trading Economics. Volgens de OESO is arbeidsproductiviteit te definiëren als de waarde (uitgedrukt in GDP) van de productie van één arbeidsuur gedurende een bepaalde periode. Van 1995 t/m 2012 was de Spaanse arbeidsproductiviteit gemiddeld 96,8 indexpunten. Zoals de grafiek laat zien is de productiviteit van de Spaanse werknemer in de 'goede jaren' van de vastgoedbubbel gezakt, om vervolgens weer te stijgen na het uitbreken van de crisis.
Arbeidsproductiviteit Spanje is sinds utbreken crisis sterk gestegen (Bron: Tradingeconomics)
