Marketupdate

Tag: ecb

  • Stresstest voor Banken is niet zo stressbestendig

    De opluchting onder politici en beleidsmakers in het grootste deel van de eurozone was bijna voelbaar afgelopen weekend. De uitslag van de stresstest mocht op zijn minst bevredigend genoemd worden. Politici als onze eigen minister van financiën, Jeroen Dijsselbloem spraken optimistisch van een nieuwe start die de toch wel zwakke economie zou kunnen schragen.

    Op het eerste gezicht is er inderdaad alle reden voor tevredenheid. De 130 grootste banken zijn een jaar lang binnenste buiten gekeerd en uiteindelijk zijn er slechts 8 voor het stressexamen gezakt. De betrokken banken werden gecontroleerd in hoeverre zij hun assets juist hadden gewaardeerd hebben, de zogeheten Asset Quality Review. Daar moest onder meer uit blijken of ze nog in staat waren drie jaar crisis op rij te doorstaan. De positieve uitslag heeft als consequentie, dat er door deze banken slechts € 6,35 miljard uit de markt gehaald hoeft te worden om aan de kapitaalseisen van de ECB te voldoen. Dat is een stuk minder dan het bedrag van € 50 miljard, waar de analisten van Goldman Sachs nog in augustus vanuit gingen. Vijf andere banken schoten weliswaar tekort, maar hadden in de loop van 2014 al voldoende stappen ondernomen om de gaten te dichten. Die vijf mochten op clementie van de ECB rekenen. Sinds het begin van 2014 hebben banken € 57,1 miljard uit de markt gehaald om hun Tier 1 kapitaal te versterken.

    euro-ecb

    Kredietverlening blijft krap

    De positieve uitslag betekent echter niet, dat de financiële hemel definitief is opgeklaard en dat banken inderdaad klaar zijn voor een nieuwe toekomst. Vanuit verschillende hoeken is gewezen op de informatie die verborgen was in de kleine lettertjes van de subparagrafen. Daarin viel wel degelijk verontrustende informatie te lezen. In een commentaar wijst KPMG erop, dat de winstgevendheid van banken nog steeds erg laag is en dat dit nog wel even kan voortduren. Volgens de accountants staat er op de Europese bankbalans nog steeds een bedrag open van € 879 miljard aan oninbare rekeningen. Daar moeten de banken zoveel voor reserveren, dat ze waarschijnlijk de komende jaren niet in staat zullen zijn een actievere rol in de kredietverlening te kunnen spelen. Een bancaire impuls vanuit de financiële sector is met andere woorden niet of amper te verwachten. Wat in potentie een groot probleem kan worden, is de al genoemde Asset Quality Review. Het kan nog wel weken tot maanden duren voordat precies duidelijk is hoe waarderingen tot stand zijn gekomen. Analisten hebben nu toegang tot alle denkbare gegevens en die gaan de komende tijd uitvissen of de ECB zijn werk wel serieus en geloofwaardig heeft gedaan. Dat kan aan het einde van het jaar duidelijk worden, als banken moeten melden onverwachte grote afschrijvingen te moeten plegen. Al die data over leningen en portefeuilles met onderpanden kunnen bovendien nog onverwacht serieuze gesprekken tot gevolg hebben tussen de banken en hun toezichthouder.

    ecb-stresstest-infographic

    Vooral de Italiaanse bankensector staat er slecht voor

    Te weinig kernkapitaal

    Critici wijzen erop dat er weliswaar slechts acht banken te kort schoten , maar dat ook hier de wens de vader van de gedachte is. Die acht banken hadden een Tier 1 kapitaal kleiner dan 5,5% van de omzet. Maar liefst 16 banken hebben een kernkapitaal variërend van 5,5% tot 7%. Tot deze groep behoren vier Duitse banken. In totaal zitten 31 banken tussen 5,5% - 10%. Voor veel beleggers is een kernkapitaal van 10% de feitelijke ondergrens voor een gezond eigen vermogen. Nog eens 28 zitten slechts 1% boven deze norm. Dat betekent dat in de komende jaren er meer banken in de problemen kunnen komen. De norm voor het Tier 1 kapitaal gaat over een poos immers verder omhoog. Boze tongen beweren, dat de ECB tot dusverre terug geschrokken is voor hogere kapitaalseisen om Duitsland niet voor het hoofd te stoten. Het is gemakkelijker banken uit zwakke landen al zak weg te zetten, dan mevrouw Merkel voor het hoofd te stoten. Bovendien zou de reactie in de markt heftiger geweest kunnen zijn als onomstotelijk bewezen was, dat grote Duitse banken feitelijk in de problemen zitten. Dat gevaar dreigt niet bij zwakke uit Zuid-Europa! Cor Wijtvliet

    monte-dei-paschi

    Monte dei Paschi in de problemen na stresstest ECB

    BELANGRIJK:

  • Dertien banken falen voor stresstest ECB

    Afgelopen zondag publiceerde de Europese Centrale Bank (ECB) de resultaten (pdf) van een stresstest onder 130 Europese banken. De centrale bank inventariseerde de bankbalansen en rekende door wat de impact van slechte economische omstandigheden zou zijn op de kapitaalbuffers van de bank. Uit deze analyse kwam naar voren dat dertien van de 130 onderzochte banken meer kapitaal moet ophalen om aan de gewenste kapitaalverplichtingen te kunnen voldoen. Dit zijn, niet geheel verrassend, vooral banken die gevestigd zijn in de PIIGS-landen. Deze banken hebben naar verhouding veel slechte leningen op de balans staan, leningen waarop een betalingsachterstand zit of waarvan het onderpand in waarde gedaald is.

    De ECB schrijft in haar rapport dat de waarde van de bezittingen van de 130 onderzochte banken voor €48 miljard te veel in de boeken staan. Dat betekent dat er nog veel afwaarderingen moeten plaatsvinden om de balans op te schonen, de ECB spreekt in haar rapport van afwaarderingen die kunnen oplopen tot €136 miljard. De banken moesten voor de stresstest voldoen aan een 8% buffer in normale economische omstandigheden en 5,5% in het slechte scenario.

    Stresstest

    Met het doorlichten van de 130 grootste banken van de Eurozone heeft de ECB naar schatting 81,6% van de totale bezittingen van alle banken getest. Het doel van de stresstest was om enerzijds de zwakke plekken in het banksysteem te identificeren en anderzijds om vertrouwen te scheppen in het Europese bankwezen als geheel. Banken met een balanstotaal van meer dan €30 miljard werden aan de stresstest onderworpen, maar ook banken groter dan €5 miljard als hun balanstotaal groter was dan 20% van het bbp van het betreffende land. Banken die onder deze grens lager werden alleen meegenomen als ze tot de top drie van grootste banken in het land behoorden.

    capital-shortfall-country

    De bankbalansen zijn het zwakst in Cyprus en Griekenland (Bron: ECB)

    Probleembanken

    De banken die het slechtst uit de stresstest kwamen zijn het Griekse Eurobank en de Italiaanse bank Monte dei Paschi Siena. Deze banken moeten respectievelijk €1,76 en €2,11 miljard aan kapitaal ophalen om de buffers op het gewenste minimum te brengen. De totale lijst van probleembanken ziet er als volgt uit, met tussen haakjes het bedrag dat de genoemde banken nog moeten toevoegen aan hun kapitaalbuffers:
    • Eurobank (€1,76 miljard)
    • Monte dei Paschi Siena (€2,11 miljard)
    • National Bank of Greece (€0,93 miljard)
    • Banca Carige (€0,81 miljard)
    • Banco Comercial Portugues (€1,15 miljard)
    • Osterreichischer Volksbank-Verbund (€0,86 miljard)
    • permanent tsb (€0,85 miljard)
    • Banca Popolare die Milano (€0,17 miljard)
    • Banca Popolare di Vicenza (€0,22 miljard)
    • Dexia (€0,34 miljard)*
    • Hellenic Bank (€0,18 miljard)
    • Nova Ljubljanska banka (€0,03 miljard)
    • Nova Kreditna Banka Maribor (€0,03 miljard)

    capital-raised-by-banks

    Sinds het uitbreken van de economische crisis hebben Europese banken hun kapitaalbuffer sterk uitgebreid (Bron: ECB)

    Monte dei Paschi

    Naar aanleiding van deze resultaten gaf Credit Suisse specifiek een waarschuwing af voor Monte dei Paschi. Dat bleef niet zonder gevolgen, want vandaag opende het aandeel van deze bank ruim 15% lager. De handel in het aandeel werd tijdelijk stilgelegd, maar op het moment van schrijven is het verlies verder opgelopen tot 17,55%. De financiële markten houden er serieus rekening mee dat de oudste bank ter wereld (Monte dei Paschi werd opgericht in het jaar 1472) de Europese schuldencrisis niet zal overleven.

  • ECB start aankoop obligaties

    De Europese Centrale Bank (ECB) is deze week begonnen met de aankoop van obligaties, een maatregel die een einde moet maken aan de alsmaar dalende inflatie in de Eurozone. Door schulden van de bankbalansen te halen en te parkeren op de balans van de centrale bank denkt de ECB banken aan te kunnen sporen meer kredieten te verlenen. Het is een uitermate omslachtige methode om de kredietverlening op gang te brengen en de inflatie wat aan te wakkeren, maar het is de enige optie die Draghi heeft nu de rente naar bijna nul is teruggebracht.

    Monetaire stimulering

    Omdat Europese landen hebben afgesproken dat overheden moeten bezuinigen moet de groei vanuit de private markt komen. Dat kan als banken meer kredieten verlenen aan consumenten en bedrijven, zodat er weer meer geconsumeerd en geïnvesteerd wordt. Het is de vraag of deze aanpak zal werken, omdat het maar één kant van het probleem aanpakt. Door het grootschalig opkopen van schuldpapier van banken kunnen banken misschien wel makkelijker kredieten verlenen, maar het is nog maar de vraag of men die kredieten ook wil aannemen. Veel consumenten in de Eurozone zitten immers al vrij hoog in de schulden en houden daarom de hand op de knip. Dat heeft weer tot gevolg dat de bestedingen in de winkels tegenvallen en bedrijven niet staat te springen om nieuwe investeringen te doen en meer personeel in dienst te nemen. Je zou kunnen zeggen dat de ECB probeert te duwen aan een touw, maar we laten ons graag positief verrassen. In de VS hebben de QE programma's wel een positieve bijdrage geleverd aan het herstel, al zijn de baten daar voornamelijk bij de meest vermogende mensen terecht gekomen. Wat de exacte omvang van het stimuleringsprogramma van de ECB is, dat is niet duidelijk. Wel liet de ECB weten dat deze vorm van stimulering een 'substantieel effect' zal hebben op het balanstotaal. Die is nu iets meer dan €2 biljoen, maar als het aan de centrale bank ligt mag dat toenemen tot €3 biljoen. Dat was begin 2012 de omvang van de balans, toen de goudreserve van het Eurosysteem tegen een hogere waarde in de boeken stond en er nog voor honderden miljarden aan LTRO leningen uitstonden.

    Bedrijfsobligaties

    De Wall Street Journal schrijft dat de ECB ook overweegt bedrijfsobligaties te kopen. Daarmee begeeft de centrale bank zich nog meer op het terrein van directe monetaire verruiming. Volgens BNP Paribas is het goed mogelijk dat de ECB vroeg of laat ook bedrijfsleningen gaat opkopen, omdat de eerder aangekondigde maatregelen volgens de bank onvoldoende zijn om het balanstotaal van de ECB tot het niveau van begin 2012 op te schroeven. Of deze maatregel veel verschil zal maken valt ook nog maar te bezien, want de financieringskosten voor grotere bedrijven zijn al uitzonderlijk laag. Het is niet te verwachten dat het lenen voor bedrijven veel aantrekkelijker wordt als de ECB bedrijfsobligaties op haar balans gaat parkeren.

    draghi-ecb

    Kan monetaire stimulering van de ECB de inflatie aanjagen?

  • Herman Meester: “Geef iedereen €30.000”

    De ECB probeert de Europese economie met een rente van bijna nul procent en een nieuw stimuleringsprogramma weer op gang te krijgen, maar het lijkt allemaal niet veel uit te halen. Financiële markten zijn sceptisch en zien amper groei in de Eurozone. Zelfs Duitsland, de grootste pleitbezorger van een terughoudend monetair beleid, ziet haar economie vertragen.

    Wat moeten we doen? En waarom blijft Europa zo achter bij de Verenigde Staten? En waarom werkt het bezuinigen niet? Marketupdate stelde Herman Meester tien vragen over het fiscale en monetaire beleid in de Eurozone. Herman Meester studeerde rechten en heeft zich daarnaast gespecialiseerd in de moderne geldtheorie, ook wel MMT genoemd.

    Tien vragen aan Herman Meester

    1. De ECB heeft een vorige maand een nieuw stimuleringsprogramma aangekondigd. Vandaag werden meer details over dat QE programma bekendgemaakt. De ECB gaat de komende twee jaar zogeheten asset backed securities kopen, wat volgens de centrale bank indirect een positief effect heeft op de kredietverlening binnen de Eurozone. Wat zijn jouw verwachtingen van dit stimuleringsprogramma? herman-meesterDit soort programma's halen weinig uit voor de economie als geheel. Het is het zoveelste bewijs van de impotentie van de Europese (monetaire) politiek. Stel dat je kinderen wilt. Dat kun je op de “ouderwetse” manier doen. Bij de meeste mensen werkt dat. Maar stel, je hebt een of ander bijgeloof dat zegt dat seks zondig is en dat je daardoor niet naar de hemel gaat. Dan wordt het heel ingewikkeld. Je moet dan gaan werken met hormoonbehandelingen, reageerbuizen, injectienaalden en dat soort fratsen. De kans om zo een kind te krijgen is veel kleiner, zorgt voor allemaal ellende en je huwelijk kan zomaar op de klippen lopen. Vooral de Duitse politieke elite, maar natuurlijk ook Dijsselbloem, de bureaucraten van de ECB en de Commissie denken precies zo. Ze hebben een of ander bizar geloof waarin seks (lees: directe fiscale stimulering van de economie door grote investeringen in duurzame groei en werkgelegenheid) zondig is, een taboe dus, maar waarin super-inefficiënte omwegen zoals IVF de beste manier is om kinderen te krijgen. En maar wachten tot je een ons weegt. 2. Vorige maand verlaagde de ECB ook al de rente, tot een historisch dieptepunt van 0,05%. Heeft dat nog enig positief effect op de economie van de Eurozone? Als ik een nieuw, zuiniger Citroënnetje zou willen kopen en ik kan een lening krijgen met een bizar lage rente, dan zou ik dat misschien overwegen. Maar als mijn (niet-vaste) baan in de zorg op de tocht staat doordat er bezuinigd wordt op de zorg, gaat de financiële arm van Citroën echt niet zo dom zijn om mijn wanbetaling te riskeren. Dus ik koop in plaats daarvan voor €800 een vierdehands barrel van Hans Rammelbak BV uit Rijswijk. Allemaal gerommel in de marge dus. Als iedereen in de schulden zit draait alles om koopkracht, niet om de verleiding tot het maken van nog meer schulden. Er is altijd een bepaald effectje van een rentewijziging, hoe klein ook, maar als je een paard wilt laten lopen moet je hem een flinke duw en een flinke wortel geven, niet kietelen. 3. Volgens critici verliest de ECB langzaam maar zeker aan geloofwaardigheid. De onafhankelijkheid van de centrale bank staat ter discussie en met het nieuwe stimuleringsprogramma begint de ECB meer op de Federal Reserve te lijken. Wat vindt u van deze ontwikkeling? Als je één Europese munteenheid wilt hebben, zonder centrale overheid, dan moet je een centrale bank hebben die het geldkanon kan aanzetten om overheidstekorten te financieren, liefst altijd maar in ieder geval als de rente te hard stijgt. Je kunt geen “onafhankelijke” centrale bank hebben, want als die “onafhankelijk” is van de politiek, dan is ze afhankelijk van de financiële sector. Stel, de rente over Griekse overheidsschuld gaat weer de lucht in. Gaat de ECB de crisis van een paar jaar geleden nog eens dunnetjes overdoen? Zonder ingrijpen van de ECB valt Griekenland dan onherroepelijk om. Zelfs als de ECB graag “onafhankelijk” zou willen doen, staat ze voor de hele wereld voor gek als een land financieel zou imploderen. Ook dit is weer meer een religieuze kwestie dan een rationele kwestie. Stel dat mijn God zegt dat ik op zaterdag of zondag geen arbeid mag verrichten, en er ligt een slachtoffer van een verkeersongeluk dood te bloeden op straat. Ik heb mijn EHBO-cursus gedaan maar ik zeg: jongens, vandaag even niet. Hoe ver kunnen dat soort “principes” je brengen? Maar misschien dat Dijsselbloem en de Duitse overheid nog wel respect hebben voor mijn principiële opstelling. Begrijp me niet verkeerd: het is geen goed idee als de overheid geld stopt in zwarte gaten. Een gezonde overheid stopt geld in nuttige dingen. Het is heel normaal als er eisen worden gesteld aan de budgettering van overheden. Maar de huidige “van snoei komt groei” ideologie is niet de manier: van snoei komt geen groei als je de waterkraan dichtdraait en de plant in het donker zet. 4. De Federal Reserve bouwt haar stimuleringsprogramma af en heeft plannen de rente weer te verhogen. Is dat volgens u haalbaar? Het is uiteraard haalbaar, en het zal de economie zelfs kunnen stimuleren – in zekere zin – want de overheid is een netto rentebetaler. Hogere rente betekent dus meer geld in “de economie”, nog even afgezien van of het ook wordt uitgegeven aan iets nuttigs. Maar met het huidige niveau van private schulden zitten consumenten niet te wachten op een hogere rente. Ik val in herhaling, maar het renteïnstrument is niet het paardemiddel waar we het van moeten hebben. 5. De economische groei in de Verenigde Staten lijkt aan kracht te winnen, terwijl Europa blijft kwakkelen onder de bezuinigingen. Kan Europa iets leren van het monetaire en fiscale beleid van de Verenigde Staten en omgekeerd? Ja. Wat er vooral in de VS wordt geleerd van Europa is hoe het NIET moet, en dat je daadwerkelijk de economie in de vernieling kan helpen door midden in een schulddeflatie te proberen te bezuinigen (wat niet lukt, want zoals we allemaal weten van de spaarparadox: als iedereen probeert te sparen, wordt er minder gespaard). Europa kan van de VS leren, maar ook van zoveel andere landen bij de EMU, dat een soevereine overheid geen last heeft van hogere rentes bij hogere overheidstekorten, want zo'n overheid bepaalt die rente zelf (dus de VS is geen Griekenland). 6. Europese beleidsmakers hebben afgesproken hun overheidstekorten onder de 3% te houden. Is dat verstandig beleid in tijden van crisis? Nee. Overheidstekorten zijn nu veel te laag – en overigens zijn overheidstekorten geen functie van de omvang van de overheid! Je kunt pleiten voor een liberale, kleine en efficiënte overheid, als je dat wilt, en toch pleiten voor oplopende begrotingstekorten, vooral tijdens schulddeflaties. Ik zou er nog wel respect voor hebben als de krimp of bijna-krimp door Dijsselbloem c.s. werd verkocht op morele gronden, zo van: we zijn te rijk, we gebruiken teveel grondstoffen en energie, de files zijn te lang, DUS we moeten bezuinigen en een beetje armer worden. Dat zou nog consequent zijn. Maar in plaats daarvan wordt “de groei” juist verheerlijkt en tegelijkertijd wordt die groei belemmerd door het beleid. In werkelijkheid kun je juist alleen door meer te investeren zowel rijker als schoner als efficiënter worden. 7. De rente op staatsobligaties van Europese landen is de afgelopen twee jaar ongekend hard gezakt. Hoe verklaart u deze ontwikkeling? Dat is simpelweg het gevolg van dat de ECB eindelijk – veel te laat natuurlijk – verantwoordelijkheid heeft genomen en indirect staatsschuldpapier is gaan opkopen, en/of heeft aangekondigd dat ze dat zou gaan doen indien nodig. Iedere speculant weet dat je het nooit kan winnen van de centrale bank. 8. De euro bereikte in de zomer nog een wisselkoers van meer dan $1,37. Twee maanden later staan we ongeveer 10 cent lager. Hoe verklaart u de snelle koersdaling van de euro? Ik kan niet zoveel met die kortetermijnschommelingen op de valutamarkt, daar heb ik te weinig kennis voor in huis. Behalve dan de algemene observatie dat als de rente laag is, en er valt minder te verdienen aan het bezitten van euro's, dan proberen sommigen er vanaf te komen. Het wachten is op de volgende Griekse stijl crisis en die euro kan zomaar weer flink stijgen. 9. Wat zou Europa volgens u moeten doen om de economie weer op gang te brengen en de werkloosheid in de periferie van de Eurozone structureel omlaag te brengen? Ik heb niet de illusie dat ze naar me luisteren, maar laat ik eens wat ballonnetjes oplaten. Een begin zou zijn dat de ECB aan iedere burger van de Europese Monetaire Unie €30000 geeft. Die 3 is uiteraard redelijk willekeurig, net als “de 3%”. Met dat geld mogen al die burgers de volgende dingen doen:
    • schulden aflossen
    • de woning isoleren (dubbel glas, etc.)
    • zonnepanelen op het dak zetten
    • onzuinige en/of lelijke auto's voorzien van LPG-installatie of naar de sloop brengen
    • een opleiding volgen
    • gaan sporten
    Ik heb er geen enkele twijfel over dat dit de economie zal stimuleren, en met minimale inflatie, vooral omdat het aflossen van schulden juist deflationair is. Als de ene helft zijn schulden aflost terwijl de andere helft investeert, gaan we de goede kant op. 10. De goudprijs staat op het laagste niveau sinds begin dit jaar, terwijl de zilverprijs zelfs op het laagste niveau in vier jaar tijd staat. Hoe verklaart u de prijsdaling van beide edelmetalen? En wat verwacht u op de lange termijn van goud? En wat verwacht u van zilver? Om heel eerlijk te zijn, het virus van de goudkoorts heeft mij nooit te pakken gekregen, misschien wel omdat ik niet de contanten had rondslingeren om er een paar kilootjes van aan te schaffen. Maar fundamenteel blijft het kopen en verkopen van goud, zilver etc. een speculatieve activiteit. De toekomst van speculatieve activiteiten is altijd onzeker. Wat je wel kunt zeggen: zolang er niet genoeg wordt geïnvesteerd in meer productieve industrieën, zodat er gewoon te weinig geld te verdienen valt in de “reële economie”, blijven veel mensen dan maar proberen geld te verdienen met het opblazen van de waarde van assets (papier of niet). En of dat nou bestaande aandelen Tesla of AAPL zijn, of goud en zilver maakt dan niet uit. Als met name de westerse wereld wakker wordt en weer echt op veel grotere schaal gaat investeren in technologie, energie, onderwijs etc. dan valt er geld te verdienen in de productieve economie en zullen partijen die al hun vertrouwen op edelmetaal gevestigd hebben, vallen bij bosjes. Maar stel dat al dat goud opeens nodig is voor nieuwe industriële toepassingen? Dan zullen centrale banken op aandringen van industrie en politiek een deel van hun goud op de markt brengen om de prijs te drukken. Van zilver heb ik nog minder verstand, maar daar geldt in essentie hetzelfde voor: de toekomst voorspellen op speculatieve markten is bijna niet te doen, tenzij je over tien jaar voor gek wilt staan. De valkuil voor speculanten is vaak dat ze niet willen worden gezien als gokkers, maar als “investeerders”, met een plan, een verhaal, een visie enz. Als die visie dan niet klopt (zoals van bijv. Peter Schiff die geloof ik hyperinflaties, kelderende dollars en bizarre goudprijzen verwachtte, puur omdat hij niet begrijpt hoe geld werkt) word je slachtoffer van je eigen zelfbeeld. Wees dan eerlijk, wees een gokker! Die moeten er ook zijn.

    ecb-teaser

    Herman Meester ziet geen toekomst in monetaire koers ECB

    Vond u dit artikel interessant? Lees dan ook deze artikelen uit het archief van Marketupdate...

  • Draghi: “Uitbreiding balans ECB laatste instrument”

    Het uitbreiden van het balanstotaal is de laatste stimuleringsmaatregel die de Europese Centrale Bank nog over heeft om de inflatie aan te jagen, zo verklaarde ECB-president Mario Draghi afgelopen weekend tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het IMF. Er is echter geen doelstelling van hoe ver de balans opgerekt zal worden om dat doel te bereiken. De centrale bank zit gevangen in een lastige situatie, want het rente-instrument lijkt amper nog wat uit te halen in de eurozone. In de zomer verlaagde de ECB de korte rente in twee stappen naar een ongekend laag niveau van 0,05%, maar het lijkt niets uit te halen om de inflatie aan te wakkeren. Consumenten blijven terughoudend met het opnemen van krediet en overheden hebben de opdracht gekregen om hun begrotingstekort nu echt onder de 3% te houden.

    De inflatie in de eurozone is dit jaar gezakt naar het laagste niveau in vijf jaar tijd, terwijl er amper sprake is van economische groei. Bloomberg meldt dat de Eurozone voor de derde keer sinds 2008 in een recessie dreigt te raken. Het grote probleem is dat huishoudens, bedrijven en overheden sinds het uitbreken van de crisis terughoudend zijn geworden met respectievelijk consumeren en investeren. De schulden groeien minder hard dan voor de crisis, met als resultaat dat ook de geldhoeveelheid minder snel groeit. Het effect daarvan zien we terug in een steeds lagere inflatie, die in de eurozone bijna om dreigt te slaan in deflatie.

    Monetaire stimulering ECB

    De ECB kan proberen die negatieve spiraal te doorbreken, bijvoorbeeld door leningen over te nemen van commerciële banken en die op haar eigen balans te parkeren. Het LTRO en het TLTRO programma waren de eerste stappen in deze richting. Banken konden voor honderden miljarden aan schuldpapier stallen bij de centrale bank, waardoor het balanstotaal van de ECB groeide tot een record van €3,1 biljoen in het jaar 2012. Anders dan de stimuleringsprogramma's van de Federal Reserve had LTRO geen permanent karakter, maar een looptijd van maximaal drie jaar. Gedurende deze periode moesten banken de LTRO leningen ook weer aflossen en het onderpand terugnemen. Daardoor kromp het balanstotaal van de ECB naar €2,1 biljoen*. De ECB zoekt met haar nieuwste stimuleringsprogramma de grenzen van haar mandaat op. De centrale bank gaat opnieuw honderden miljarden euro's aan schuldpapier kopen, waardoor haar balansomvang weer zal toenemen. Het is nog maar de vraag of dit tot nieuwe kredietverlening en een hogere inflatie zal leiden...

    draghi

    Mario Draghi tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het IMF (Foto door Andrew Harrer voor Bloomberg)

    *De daling van het balanstotaal van de ECB is voor een deel te verklaren door de daling van de goudprijs in euro's. De ECB waardeert de goudreserve van het Eurosysteem (ongeveer 10.000 ton) ieder kwartaal naar de goudprijs van dat moment. Door de daling van de goudprijs sinds 2012 staat het goud vandaag de dag tegen een veel lagere waardering op de balans dan in 2012.

  • In het land der blinden…

    De befaamde Groucho Marx zei ooit: “these are my principles. If you don’t like them, I have others.” Waarschijnlijk valt de humor van Groucho slecht in Europa, want het oude continent heeft zijn boodschap niet ter harte genomen. Daar waar de Fed in de crisisjaren er weinig moeite mee heeft om de gevestigde waarheden overboord te zetten, daar blijven we in Europa ons vastklampen aan de waarheden van voor 2008. Het resultaat is, dat in de VS het herstel steeds meer handen en voeten krijgt, terwijl Europa op zijn best al bijna zeven jaar op rij voort moddert zonder merkbare verbetering.

    column-cor-9okt-1

    Verschil ECB en Fed

    Het grote voordeel van de Fed boven de ECB is dat de eerste in feite alle goedbedoelde of kwaadwillende politieke verzoeken en adviezen aan de laars kan lappen. En dat hebben de centrale bankiers met de nodige flair en toenemend succes gedaan. Er is bijna niemand meer die nog gelooft in het spook van de hyperinflatie als gevolg van de politiek van kwantitatieve verruiming. Mario Draghi en zijn gevolg zijn echter al jaren de gevangenen van de wensen van de periferie en de verlangens van het Noorden. Dat beperkt zijn slagkracht en daarmee de mogelijkheid om problemen agressief te lijf te gaan. Het is in Europa voor Draghi altijd weer een laveren tussen Scylla en Charibdis.

    column-cor-9okt-2En natuurlijk moet je in tijden van crisis ook nog een goede portie geluk hebben. In januari 2009 slaagde de regering er in om een fiscaal stimuleringsplan ter waarde van $847 miljard door Capitol Hill geaccepteerd te krijgen. Het steunpakket kwam tot stand onder druk van een economische krimp van 8% op jaarbasis in het vierde kwartaal van 2008. Zeker achteraf is er veel reden voor kritiek op het overhaast in elkaar getimmerd plan, maar het bleek voldoende om de recessie te laten omslaan in een mager herstel. Beleidsmakers in Europa bleven met de armen over elkaar zitten.

    De meevaller voor de Amerikaanse overheid was dat de Tea Party toen nog geen doorslaggevende stem binnen de Republikeinse Partij had. Toen dat eenmaal in 2010 zover was, kwam de besluitvorming op Capitol Hill tot stilstand en die politieke impasse duurt voort tot vandaag de dag.

    Met enig gevoel voor overdrijving kun je beweren, dat Duitsland en gevolg in Europa de rel van de Tea Party vervullen. De Duitse economische beschouwingen over de financiële crisis hebben vaak een moraliserende ondertoon. Die crisis hebben we zogezegd over ons zelf afgeroepen en daarom moeten we boete doen voor onze zonden. Pas dan zal er weer herstel volgen. Los van een eventuele moralistische kijk op zaken is Europa ook simpelweg politiek te verdeeld om het voorbeeld van de Fed te volgen. Trouwens, als die eenheid er wel was, zou Europa waarschijnlijk een route tegengesteld aan die van de VS opgaan. Duitsland zou immers ook dan doorslaggevend zijn.

    column-cor-9okt-3

    Zwak herstel

    De Verenigde Staten mogen dan aan de beterende hand zijn, maar ook daar is het herstel nog steeds niet overtuigend. De werkgelegenheid stijgt weliswaar, maar de lonen niet. Die liggen nog steeds ver beneden het niveau van voor 2008. Ook laat de arbeidsparticipatie nog zeer te wensen over. Vooral veel mannen hebben de arbeidsmarkt de rug toe gekeerd. Er is met andere woorden nog absoluut geen gevaar voor inflatie. Toch roepen de haviken binnen de Fed en de politiek steeds harder, dat de rente zo snel mogelijk omhoog moet. In hun ogen is dat de beste manier op een opleving voor te zijn. Een te snelle renteverhoging is ook de beste manier om een pril herstel de kop in te drukken. Dat hebben de jaren ’30 van de vorige eeuw meer dan afdoende bewezen.

    column-cor-9okt-4

    Het is maar in gelatenheid afwachten wat de uitkomst van deze discussie zal zijn. De VS zijn echter wel in een fase van herstel terecht gekomen, waarin het zich de luxe kan veroorloven om over structurele hervormingen na te denken, hoe onrealistisch de voorstellen daartoe soms ook zijn. Voor Europa blijft het daarentegen vooral watertrappelen geblazen om zo het hoofd boven water te houden. Misschien zouden onze beleidsmakers de vingerwijzing van een tweede vermaarde persoonlijkheid ter harte moeten nemen. Ooit zei Albert Einstein: “the definition of insanity is to keep trying the same thing over and over and expect a different outcome”.

    Cor Wijtvliet

    Bron: Edward Luce, Blinded EU can learn from one-eyed US. Financial Times, October 6 2014

    column-cor-9okt-5

    BELANGRIJK:

  • Draghi: “De euro is onomkeerbaar”

    Draghi: “De euro is onomkeerbaar”

    Tijdens de persconferentie van gisteren heeft Mario Draghi nogmaals gezegd dat de euro onomkeerbaar is. Hij begrijpt dat er scepsis is ontstaan over de gemeenschappelijke munt, omdat sommige landen in de periferie van de Eurozone de laatste jaren nauwelijks een economische verbetering waarnemen. De jeugdwerkloosheid blijft hoog en de economische groei is op zijn best mager, zoals ook Cor Wijtvliet benadrukte in zijn column. Aan de andere kant komt er kritiek op de euro vanuit de sterke landen van de muntunie, omdat deze landen het gevoel hebben dat ze de rekening gepresenteerd krijgen van fouten die andere landen gemaakt hebben.

    Toch moeten landen in de Eurozone volgens Draghi niet al hun kritiek op de ECB en de euro richten. De ECB-president benadrukt dat de landen in de periferie van de Eurozone structurele hervormingen moeten doorvoeren waar ze anders ook niet onderuit waren gekomen. Sterker nog, in sommige gevallen zouden landen volgens Draghi duurder uit zijn als ze moesten hervormen buiten de muntunie.

    Herhaling

    In de zomer van 2012 zei Draghi ook al dat de euro onomkeerbaar is. Destijds waren de zorgen om Europese staatsschulden groot en maakten de financiële markten zich zorgen over het bij elkaar blijven van de muntunie. Met de uitspraak dat hij alles zou doen om de euro te redden wist Draghi de financiële markten tot bedaren te brengen. Het is de vraag of het nieuwe stimuleringsprogramma van de centrale bank voldoende is om deflatie op afstand te houden. De euro noteert op het moment $1,2645 en staat daarmee ongeveer 7,5% lager dan drie maanden geleden.

  • Live: ECB persconferentie om 14:30

    Mario Draghi geeft vanmiddag om half drie naar verwachting meer duidelijkheid over het nieuwe stimuleringsprogramma dat een maand geleden werd aangekondigd. Vorige maand verlaagde de centrale bank de rente nog met 10 basispunten naar 0,05% in een poging deflatie buiten de deur te houden. Belangrijker dan de renteverlaging was de aankondiging van een nieuw stimuleringsprogramma, waarvan de daadwerkelijke omvang nog steeds niet bekend is.

    Vanmiddag om 14:30 geeft de ECB vanuit Napels een persconferentie, waarbij Draghi mogelijk meer informatie geeft over het bedrag waarvoor de centrale bank hypotheekleningen uit de markt zal halen. Met het opkopen van hypotheekleningen hoopt de ECB de druk op de bankbalansen te verlichten, omdat bepaalde risicovolle activa overgeheveld worden van commerciële banken naar de centrale bank. Het wegnemen van risicovolle activa van bankbalansen zou het voor banken makkelijker moeten maken kredieten te verlenen.

    De ECB koopt overigens alleen risicovol schuldpapier indien landen daar garanties voor afgeven aan de centrale bank. Omdat landen als Duitsland en Frankrijk deze garanties niet graag willen geven kan het stimuleringsprogramma tegenvallen, zo verklaarde Carsten Brzeski van ING tegenover het Financieel Dagblad.

    Monetaire stimulering

    Zoals u begrijpt is dit een vrij omslachtige methode om de inflatie aan te wakkeren, maar het is dezelfde methode die de Federal Reserve sinds 2009 met succes gehanteerd heeft. Met vier verschillende QE programma's wist de Amerikaanse centrale bank de lange rente te drukken en de rust in het financiële systeem terug te brengen. Guillaume Menuet van Citigroup schat in dat de centrale bank in de komende twee jaar €400 tot €500 miljard zal opkopen. In tegenstelling tot de bankbalansen van andere centrale banken is die van de Europese Centrale Bank de afgelopen jaren gekrompen. Dit komt enerzijds door de afbouw van het LTRO programma van een paar jaar geleden en anderzijds door de daling van de goudkoers, waardoor het goud tegen een lagere prijs genoteerd staat op de balans.

  • BIS: “Centrale banken drijven de prijzen op”

    De Bank of International Settlements schrijft in haar nieuwste kwartaalrapport dat de waarderingen van financiële activa over de hele linie hoger liggen door het uitzonderlijk soepele monetaire beleid van centrale banken wereldwijd. Ook zorgt de strategie van centrale banken voor een uitzonderlijk lage volatiliteit op de financiële markten. Even leek de volatiliteit toe te nemen door de geopolitieke ontwikkelingen en door zorgen over economische groei, maar uiteindelijk zakte de volatiliteit snel weer terug naar een extreem laag niveau.

    De zoektocht naar rendement zorgt wereldwijd voor verhoogde koersen en weinig volatiliteit in de markt. Dat klinkt als een positieve ontwikkeling, maar we moeten er niet gerust op zijn dat de situatie zo zal blijven. Voortzetting van een soepel monetair beleid met extreem lage rentes zorgt op termijn voor een onstabiele groei in vastgoedprijzen en in kredietmarkten, zo waarschuwt de BIS.

    Stimulering

    De Federal Reserve is al begonnen met het afbouwen van haar stimuleringsprogramma, dat op het hoogtepunt $85 miljard per maand bedroeg. Als het stimuleringsprogramma is afgebouwd kan de centrale bank beginnen met een renteverhoging. En terwijl de Federal Reserve de teugels aanhaalt, laat de ECB ze juist vieren. Draghi kondigde onlangs een ongekend stimuleringsprogramma aan, waarmee de centrale bank voor honderden miljarden euro's aan schuldpapier zal opkopen. Ook verlaagde de ECB opnieuw de rente, tot een dieptepunt van 0,05%. Door vast te houden aan een extreem soepel monetair beleid worden de risico's onder het tapijt geschoven. Ondertussen neemt de kans op een nieuwe economische schokgolf alleen maar verder toe. Analisten van Citigroup geven beleggers het advies om met meer geleend geld te beleggen, terwijl de leverage op de Amerikaanse aandelenmarkt al historisch hoog staat.

    Traffic flows past in front of the Bank for International Settlements in Basel

    BIS waarschuwt voor gevolgen van beleid centrale banken (Foto van Arnd Wiegmann voor Reuters)

  • ECB verlaagt rente met 0,1%

    De ECB heeft vandaag de rente met 0,1% verlaagd tot 0,05%. Een ongekende en ook vrij onverwachte stap van de centrale bank, die worstelt met het probleem van dalende prijzen in de Eurozone. Vanmiddag om half drie geeft Draghi een persconferentie vanuit Frankfurt, waarin hij het rentebesluit toelicht. Hieronder kunt u het rentebesluit, met aansluitend de vragen van de aanwezige pers, live volgen.

    Samen met het normale rentetarief wordt ook de rente op deposito’s bij de centrale bank verlaagd. Commerciële banken die reserves parkeren bij de centrale bank betaalden daar tot voor kort 0,1% rente voor. Dat percentage wordt met ingang van 10 september met 10 basispunten opgeschroefd tot -0,2%.

    Op de valutamarkt wordt de euro afgestraft, de wisselkoers met de dollar daalde met ongeveer een cent naar $1,3040. Dat is de laagste stand in meer dan een jaar tijd. We moeten terug naar 10 juli 2013 om een soortgelijke wisselkoers te vinden.

    euro-wisselkoers-ecb

    Euro zakt door verlaging rente naar laagste niveau sinds juli 2013 (Bron: Yahoo Finance)

    ECB kondigt stimuleringsprogramma aan

    De ECB gaat met ingang van oktober obligaties kopen van niet-financiële instellingen.

  • Frankrijk wil een zwakkere euro

    De Franse vice-president Manuel Valls heeft gezegd dat de ECB meer moet doen om de wisselkoers van de euro te verlagen, omdat er anders deflatie dreigt in de achttien landen van de eurozone. De ECB ga in juni al een sterk signaal aan de markt af door een nieuw TLTRO programma te lanceren, maar volgens Valls moet de centrale bank nog een stapje verder gaan in haar monetaire beleid. ECB-president Draghi gaf in zijn speech bij Jackson Hole al een hint dat de centrale bank meer kan doen om de deflatie te bestrijden. Formeel behoort financiering van overheidstekorten niet tot de instrumenten van de centrale bank, maar er zijn wel andere maatregelen die de ECB kan nemen om de economie te stimuleren. Zo kan de ECB bijvoorbeeld wel bedrijfsobligaties opkopen.

    Frankfurt

    Op 4 september komen de Europese ministers van Financiën in Frankfurt bijeen om het monetaire beleid van de eurozone te bespreken. Draghi spreekt vandaag in Parijs met de Franse president Francois Hollande over het monetaire beleid van de Eurozone. De Fransen kunnen blijkbaar niet wennen aan het monetaire beleid van de Europese centrale bank, want begin vorig jaar deed Hollande ook al zijn beklag over de relatief sterke euro. Toen stond de wisselkoers ook al relatief hoog, op bijna $1,36 tegenover de euro. De euro heeft de afgelopen twee maanden al behoorlijk te lijden gehad onder alle geruchten over monetaire stimulering. De wisselkoers zakte de afgelopen twee maanden van bijna 1,37 naar minder dan 1,32.

    Tweedeling

    Volgens Draghi helpt het als Europese regeringen hun tekort laten oplopen, indien de begroting daar ruimte voor biedt. Daarmee staat Draghi tegenover de begrotinsdiscipline van de Duitse bondskanselier Merkel, die juist aandringt op het verkleinen van de tekorten en de schulden. Wolfgang Schauble, de Duitse minister van Financiën,staat aan de zijde van Merkel. Hij zei afgelopen week in Berlijn dat schuld gedreven economische groei uiteindelijk leidt tot economische neergang. Schauble wijst daarbij op de Zuid-Europese landen die grondige hervormingen moesten doorvoeren in ruil voor een bail-out. "Deze landen doen het nu veel beter dan alle andere in Europa", zo verklaarde de minister van Financiën. "Je economie gaat niet beter draaien als je alleen maar meer schulden maakt. Hoewel dat op korte termijn groei oplevert, zal het op de lange termijn een neerwaarts effect hebben". De tweedeling in de Eurozone wordt steeds groter. Aan de ene kant staat de begrotingsdiscipline van de Duitsers, aan de andere kant het soepele monetaire beleid van onder meer de Fransen en de Italianen. Voor de Duitsers is de onafhankelijkheid van de centrale bank heilig, wat niet vreemd is als je kijkt naar de geschiedenis van Duitsland. Nog altijd is er de angst van hyperinflatie, die de Weimar republiek van de jaren '20 ernstig ontwrichtte. De Fransen daarentegen willen de ECB (en de euro) gebruiken als instrument om de exportpositie van Europa te versterken.

    manuel-valls

    Manuel Valls wil een zwakkere euro (Afbeelding door Miguel Medina/AFP via Getty Images, via Bloomberg)