Het afgelopen jaar heeft een belegging in goud in financiële zin niet veel opgeleverd. De goudprijs bleef het hele jaar beneden de €1.000 per troy ounce en staat uitsluitend als gevolg van een wisselkoerseffect ruim 12% hoger dan vorig jaar. Het rendement van een belegging in zilver was teleurstellend, want ondanks een gunstig wisselkoerseffect werd het edelmetaal dit jaar ruim 6% goedkoper. Ook werd dit jaar voor zilver het laagste niveau in vijf jaar tijd bereikt, toen de koers op iets meer dan €380 per kilogram stond.
Desondanks waren we ook in 2014 getuige van verschillende interessante trends op de goudmarkt. We vatten de belangrijkste ontwikkelingen van het jaar voor u samen in dit jaaroverzicht edelmetalen.
1. Europese centrale banken willen hun goud terug
Twee jaar geleden was Duitsland het eerste Europese land dat besloot een deel van haar goud terug te halen naar eigen land, nadat Venezuela dat een jaar eerder al had gedaan. Tegen 2020 moet 374 ton goud weggehaald zijn uit Frankrijk en 300 ton uit de Verenigde Staten. Het terughalen van de goudvoorraad ligt zeer gevoelig, omdat het de indruk kan wekken dat er geen volledig vertrouwen is in het beheer van het goud door een ander land. In het huidige financiële systeem vervult het goud geen actieve functie, waardoor de locatie van het goud in principe onbelangrijk is. Dat maakt het des te opmerkelijker dat een land als Duitsland goud terughaalt.
Toch staan onze oosterburen niet alleen in hun besluit om goud te repatriëren, want de afgelopen maanden heeft ook Nederland in het geheim een aanzienlijk deel van haar goudreserve teruggehaald uit de Verenigde Staten. Sindsdien begon het vuurtje te lopen. België onderzoekt de mogelijkheid om een deel van haar goudvoorraad terug te halen en in Frankrijk stuurde een politica een open brief naar de centrale bank met het verzoek al het goud terug te halen uit het buitenland. De centrale bank van Oostenrijk voelde zich door de publieke druk genoodzaakt haar goudvoorraad bij de Bank of England te controleren. Ondertussen kreeg de bevolking van Zwitserland via een referendum de gelegenheid om al het goud terug te halen naar eigen land.
Europese landen beschikken gezamenlijk over een zeer grote goudvoorraad van meer dan 10.000 ton, maar een aanzienlijk deel daarvan ligt niet binnen handbereik. Een deel van de goudvoorraden is aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog overgebracht naar de goudkluizen in Londen, New York en Ottawa en is daar sindsdien blijven liggen. Onder het Bretton Woods systeem hebben Europese centrale banken duizenden tonnen goud opgevraagd uit de VS, maar dat goud bleef in veel gevallen fysiek aan de andere kant van de oceaan liggen.
Europa beschikt over veel goud, maar een deel daarvan ligt in het buitenland
Door de toenemende geopolitieke instabiliteit in de wereld en door toenemende zorgen over het voortbestaan van het dollarsysteem willen Europese landen hun goud liever wat dichter bij huis hebben. Al in 1999 sprake verschillende centrale banken met het Central Bank Gold Agreement (CBGA) af het uitlenen van goud geleidelijk af te bouwen tot nul. Daardoor rusten er steeds minder claims op deze goudvoorraden en is het mogelijk om het goud fysiek terug te halen naar eigen land.
Ook buiten Europa zijn er centrale banken die zich bekommeren om hun goudvoorraad. Zo heeft de centrale bank van Australië onlangs haar goudvoorraad laten controleren en heeft Ecuador laten weten een deel van haar goud terug te willen halen naar eigen land. Wij verwachten dat Nederland en Duitsland met de repatriëring van hun goudvoorraden een nieuwe trend hebben ingezet die ook in 2015 zal terugkeren!
In de VS ligt veel buitenlands goud opgeslagen (Bron: Sharelynx)
Buitenland haalt goud weg bij de Federal Reserve (Bron: Bullionstar)
Lees ook:
- 24 karaat over goud referendum Zwitserland
- Interview: 24 karaat over repatriëring Nederlandse goud
- Grafiek: Goud versus valutareserve Eurosysteem
2. Fysiek goud verhuist naar Azië
Zoals we hierboven hebben beschreven beginnen ook de grote goudvoorraden langzaam maar zeker te schuiven. Centrale banken die tientallen tonnen goud kopen, Chinezen en Indiërs die op jaarbasis honderden tonnen van het gele metaal importeren, dat moet allemaal ergens vandaan komen! Met ingang van dit jaar geeft de Zwitserse douane inzage in de hoeveelheid fysiek goud die ze per land importeert en exporteert. Maken we deze gegevens inzichtelijk in een grafiek, dan zien we in één oogopslag de verschuiving van fysiek goud van het Westen richting het Verre Oosten. Het is een trend die in de goudwereld op de voet wordt gevolgd.
De volgende grafiek plaatsten we in de zomer al op Marketupdate, maar ook in de tweede helft van dit jaar zette de trend gewoon door. Dat blijkt uit de tweede grafiek op basis van dezelfde datareeks van de Zwitserse douane, waarbij de export op maandbasis inzichtelijk is gemaakt. Naar aanleiding van deze grafiek kreeg Marketupdate een vermelding in de Telegraaf.
Goud verschuift in grote hoeveelheden via Zwitserland naar Azië
In september trok de export van goud richting Azië weer aan
Zwitserland is door haar ligging en stabiele politieke klimaat uitgegroeid tot een belangrijk knooppunt voor de fysieke goudmarkt. Dat blijkt ook wel uit de volumes die vanuit Zwitserland naar China en India geëxporteerd worden. De volgende grafiek laat zien dat India dit jaar meer dan 450 ton goud uit Zwitserland heeft geïmporteerd, terwijl het land dit jaar in totaal tegen de 1.000 ton goud importeerde. Ongeveer de helft was dus afkomstig uit de Alpenstaat. Ook China en Hong Kong halen een groot deel van hun goud weg uit Zwitserland.
Zwitserland heeft dit jaar honderden tonnen goud naar Azië geëxporteerd
Vorig jaar bracht blogger Koos Jansen de stroom van fysiek goud richting Azië al in kaart. Hij vond een correlatie tussen de hoeveelheid goud die uit ETF’s werd gehaald en de hoeveelheid die vanuit Groot-Brittannië naar Zwitserland werd geëxporteerd. Daar is ook in 2013 al veel goud omgesmolten tot kleinere goudbaren voor de Aziatische markt. Zoals uit bovenstaande grafieken blijkt hield deze trend ook in 2014 stand. We hebben geen reden om aan te nemen dat Aziatische landen volgend jaar zullen stoppen met het importeren van goud, omdat het metaal nog steeds tegen aantrekkelijke prijzen te verkrijgen is en de export richting Azië de laatste maanden juist weer wat aantrok.
Lees ook:
- Zwitserland exporteerde dit jaar ruim 1.000 ton goud naar Azië
- Export goud van Zwitserland naar Azië: 600 ton
- De prijsvorming en de stroom van goud
- WGC: Goudmarkt China zal blijven groeien
3. Fixing goudprijs op de schop
Eind vorig jaar kwam de fixing van de goudprijs en de zilverprijs ter discussie te staan. Toezichthouders hadden het vermoeden dat de manier waarop de dagelijkse referentieprijs tot stand komt niet transparant is en dat deze gevoelig is voor manipulatie door insiders die betrokken zijn bij de fixing. Voor de goudprijs zijn dat vijf verschillende banken en voor de zilverprijs zijn dat er drie. Deze banken bepaalden de referentieprijs voor edelmetalen aan de hand van de hoeveelheid goud die vermogende klanten van de banken willen kopen en verkopen bij een voorgestelde prijs. Zodra een prijsniveau gevonden wordt waarbij vraag en aanbod dicht bij elkaar liggen wordt de prijs vastgelegd.
Dit proces gebeurde achter de schermen en gaf banken voorkennis over de markt, waar ze profijt uit konden halen door voor eigen rekening te handelen en posities in te nemen tijdens de fixing. Toen dit allemaal aan het licht kwam vond Deutsche Bank het een goed moment om zich uit de fixing terug te trekken. Toen de toezichthouders in Duitsland en het Verenigde Koninkrijk de fixing onderzochten stelden de betrokken banken een onderzoekscommissie in. Deze commissie onderzocht hoe de fixing verbeterd kon worden. Enkele maanden later werd Barclays door de Britse toezichthouder op de vingers getikt, omdat een medewerker van de bank de fixing wist te manipuleren. De boete bedroeg £26 miljoen.
Daarna bleef het enige tijd stil omtrent de goudprijs fixing, totdat de World Gold Council zich namens de goudsector ging bemoeien met de meer dan honderd jaar oude fixing. Verschillende producenten, smelterijen en centrale banken wilden een onafhankelijke en transparante referentieprijs voor het edelmetaal. Niet lang daarna werd een nieuwe elektronische fixing voor de zilverprijs gelanceerd, namelijk op 15 augustus. Minder dan een maand later viel ook het besluit over het vernieuwen van de goudprijs fixing. In het grotere geheel is deze verandering vooral symbolisch van aard. Het is tekenend voor de verschuiving van het zwaartepunt in de goudmarkt van Westerse financiële instellingen richting het Verre Oosten.
Opvallende stijging in handelsvolume bij fixing goudprijs (Bron: Caminschi, 2013)
Lees verder:
- Sander Boon: “Manipulatie goud ondermijnt vertrouwen in het systeem”
- Nieuw onderzoek wijst op manipulatie goudprijs?
4. Goudmijnen in de uitverkoop
Door de daling van de goudprijs heeft de goudmijnsector het zwaar. Een deel van de mijnen is zelfs niet meer winstgevend bij de huidige prijs van het edelmetaal. Door jaren van voorspoed en een stijgende goudprijs hebben mijnen meer risicovolle projecten opgestart, die rendabel waren bij de goudprijs van twee jaar geleden. Nu de koers laag blijft moeten mijnen in de kosten snijden en de onrendabele projecten stilleggen. Op korte termijn is dat vooral vervelend voor de aandeelhouders, want die zagen de waardering van hun mijnbouwaandelen zakken naar het laagste niveau in dertig jaar.
De afstraffing van de goudmijnen op de beurs is goed te verklaren, want bij een daling van de goudprijs is de winstgevendheid ook snel verdwenen. Daar komt bij dat de mijnen geen enkele invloed kunnen uitoefenen op de prijs. Het enige wat ze kunnen doen is hun kosten omlaag brengen, zodat er weer winst gegenereerd wordt. Omdat sommige mijnen veel meer schulden op de balans hebben dan andere lopen de waarderingen sterk uiteen. De goudmijnen met lage schulden, zoals Eldorado Gold en Randgold Resources, zijn veel minder ver in waarde weggezakt dan andere mijnen met relatief hoge schulden.
Voor de speculatieve belegger is het misschien een mooi moment om in te stappen, maar als de goudprijs verder daalt kunnen de verliezen nog veel verder oplopen. Volgens Mark Bristow van Randgold Resources krijgen veel goudmijnen het moeilijk bij een goudprijs van $1.140 per troy ounce. Dat niveau hebben we dit jaar even gezien. Bij een goudkoers van $1.000 per troy ounce voorziet Bristow een bloedbad in de sector. De mijnbouwaandelen dalen door het hefboomeffect sneller dan de goudprijs, maar als de goudprijs stijgt kunnen de aandelen procentueel ook sterker stijgen.
Een goudprijs van $1.000 zal veel goudmijnen onrendabel maken
De basis kostprijs van goud in verschillende werelddelen, niet te verwarren met de ‘all in cash costs’ die veel hoger liggen
5. Stormloop op zilveren munten
Door de daling van de zilverprijs in de tweede helft van 2014 ontstond er een stormloop op zilveren munten. De vraag naar munten als de Canadese zilveren Maple Leaf, de Oostenrijkse Philharmoniker en de Amerikaanse Silver Eagle was zo groot dat verschillende munthuizen de vraag niet meer konden bijhouden. De zilverprijs bereikte het laagste niveau sinds begin 2009, wat voor veel beleggers reden was om meer edelmetaal bij te kopen. Ook in Nederland ging er op dat moment naar verhouding veel meer zilver dan goud over de toonbank. Dit nieuws werd ook opgepikt door de Telegraaf.
De verkoop trok de afgelopen maanden zo sterk aan dat munthuizen hun productiecapaciteit nog op het laatste moment moesten uitbreiden. Normaal gesproken bouwen munthuizen hun productie de laatste weken van het jaar juist af, zodat ze niet met oude munten blijven zitten als de productie van het nieuwe jaar gestart is. De stormloop op munten zorgde voor een recordproductie bij de US Mint. Waarschijnlijk stevent ook het Canadese munthuis dit jaar af op een recordproductie van zilveren beleggingsmunten. Vorig jaar kochten beleggers ook veel zilver, nadat de prijs in april zo hard omlaag ging.
De verkoop van Silver Eagle munten is inmiddels hoger dan in 2013
